De Tweede Ronde. Jaargang 6

[p. 183]

Vertaalde poëzie

Dante, door Pietro Poletti

[p. 184]

Zes gedichten
Gennadi Ajgi^*
(Vertaling Charles B. Timmer)

Einde

Kaal als steenkool: het is het bestaat
niet gesprek geen dialoog maar kreet
in de aan ons verschenen leegte
waarin maar twee tekens van leven -
de schreeuw en de schreeuwer

en als ook hier een einde voorzien is
laat het dan ver zijn en iets eenvoudigs
of als ruiten van oude treurige ramen
of als donker geworden wand
van een klein huis.

Einde van leegte Begin
van toevlucht en onderdak

* De Russische dichter Gennadi Ajgi is op 21 augustus 1934 in het dorp Sjajmoerzjino van de Tsjoevasjische ASSR geboren; zijn vader was leraar Russisch en zelf dichter en vertaler. Een groot deel van zijn jeugd bracht Ajgi - de naam betekent ‘dezelfde’ - in Karelië door; in 1949, dus op vijftienjarige leeftijd, publiceerde hij zijn eerste gedicht. Hij slaagde erin aan het Maxim Gorki Instituut voor literatuur in Moskou toegelaten te worden, waar bekende schrijvers en dichters als Viktor Sjklovski en Michail Svetlov zijn leermeesters werden. In 1956 maakte Ajgi kennis met Boris Pasternak die er bij hem op aandrong in het Russisch te gaan schrijven, wat hij van 1960 af ook heeft gedaan. Van 1961 af werkte Ajgi enige jaren in het Majakovski-museum te Moskou en hij leeft thans van zijn pen als vertaler, vooral van Franse poëzie, in het Russisch en Tsjoevasjisch.
Hoewel Gennadi Ajgi al sinds 1949 schrijft en publiceert is er van zijn oorspronkelijke gedichten in het Russisch tot op heden geen regel in de Sovjetunie in druk verschenen. Ajgi kan er zich daardoor op beroemen de minst gepubliceerde dichter in zijn vaderland te zijn (direct op hem volgt Iosif Brodski).
Ondanks deze in de Sovjetunie vrijwel totale verduistering van een dichter kent in Rusland iedere poëzie-liefhebber het werk van Gennadi Ajgi door onofficiële vermenigvuldigingen van zijn gedichten of door de twee nu in het buitenland verschenen uitgaven: de bundel Stichi 1954-1971 (Gedichten 1954-1971, München 1975) onder redactie van Wolfgang Kasack en de in Frankrijk verschenen verzamelbundel Otmetsjennaja zima (Geoormerkte winter, Parijs, Syntaxis, 1982) onder de redactie van V.K. Losskaja. Vertalingen van Ajgi's Russische gedichten verschenen tot nu toe in het Pools, Tsjechisch, Slovaaks, Duits, Frans, Portugees, Engels en in het Nederlands. (In 1986 verschijnt bij Meulenhoff-Nederland een bloemlezing uit de gedichten van Gennadi Ajgi in mijn vertaling.)
Dat er nog geen uitgave van Ajgi's poëzie in de Sovjetunie bestaat wordt verklaard door het feit dat daar de overheid bepaalt wat geschikt is voor de Russische lezer. En voor Rusland is deze poëzie iets volslagen nieuws en uitzonderlijks, zowel naar de vorm als naar de inhoud en dus bij voorbaat iets ongeschikts voor Russische ogen, die altijd geneigd zijn om tussen de regels door te lezen.
In grote lijnen is Ajgi's lyriek te karakteriseren als een uit verbale bouwstenen opgerichte en omhoogstijgende incantatie. Deze bouwstenen zijn dikwijls oxymoronische samenvoegingen als veld-bos, stilte-kreet, of vaste, telkens terugkerende kernwoorden als sneeuw, kind, licht, huis, winter, roos, pijn, enz. Terecht kan bij deze poëzie gesproken worden van een impressionistische techniek in de trant van Claude Debussy. Zowel bij Debussy als bij Ajgi wordt de melodie losgelaten en vervangen door ‘motief’ en wordt een vast metrisch patroon opgelost in een vrij wisselende ritmische stroom of liever in reeksen van stroomstoten. Rijm wordt door Ajgi nooit toegepast - ook dit maakt hem in de Russische poëzie tot een ‘vreemdeling’.
Typisch voor deze lyriek is de elliptische zinsconstructie die vaak aan een vorm van pointilisme doet denken: het gedicht lijkt uit een groot aantal ‘woordpunten’ te bestaan. Maar dan wel zo opgebouwd dat de totaliteit van het gedicht méér is dan de som van het aantal punten en een andere identiteit bezit dan de puntencombinatie.
Als zijn leermeesters of liever zijn voorgangers noemt Ajgi Russische dichters en schrijvers als Chlebnikov, Majakovski, Daniil Charms, Boris Pasternak, Mandelstam en van de buitenlanders vooral Charles Baudelaire.
Samen met de zes jaar jongere Iosif Brodski en de veel oudere dichter Arseni Tarkovski (geb. 1907) behoort Gennadi Ajgi tot de belangrijkste dichters van het hedendaagse Rusland. (Charles B. Timmer)

Конец

голо как уголь: есть существует
не разговор не беседа а крик
в явленной нам пустоте
где только два признака жизни -
крик и кричащий

и если и здесь предусмотрен конец
то пусть это будет далеким простым
или стеклами старых нерадостных окон
или потемневшей стеной
маленького дома

Конец пустоты Начало
убежища и укрытия

[Nederlands]

[p. 185]

 

en de weg door de kreet afgelegd is bekend:

 

in zijn bron verliest zich de mens

 

langzaam leeglopend in zich

 

en al samenvloeiend met stilte

 

