De Tweede Ronde. Jaargang 6

[p. 2]

Nederlands proza

[p. 3]

Sprookje
Chantal van Dam

Er was eens een man die te veel tegelijk wou. Hij wilde van alles verstand hebben, alles meemaken, alles kunnen, hij wilde meer dan mogelijk was. Omdat hij naar verhouding maar weinig kon uitrichten had hij steeds het gevoel dat hij iets miste en dat hij eigenlijk wat anders moest doen dan hij deed. Bevond hij zich in gezelschap dan snakte hij naar eenzaamheid, trok hij zich terug dan viel hem in dat hij zich nodig onder de mensen moest begeven. Zag hij de nieuwste film met Meryl Streep dan ging zijn hart uit naar een klassieke Romy Schneider, was hij bezig aan een keukenrek dan dacht hij met spijt aan zijn cursus computerkunde. Als hij een weekeinde in Londen doorbracht verlangde hij naar Parijs, in het Stedelijk Museum leek het Boymans van Beuningen interessanter en andersom.

Vast werk had hij niet. Hij rolde van het ene in het andere baantje dat ook weer tegenviel. Net als vrouwen, bah, wat gingen vrouwen gauw vervelen. Na een week of drie hadden ze geen enkele verrassing meer te bieden.

Behalve zijn laatste vriendin. Die wierp hem bij het afscheid voor de voeten dat hij aan kwalijke frustraties leed en er goed aan zou doen zich eens te laten nakijken. Hij begon zich zorgen te maken dat hij niet helemaal in orde was, hetgeen zijn nachtrust verstoorde en hem via de huisarts naar een psychiater voerde.

De psychiater wist onmiddellijk waar de schoen wrong. ‘Het probleem is dat u zich niet kunt concentreren. Ik zal u daarom de volgende opdracht geven: u gaat uw opwellingen voortaan kritisch benaderen. Wilt u bijvoorbeeld naar de film, dan vraagt u zich hardop af waarom. Waarom wil ik naar de film? Voor Meryl Streep? Voor Romy Schneider? Moet ik die werkelijk zien? Moet ik daarvoor de deur uit? Onzin! Flauwigheid! Begrijpt u wel? U moet uzelf de dingen uit het hoofd proberen te praten en zo geleidelijk uw invallen zien te beperken.’ Hij maakte een paar aantekeningen en zei: ‘Zullen we het zo doen, ja? Komt u dan over een maand terug. Romy Schneider nota bene. Die huilerige matrone, gadverdarrie.’

[p. 4]

Er gingen twee maanden voorbij, maar de man kwam niet opdagen. De psychiater, die sinds het ik-tijdperk was afgesloten weer ruimte in zijn agenda had, besloot hem op te zoeken. Hij trof hem in deplorabele toestand aan. ‘Wat is dat nu?’ vroeg hij. ‘We zitten toch niet in een depressie?’

De man verklaarde zuchtend dat het leven hem de keel uithing en dat hij niets maar dan ook niets meer wou.

‘Komkom, niet zo somber,’ zei de psychiater. ‘Vertelt u eens wat er de afgelopen vijf minuten door uw hoofd is gegaan.’

‘Nou,’ zei de man, ‘eerst dacht ik: ik zal toch Oek de Jong eens lezen. Maar ja, dacht ik toen, Oek de Jong, moet ik daarvoor de deur uit? Laat ik liever de verkiezingsprogramma's vergelijken. Of laat ik zorgen dat mijn buurvrouw straks op een fatsoenlijke partij stemt. Maar ja, zo'n matrone, gadverdarrie. Nou en toen...’ ‘Stopt u maar,’ onderbrak de psychiater. ‘Ik weet genoeg. Uw conclusie is onjuist. U wilt nog steeds heel veel. U heeft zich alleen sterk ingeleefd in uw opdracht. U denkt dat u niets meer wilt. Een geweldige verbeeldingskracht. Prima. Kleedt u zich aan en loopt u met mij mee. Ik heb een plan.’

