De Tweede Ronde. Jaargang 6

(1985)– [tijdschrift] Tweede Ronde, De– rechtenstatus



[pagina 184]
De Jonkvrouw van de WingerdenGa naar voetnoot* Jannis Ritsos (Vertaling W.J. Aerts) 1 Jonkvrouw van de Wingerden, die wij achter het ragsel van het sparrenwoud bij 't krieken van de dag op orde zagen maken de woon van adelaars en herders met op uw rok de schaduwplekken van de wingerdblaren getekend door de morgenster met in uw oren als hangers een nog slaapdronken bijenpaar - en de oranjebloesem scheen u bij op 't zwarte sintelpad;
[pagina 185]
Jonkvrouw met uw gebronsde huid, wier handen werden goud in de weerkaatsing als de ikoon van de Heilige Maagd, in 't wollig donshaar van uw hals glinsterde de nachtelijke dauw en hield zich als in spijt, nog juist voordat de melkweg ging verbleken, gestrengeld als een keten om uw hals om te verglijden in de warmte van uw boezem. Dik was de stilte, als melk in een vurenhouten ton, en 't omgeploegde land rook als de kerk de dag van Palmpasen en kwam tevoorschijn uit zijn slaap de herder als een krab uit 't water, aan het strand op wiens frisse schild het ochtendlicht twee sterrestippen in blauw weerkaatst. Verheven Jonkvrouw, hoe stil die eerste groet van het oranjeboompje, hoe stil uw stap en de ademtocht van de vis terzijde van het maanlicht hoe stille fluistering van de mier vóór de kapel van 't madeliefje. Ah, hoeveel goud laat achter in de dauwdruppel de zonnestraal wanneer 't zevengesternte u op het voorhoofd hangt de zeventakkige mimosa; ah, hoeveel stuifmeel is saamgeperst in de mond van de bij om te worden tot honing hoeveel zwijgen in uw hart om te worden tot lied.
Η κυρα των ανιιεαιων I Κυρὰ τῶν Ἀμπελιῶν, ποὺ σ᾽ εἴδαμε πίσω ὰπ᾽ τὸ δίχτυ τοῦ πευϰόδασου νὰ συγυρίζεις μὲ τὸ χάραμα τὰ σπίτια τῶν ὰϊτῶν ϰαὶ τῶν τσοπάνων, πἀνου στὴ φούστα σου ὁ αὐὺγερινὸς διάνευε τοὺς πλατιοὺς ἴσϰιους τῶν ϰληματόφυλλων δυὸ ὰγουροξυπνημένες μέλισσες ϰρεμόντανε στ᾽ αὺτιά σου σϰουλαρίϰια ϰαὶ τὰ πορτοϰαλάνθια σοῦ ἔφεγγαν τὴ μαύρη, τὴν ϰαμένη στράτα. Κυρὰ μελαχροινὴ ποὺ ἡ ἀντηλιἀ σοῡ χρύσωσε τὰ χέρια σὰν τὴς Παναγιᾶς τὸ ϰόνισμα, πἱσω στὸ σбέρϰο σου, στὸ χνούδι τὸ σγουρό, σπίθιζε τὸ δροσὸ τὴς νύχτας σὰ νὰ μετάνιωσε λίγο προτοῦ νὰ σбήσει ὁ γαλαξίας ϰαἰ δέθηϰε γιορντάνι στὸ λαιμό σου νὰ χυθεῖ στὴ ζεστασιὰ τοῦ ϰόρφου σου. ϰαὶ τ᾽ ὀργωμένο χῶμα εὐώδιαζε σὰν ὲϰϰλησιὰ τὴ μέρα τῶν Βαγιῶνε ϰαὶ τ᾽ ὀργωμένο χῶμα ιὐώὄιαζε σὰν ὲϰϰλησιὰ τὴ μέρα τών Βαγιῶνε ϰ᾽ ἔбγαινε ὁ μπιστιϰὸς ἀπὁ τὸν ῦπνο του ϰαθὼς ποὺ бγαίνει ὁ ϰάβουρας ἀπ᾽ τὸ νερὸ στὸ περιγιάλι ϰι ἀστράφτει στὸ νωπὸ ϰαбούϰι του γαλἀζιο τὸ πρωϊνὸ μὲ δυὸ ϰουϰϰίδες ᾶστρα. Κυρὰ τρανή, τί σιγανὴ τῆς νεραντζιᾶς ἡ πρώτη ϰαλημέρα τί σιγανὸ τὸ бῆμα σου ϰ᾽ ἡ ὰνάσα τοῦ ψαριοῦ πλάϊ στὸ φεγγἀρι τί σιγανὸ ϰουбεντολόῖ τοῦ μέρμηγϰα μπροστὰ στῆς μαργαρίτας τὸ ξωϰϰλήσι. Ἀ, τί χρυσάφι ἀφήνει ἡ ἀχτίνα στὴ σταγὁνα τῆς δροσιᾶς δταν ἡ πούλια σοῦ ϰρεμάει στὸ μέτωπο τὸ ἑφτάϰλωνο ϰλαδάϰι τῆς γαζίας ἄ, πόση λουλουδόσϰονη στριμώγνεται στὴς μέλισσας τὸ στόμα γιὰ τὸ μέλι πόση σιωπὴ μἐς στὴν ϰαρδιά σου γιὰ τραγούδι.