 

 

maar laat deze kreet

 

door een afgezonderde kracht

 

doordringen tot het eind van het lege

 

dwars door vonkende deeltjes van lucht

 

zonder zich ook daaraan te hechten

 

 

 

zijn heelheid bewarend

 

door recht op oereigen kwelling

 

 

 

en laat hem zo blijven hangen

 

aan ruiten van wildvreemde ramen

 

en - daar als zijn spiegelbeeld op blijven dreunen

 

 

 

tot ze hem overstemmen

 

met een kreet een antwoord van binnen

(1956)

[Russisch]

а путь совершаемый криком известен:
в истоке теряет себя человек
опустошаясь в себе постепенно
и сливаясь уже с тишиной

но пусть этот крик
обособленной силой
пройдет до конца пустоты
сквозь частицы искрящиеся воздуха
не притянувшись и к ним

цельность свою сохраняя
правом особенной муки

и пусть остановится
на стеклах чужого окна
и - гудит оставаясь при нем как его отраженье
пока его не заглушат
ответным криком изнутри

1956

[p. 186]

Geoormerkte winter

In dubbelvorm van wit en licht
lag het land uit te rusten

de oorzaak was het donker achter de tafel
en zichzelf ten gerieve stilte scheppend
schonk het die weg niet wetend waar en aan wie

en god kwam zijn eigen bestaan nader
en stond ons al toe
naar zijn raadsels te tasten

en soms schertsend gaf hij ons
het leven terug
wat koud geworden

en weer begrijpelijk

(1960)

Отмеченная зима

белым и светлым вторым
страна отдыхала

причиной была темнота за столом
и ради себя тишину создавая
дарила не ведая где и кому

и бог приближался к своему бытию
и уже разрешал нам касаться
загадок своих

и изредка шутя
возвращал нам жизнь
чуть-чуть холодную

и понятную заново

1960

Afscheidswoord

O, ik zie je als licht in een sinaasappel,
wanneer die wordt opengesneden,
jouw stilte bracht uit de verte al
gloed in je pupillen nog voor de aanraking ermee,
alsof jij in het zien
je pupillen voor was -

daar, in de diepte -
in het hete en rode.

Alsof jij met je schouders en hals
aan mijn schouders verklaarde
waar dicht in de buurt de scheiding lag,
maar was dit soms kwetsend
als het iets was

Прощальное

О, вижу тебя я, как свет в апельсине,
когда его режут,
твоя тишина освещала зрачки
издали, еще не коснувшись,
словно ты видела
еще до зрачков -

там, в глубине -
в горячем и красном.

Как будто плечами и шеей
плечам ты моим объясняла,
где в близости есть расхожденье,
но было ли это обидно,
когда это было

[p. 187]

 

stiller dan schouders, stiller dan hals

 

en stiller dan hand.

 

 

 

En, als open tuimelraampjes, vielen mij

 

al jouw troetelnaampjes weer in

 

die alleen ik heb gekend en die

 

zijn blijven liggen als sneeuw

 

achter de poort van het gevang

 

 

 

stiller dan dood en stiller dan jij

(1960)

[Russisch]

тише плеч, тише шеи
и тише руки.

И мне, как открытые форточки, запоминались
все детские твои имена,
их знал только я, и остались они,
как снег по ту сторону
тюремных ворот -

тише смерти и тише тебя.

1960

Asters op tafel

ingesneden en lichtelijk deinend
frontale botsing van ‘straling’ op ‘streling’
als ‘ijzer’ uit zeker boek op een herfstige ochtend
wit op het blad en terstond - herfstachtig veld,
paden, poort, en het dorp;

maar het wit in gedachten: verder dan ik, achter mijn rug,
even sneeuwverstuivingen strelend
wordt hier niet gezien, wel geweten;

hier, als onder een wolk een tak
die de zomer doorbracht op het dak van een spoorwagon

onverhoeds helder en goed

als scholen er in de brekingen
roerselen uit de jeugd van een meisje
in de hoek van de waterlijn

(1962)

Астры на столе

срезая, каеаясь слегка,
как столкнутся сейчас ‘озаря - сизари’,
как ‘железо’ из книги в осеннее утро
на белой странице, и сразу - осеннее поле,
тропинки, ворота, село;

а белое в памяти: дальше меня, за спиной, чуть касаясь сугробов,
здесь не увидим, но знаем;
здесь, как под облаком ветка, проведшая лето на крыше вагона,
врасплох хорошо и светло,

словно прячут частями
движенья девичьего детства
в углу водолинии

1962

[p. 188]

Juan Miró - Zeepbellen van klinkers

en daar achter het getekende Geel
slaap ik en zeg ‘slaap benen’ zeg ‘slaap armen’
en de klinkers A en E en opnieuw A
zweven stralend in centrales van zeepbellen
uit speeksel van goud - uit een lispelende mond! -
vliegen dwars door het Geel en laten gaten achter
en het is koud en ik word wakker

(1969)

Хуану миро: пузыри гласных

и вот за Желтым нарисованным
я сплю и ‘спите ноги - говорю - и спите руки’
и гласные И раз и Е и О и снова И
летят сияя в центрах пузырей
из золотой слюны - из шепчущего рта! -
летят сквозь Желтое и дыры оставляют
и холодно и просыпаюсь

24 января 1969

Beeld - Op feestdag

op de 100ste geboortedag van K.S. Malevitsj

Met kennis van wit
een man in de verte
op witte sneeuw
als met een onzichtbaar vaandel

26 februari 1978

Образ - в праздник

В день 100-летия К.С. Малевича

со знанием белого
вдали человек
по белому снегу
будто с невидимым знаменем

26 февраля 1978