‘Kijk,’ zei hij toen ze tegenover elkaar in de spreekkamer zaten, ‘een mens kan slechts gelukkig zijn als lichaam en geest in harmonie verkeren. Bij u is dat duidelijk niet het geval. U wilt meer dan u aankunt, u heeft als het ware te veel geest en te weinig lichaam. We hebben geprobeerd uw geest terug te proppen in uw lichaam, de conventionele methode, maar we kunnen ook een andere weg bewandelen.’ Hij schoof dichterbij en ging op zachtere toon verder: ‘Mijn plan, en ik moet u met klem vragen er met niemand over te spreken, het is ongehoord en ik kan er last mee krijgen, mijn plan houdt in dat we uw lichaam aan uw geest gaan aanpassen. Hoe zult u zeggen. Welnu. Onder mijn cliënten zijn er verschillende die met een probleem kampen dat tegenovergesteld is aan het uwe. Te veel lichaam en te weinig geest. Begrijpt u al waar ik naar toe wil? Ik wil naar wederzijdse compensatie. We gaan uw geest van extra lichaam voorzien en helpen in een moeite door andermans lichaam aan meer geest.’ Hij haalde een kaartenbak uit zijn la, bekeek een aantal kaarten en vervolgde: ‘Hier. Een huisvrouw die de tweede emancipatiegolf niet heeft kunnen bolwerken. Vindt dat zij iets moet ondernemen, maar weet niet wat. Zou iemand anders willen zijn. Alsjeblieft. Voelt zich soms een vaatdoek, ziet er ook zo..., enfin dat doet er niet toe. zmsf: + 12, pav: -10.’

[p. 5]

‘Vakjargon,’ zei hij vergoeilijkend. ‘Zillingers manipulation sensibility factor en personal appreciation value.’ Hij trok een tweede kaart uit de bak en las voor: ‘Een chemisch technoloog. Zou promoveren op de drietrapsafbraak in zuiveringsinstallaties. Onderzoeksteam uit de vs kwam eerder tot publikatie. Heeft wetenschappelijke loopbaan opgegeven. Zoekt inspiratie. Voelt zich naar eigen zeggen shit.’

‘Een politicus. Wil een nestor zijn. Wordt algemeen als ouwe zak beschouwd.’

‘Den Uyl?’ vroeg de man.

‘Ik noem geen namen,’ zei de psychiater beslist. ‘Deze is trouwens niet geschikt. pav: + 25. Maar deze bijvoorbeeld wel. Literair boekbespreekster in identiteitscrisis. Voelt zich een parasiet. Een woekerplant. Literatuur, hè, dan krijg je dat. Wil graag zelf iemand zijn, maar weet niet wie.’

De psychiater liet nog enkele cliënten de revue passeren, besprak de voor- en nadelen van de potentiële kandidaten en koos uiteindelijk voor de chemisch technoloog die als wetenschapsman immers de schoonheid van het experiment zou waarderen. Hij vergiste zich niet. De technoloog was dolenthousiast.

De psychiater organiseerde een kennismakingsbijeenkomst voor zijn twee proefpersonen en instrueerde hen over de te volgen gedragslijn. Hij hield de man die te veel tegelijk wou voor dat hij vanaf heden over twee lichamen en dus over dubbele mogelijkheden beschikte en wees de technoloog erop dat hij nu Frits Molenaar heette, net als de man die te veel wou, en dat de broodnodige inspiratie weldra op hem zou worden overgedragen. ‘Heren, dit is een historisch moment. Het ga u goed. Doe uw best en verpruts uw tijd niet aan Romy Schneider.’ Hij wenste beiden nogmaals veel succes en sprak de hoop uit hen over een maand fris en vrolijk weer te zien.

Een maand later constateerde de psychiater met genoegen dat de heren Molenaar blaakten van gezondheid en straalden van levenslust.

‘En, wat heeft u zoal uitgespookt?’ vroeg hij.

‘Een heleboel,’ zei de man die te veel tegelijk wou. ‘Ik heb een keukenrek getimmerd, Parijs doorkruist, het Boymans van Beuningen bezocht, Oek de Jong gelezen...’

‘Een computertaal geleerd,’ ging de technoloog verder, ‘het Stedelijk, het Van Gogh en het Rijksmuseum aangedaan en Meryl Streep gezien in Londen.’

[p. 6]

‘Bovendien de dag- en weekbladen gespeld, alle partijprogramma's opgevraagd, zittingen van de eerste en de tweede kamer bijgewoond,’ vulde de eerste Frits Molenaar aan, ‘ik wil mij namelijk grondig politiek gaan oriënteren, zodat ik straks in mei als het er op aan komt zeer bewust kan kiezen. A propos,’ zei hij, zich tot de tweede Frits Molenaar wendend, ‘over een uur begint de afdelingsvergadering van de vvd in Amstelveen.’

‘Excuseer, ik moet weg,’ zei de chemisch technoloog. ‘Ik probeer de vvd te coveren, maar dat valt nog niet mee. Die lui zitten overal.’ Hij groette de psychiater en rende de spreekkamer uit.

‘Het is een wonder,’ zei de psychiater verbluft. ‘U zult wel ingenomen zijn met uw tweede lichaam.’