[Nederlands]
[pagina 186]
Hier vloeien nacht en dag ineen in rimpelloze huiver en gij: uw beide handen, gevouwen om de schoot der stilte, glanzen als een duivenpaar van licht, roerloos boven het bos.
[Grieks] Δῶ πέρα σμίγει ἡ νύχτα τὴν αὐγὴ σ᾽ ἀτρεμο ρίγος ϰαὶ σένα, τὰ δυὸ χέρια σου, δετὰ γύρω στὸ γόνα τῆς γαλήνης, φέγγουν σάμπως δυὸ περιστέρια φῶς ἀσάλευτα πάνω ἀπ᾽ τὸ δάσος.
2 Jonkvrouw, in ons huis werd nimmer over u gesproken zomin als we ooit zeiden ‘'k haal adem om te leven’, maar eenvoudig ademhaalden; maar als - zoals zovaak - onze mond vernageld werd door bitterheid dan zagen we plotseling als in een flits u achter moeders schouders zoals we op een ochtend afdalen langs een ruwe helling naar de vlakte en 't in de nacht bevroren amandelboompje zien glinsteren in z'n bloesems. Net zo - al was er niemand die het zei - zagen we u rondgaan in de vertrekken als een huisvrouw, zonder dat te horen waren uw naakte voeten, en daar wás u, in de stilte die neerdaalde in de vier hoeken, na het eten, in de stilte die intrad in de nacht tussen de bliksem en het rollen van de donder, als wij door het raam de doorweekte engelen hoog in de bergen zagen ophangen wat lange ladders leken van hemelvuur en -water.
II Κυρά, μέσα στὸ σπίτι μας ϰανεὶς ποτὲ δὲ μίλαγε γιὰ σένανε ὅμοια ϰαθὼς δὲ λέγαμε ‘ἀνασαίνω γιὰ νἀ ζήσω’, μοναχἀ ἀνασαίναμε, ϰι ὅταν, φορὲς-φορές, ἡ πίϰρα μᾶς μαντάλωνε τὸ στόμα σὲ бλέπαμε νὰ στραφταλίζεις μονομιᾶς πίσω ἀπ᾽ τοὐς ῶμους τῆς μητέρας ἔτσι ποὺ μιἀν αὐγὴ ϰατηφορώντας ϰαϰοτράχαλη πλαγιἀ ϰατἀ τὸν ϰάμπο бλέπουμε τὴν ϰαμένη ἀπὸ τὸν πάγο ἀμυγδαλιἀ νἀ φἑγγει μἑσα στὰ λουλούδια της. Τὸ ἰδιο, ϰι ἀς μὴν τὸ λέγαμε, σὲ бλέπαμε νὰ τριγυρνᾶς νοιϰοϰυρὰ στὰ δώματα δίχως ν᾽ ὰϰοὐγονται τὰ γυμνὰ πόδια σου ϰ᾽ εἷσουνα ἐϰεῖ, στὴ σιγαλιὰ ποὺ ϰαταϰάθιζε στὶς τέσσερις γωνιὲς μετὰ τὸ δεῖπνο στὴ σιγαλιὰ ποὺ γίνονταν τὴ νύχτα ὰνάμεσα στὴν ἀστραπὴ ϰαἱ στὴ бροντὴ τῆς θύελλας τότε ποὺ бλέπαμε ἀπ᾽ τὰ τζάμια νὰ ϰρεμᾶν οἱ μουσϰεμένοι Ἀγγέλοι στ᾽ ὰϰροбούνια ϰἀτι μεγἀλες ἀνεμόσϰαλες ἀπὸ νερὸ ϰαἱ λάμψη.