De man die te veel tegelijk wou beaamde dat hij het leven inderdaad een stuk zonniger inzag, maar wilde niet verzwijgen dat hij nog niet helemaal tevreden was. Hij kon zijn plan om de landelijke politiek bij te houden maar in beperkte mate ten uitvoer brengen, legde hij uit. Zelfs voor een tweevoudig persoon als hij gebeurde er te veel op dat gebied. Met een derde erbij zou het misschien beter gaan. Zou niet nog iemand kunnen worden ingeschakeld? Hij had nu eenmaal geest in overvloed, dat wist de psychiater zelf wel, hij kon gemakkelijk een derde lichaam animeren. Dan zou er weer een stuurloos mens geholpen zijn en zouden tevens de christendemocraten bij de hoorns kunnen worden gevat.

‘D'r zit iets in,’ zei de psychiater. ‘Vooruit. Zal ik de huisvrouw eens benaderen?’

‘Liever de boekbespreekster,’ zei de man. ‘Dan kan ze wat verslagjes maken, want daar is de technoloog onder ons gezegd geen held in.’

‘De psychiater voldeed aan het verzoek en belegde een bijeenkomst om de nieuwe deelneemster aan het experiment te introduceren. Hij vertelde haar wat de bedoeling was, schonk de aanwezigen een glas wijn in en bracht een toost uit op de goed afloop. ‘Mevrouw, Fritsje mag ik wel zeggen, heren Frits, dit is een historisch moment. Leve de interpersoonlijke uitwisseling.’

Tijdens het volgende bezoek vroeg de man die te veel tegelijk wou om een vierde lichaam. De technoloog en de boekbespreekster, die waren afgereisd om respectievelijk fractieleider Nijpels in Alphen aan de Rijn en ex-premier Van Agt in Den Bosch te horen spreken, slaagden er niet in ook de pvda in de gaten te houden, lichtte hij

[p. 7]

toe, terwijl die als geheide winnaar juist op de voet gevolgd diende te worden. De psychiater liet zich van de noodzaak overtuigen de personen Frits Molenaar opnieuw uit te breiden en zette de huisvrouw in. De keer daarop gaf hij met enige tegenzin toe dat het uit de dood herrezen d'66 niet buiten beschouwing kon blijven en leverde hij een langdurig werkloze tandarts. Vervolgens een mislukte ondernemer. ‘Dit is de laatste,’ zei hij. ‘Het experiment mag niet uit de hand lopen.’

‘Natuurlijk niet,’ zei de man, ‘maar zeg nu zelf; klein links moet ook gedaan worden.’

‘Ik red het niet,’ zei hij een week daarna. ‘Ik wil degelijk te werk gaan bij mijn inventarisatie en hoeveel partijen hebben we niet in dit land? Kijk nog es in je kaartenbak.’

‘Het is al oktober, de tijd dringt,’ zei hij twee dagen later. ‘En mijn onderzoek wordt steeds belangrijker. Stel je voor dat ik een verkeerde keuze maak, dan zijn er zeven stemmen naar de knoppen. Ik moet nu doorzetten, maar ik kan de zaak niet bijbenen. Ik heb meer body nodig.’

De psychiater weigerde. Het experiment begon griezelige vormen aan te nemen, meende hij en hij wilde niet verantwoordelijk zijn voor een monster. De man vond deze kwalificatie ongepast. Als hij ergens op leek, dan toch op god, al was die maar een simpele drieeenheid.

‘Ga alsjeblieft weg,’ riep de psychiater kwaad. ‘Godsdienstwaanzin behandel ik niet.’

Nog dezelfde middag trad de voltallige Frits Molenaar de spreekkamer binnen. Veertien ogen keken de psychiater dreigend aan, zeven stemmen sisten: ‘Je cliënten of je leven.’

Bevend overhandigde de psychiater de dichtstbijzijnde Frits Molenaar de kaartenbak.

Het was bijna voorjaar toen de man die te veel tegelijk wou door het Vondelpark slenterde en in een sjofele figuur op een bank de psychiater herkende. Hij liep naar hem toe en vroeg hoe het ermee ging.

‘Depressies, depressies,’ zuchtte de psychiater. ‘Ik zit zonder werk, ik voel mij volstrekt overbodig. Het is doffe ellende. Frits, jongen, kun jij me niet helpen?’

De man antwoordde dat hij dat zeker kon, maar slechts op één manier.

De psychiater verbleekte. ‘Goed,’ zei hij tenslotte, ‘dit is een histo-

[p. 8]

risch moment. Ik ben Frits Molenaar. Ik verken de Nederlandse politiek.’

‘Praat me niet over politiek,’ zei de man. ‘Eén grote kankerzooi is het, daar ben ik onderhand wel achter. Ik houd het op cultuur tegenwoordig.’

Hij hielp de psychiater overeind, sloeg hem op de schouder, gaf hem een duwtje in de rug en zei: ‘Er draait een gouwe ouwe Romy Schneider in The Movies.’