[Nederlands]
[pagina 187]
Wij zagen u in de hand die wees naar 't land en zei ‘de grond is goed’ of ‘God zij met u’ of in de hand van oma die haar kruis sloeg, mompelend ‘op voorspraak der Heilige Vaders’, in de hand die met het mes het brood betekende met het veilig, kostbaar kruis, in de schaduw van vader die ons omgaf met zijn manlijke adem en in moeders kleine glimlach die zij liet hangen boven het mandje met z'n vingerhoeden en gekleurde klosjes, terwijl de ene schaar van 't huis als de mond van een vriend 't geblokte hemd voor de eerste mei hapte in model en schuchter zei ‘veel heil en zegen’. Maar ál te vaak troffen ons zware tijden en bleven leeg de oliekuipen, leeg de tarwezolder als de altaartafel, leeggeroofd door de winden en de jaren steeds weer wanneer er ‘gasten’ kwamen met blinkende knopen en hoge laarzen. Dan keek moeder 's avonds naar het wittig vierkant van de maan dat op de vloer verschoof als naar een brief die zij gekregen had van heel ver weg, haar kaken bitter opeengeklemd. Dan stond vader op te middernacht en zat daar op de rand van het bed, begroef zijn kinnebak in zijn knuisten als een bekauwde kogel; dan opende hij het venster en vorste in de sterren naar het lot der tijden als opende hij het grote Boek der Schepping en las hij Davids Psalmen, alléén, maar in uw bijzijn.
[Grieks] Σὲ бλἑπαμε στὸ χέρι ποὺ ἔδειχνε τὸν ϰάμπο λέγοντας ‘τὀ χῶμα εἰναι ϰαλὸ’ ὴ ‘ὁ Θεὸς μαζί σου’ στὀ χέρι τῆς γιαγιᾶς ποὕϰανε τὸ σταυρὁ της μουρμουρίζοντας ‘δι᾽ εὐχῶν τῶν Ἁγίων Πατέρων᾽ στὀ χέρι ϰοὑ σταυρώνει᾽ τὸ ψωμὶ μὶ τὀ μαχαίρι, σίγουρο ϰαὶ τίμιο, στὴ σϰιἀ τοῦ ϰύρη ϰοὺ μᾶς τύλιγε μὲ μιὰ παλληϰαρίσιαν ἄχνα ϰαι στὸ μιχρὸ χαμόγελο τῆς μάνας μας ποὺ τὸ ϰρεμοὺσε πάνω ἀπ᾽ τὸ πανέρι της μὲ τὶς χρωματιστὲς ϰλωστὲς ϰαὶ μὲ τὶς δαχτυλῆθρες τὴν ῶρα πού, σὰ στόμα γϰαρδιαϰό, τὸ σϰιτιϰὸ ψαλίδι, ϰόбοντας τὸ νταμωτὸ πουϰάμισο τοῦ Μάη, ἔλεγε ντροπαλὰ ‘μὲ γειὰ ϰαὶ μὲ χαρά σου’. Συχνὰ-πυϰνὰ μᾶς бρίσϰαν δύσϰολες χρονιὲς ϰ᾽ ἐμεναν ᾶδεια τοῦ λαδιοῦ τἀ ϰιούπια ϰ᾽ ἔμεναν ἄδεια τοῦ σταριοῦ τ᾽ ἀμπάρια σὰν τὴν Ἄγια Τράπεζα ϰοὺ τὴ διαγούμισαν οἱ ἀνέμοι ϰαὶ τὰ χρόνια ϰάθε φορὰ ποὺ ἐρχόνταν ϰάτι ξἑνοι μὲ γυαλιστερἀ ϰουμπιὰ ϰαὶ ψηλὲς μπότες. Τότες ἡ μάνα μας ϰοιτοῦσε τ᾽ ἀπογέματα τ᾽ ἅσπρο τετράγωνο τοῦ φεγγαριοῦ νἀ σέρνεται στὸ πάτωμα σἀν ϰάποιο γράμμα ποὐ τῆς ἧρθε ἀπὸ μαϰριά, ϰ᾽ ἔσφιγγε τὸ πιϰρὸ σαγόνι της. Τότες τὸ μεσονύχτι σηϰωνόταν ὁ πατέρας μας ϰαὶ ϰάθονταν στοῦ ϰρεббατιοῦ τὴν ᾶχρη, ἕχωνε τὸ πηγούνι του στὶς φοῦχτες του σἀ δαγϰωμένο бόλι ϰι ἄνοιγε τὸ παράθυρο ϰαὶ μελετοῦσε στ᾽ ἄστρα τὸν ϰαιρὸ ϰαὶ τὴ μοίρα σἀ ν᾽ ἄνοιγε τῆς Πλάσης τἠ μεγάλη Βίбλο ϰαὶ νὰ διάбαζε μονάχος τοὺς ψαλμοὺς τοῦ Δαοῖδ μπροστὰ σὲ Σένα.
[Nederlands]
[pagina 188]
En wij, wij kinderen, stiekem wakker gebleven, gerold in onze deken, hoorden dan als uit een droge put uw stem hoorden als uit die kist beschilderd met donkere cypressen uw ‘wees maar gerust, want ik ben hier’ en vielen prompt in slaap met in ons hart geklemd een ster en hoorden wij in onze droom lieden die kwamen, lieden die gingen, wat doffe dreunen als het gebonk van wapenen lonten die sloegen in het kruit verweg ginds in de slierten rook en een maan strak als de knie van Nikitarás, brede handen ineengestrengeld voor de eed op 't zwaard van Makryjánnis en door de wimpers van ons oog zagen we onze Voorvader kaarsrecht het deurgat vullen met zijn forse gestalte gelijk een sponzenvisser in 't duister water van de nacht, om wie de glinstervissen zwemmen van de sterren en zo tot één ten afscheid sprak ‘nou, ráák ze’.
[Grieks] Τότε ϰ᾽ ἐμεῖς, παιδιά, ποὺ ξαγρυπνούσαμε ϰρυφά, ϰουϰουλωμένοι στὴ бελέντζα, ἀϰούγαμε σὰν μέσα ἀπὸ ξερὸ πηγάδι τὴ φωνἡ Σου ἀϰούγαμε σἀν μέσα ἀπ᾽ τὴν παλιὰ ϰασέλα τὴ ζωγραφιστὴ μὲ μαῦρα ϰυπαρίσσια ‘ἔννοια σου, ἐγώ εἰμαι ἐδῶ’ ϰι ἀποϰοιμιόμασταν σφίγγοντας ἕνα ἀστἐρι στὴν ϰαρδιά μας ϰαὶ μἐς στὸν ὕπνο μας ἀϰούγαμε ϰάποιους ποὺ ἐφτάναν, ϰάποιους ποὺ ἔφευγαν ϰάτι μουγγἀ χτυπήματα σάμπως νὰ ϰρούονταν ἄρματα ϰαψούλια ποὺ ἄναбαν μαϰριὰ μὲς στοὺς ϰαπνοὺς ϰ᾽ ἕνα φεγγάρι σίγουρο σὰν τοῦ Νιϰηταρᾶ τὸ γόνατο χέρια φαρδιἀ ποὺ σφἱγγονταν ϰι ὁρϰίζονταν ἀπάνου στὸ σπαθὶ τοῦ Μαϰρυγιάννη, ϰαὶ μισανοίγοντας τὰ μάτια μας бλέπαμε ὀρθὸ τὸν Πρόγονο στὴν ϰόρτα νὰ γεμίζει τὴ μπασιἀ μὲ τὴν ἀντρειά του σὰ οφουγγαρὰς μέσα στῆς νύχτας τὰ νερὰ ποὺ γύρω του γλυστρούσανε τῶν ἀστεριῶν τἀ ψάρια ϰ᾽ ἕτσι νὰ λέει σἐ ϰάποιονε ποὺ φεύγει ‘ϰαλὸ бόλι’.
3 Jonkvrouw van de Wingerden... zó, als een rots verankerd in de kosmos met in uw linkerhand de grote weegschaal en in uw rechter het heilig zwaard zijt gij de schoonheid en vitaliteit, zijt gij zelf: Griekenland. ............
III Κυρὰ τῶν Ἀμπελιῶν ἔτσι στητή ϰαὶ δυνατὴ ϰαταμισὶς στὸν ϰόσμο ϰρατώντας στὸ ζερбί σου χέρι τὴ μεγάλη ζυγαριὰ ϰαὶ στὸ δεξὶ τὴν ἄγια σπάθα εὶσαι ἡ ὀμορφιὰ ϰ᾽ ἡ λεбεντιὰ ϰ᾽ εὶσαι ἡ Ἑλλάδα.
IV ............ Spreid weer een breed matras van koele maïskolfblaren Verzink uw ogen diep in het stergeflonker zoals uw hand verzinkt in 't voorraadsruim amandelen om aan ons uit te delen, Vrouwe, aan ons die wachten in uw hof tot gij ons op de dans onthaalt, waarin wij de dood vertrappen.
IV Στρῶσε ξανὰ στρῶμα φαρδὺ μὲ δροσερὰ ϰαλαμποϰόφυλλα χῶσε τὰ μάτια σου бαθιὰ μέσα στ᾽ ἀστέρια ἕτσι ποὺ χώνεται τὸ χέρι μὲς στ᾽ ἀμπάρι μὲ τὰ μύγδαλα νὰ μᾶς φιλέψεις, ἄἵ, Κυρά, ποὺ ϰαρτερᾶμε στὴν αὐλή σου νὰ μᾶς ϰεράσεις τὸ χορὸ νὰ σϰάσουμε τὸ χάρο.

[pagina 189]
6 Het huis is rustig, opgeruimd als de grote saamgevouwen lakens in de lavendelkist. De zon heeft het gekalkt vanbinnen en vanbuiten; zijn fundamenten staan geworteld in de koele stilte van de tijd. ............... Onveranderlijk blijft rusten op de wanden de schaduw van de baarden onzer grootvaders de schaduw van hun dolken en karabijnen de schaduwbeelden die hun kinderen maakten met hun handen in het lamplicht - schapen, ezeltjes, monsters - vóór ze doken in hun bed. Zo werden ons de muren van het huis tot een verzilverde ikonenwand: Maria en Jozef hier, met hun Zoon en zijn Andere Vader met zijn strengen haar dik als kabeltouwen, en in zijn hand een bol (een grote bol waarop geschilderd stond de ganse Peloponnesus), wat verderop Alexander de Grote, tante Paraskevoúla en Kolokotrónis en in een matte weerschijn was ook u, Jonkvrouw van de Wingerden, achter de olijfbomen, achter de cypressen, een kruis, teken van zwaard en roem, dat ons beschermde tegen de scharen al onzer vijanden, hierbinnen en daarbuiten.
VI Τὸ σπίτι εἶναι ῆσυχο, συγυρισμένο ϰαθὼς εἶναι τὰ μεγάλα διπλοσέντονα μὲς στὸ σεντούϰι μὲ λεбάντα. Ὁ ῆλιος τὀχει ἀσбεστωμένο μέσα ϰ᾽ ἐξω ϰ᾽ εἶναι ριζωμένα τὰ θεμέλια του μἑσα στὴ δροσερὴ σιωπὴ τοῦ χρόνου. Ἀπάνου στοὺς σουбάδες μένει ὰνέγγιχτος ὁ ἶσϰιος ἀπ᾽ τὶς γενειάδες τῶν παππούδων μας ὁ ἶσϰιος ἀπ᾽ τὶς χατζάρες ϰαὶ τὶς ϰαραμπίνες τους οἱ ἷσϰιοι ἀπ᾽ τὰ χέρια τῶν παιδιῶν ποὺ φτιάχναν μὲ τὸ φῶς τοῦ λύχνου πρόбατα, γαίδουράϰια ϰαὶ γοργόνες προτοῦ πέσουνε στὸ στρῶμα. Ἔτσι ϰ᾽ οἱ τοῖχοι τοῦ σπιτιοῦ μας γίνηϰαν σὰ φλωροϰαπνισμένα ϰονοστάσια - ἐδῶ ἡ Μαρία ϰι ὁ Ἰωσὴφ ϰι ὁ Γιός τους ϰι ὁ Ἄλλος ὁ Πατέρας ποῦχει χοντρὰ μαλλιὰ σὰν ϰαραбόσϰοινα ϰαὶ ποὺ ϰρατάει στὰ χέρια του ἕνα τόπι (ἕνα μεγάλο τόπι ποῦχει ἀπάνω του ζωγραφισμένη δλη τὴν Πελοπόννησο) πιὸ πἑρα ὁ Μεγαλέξαντρος, ἡ θειὰ - Παρασϰενούλα ϰι ὁ Κολοϰοτρώνης ϰ᾽ Ἐσὺ ἀχνοφέγγοντας, Κυρὰ τῶν Ἀμπελιῶν, πίσω ἀπ᾽ τἀ λιόδεντρα, πίσω ἀπ᾽ τἀ ϰυπαρίσσια, σταυρός, σπαθὶ ϰαὶ δόξα, ἀγνάντια σ᾽ δλων τῶν ἐθχρῶν μας, μέσα ϰ᾽ ἔξω, τὰ λεφούσια.
15 Jonkvrouw, waarom trekt gij het gebergte in? Waarom vluchten de wolken? Vandaag gaan de schapen de schaapskooi van de avond binnen en verven zwart hun wol. Vandaag kleurt ook de arend zijn klauwen rood:
[pagina 190]
binnenvielen de christenhaters en stortten zich op onze wijngaarden; houwen de vijg van de vijgeboom, het kind van de moederborst houwen àf de arm der Moeder Gods en verkopen 'm op de markt: een sprinkhaanzwerm in het gewas die 't veld volkomen kaalvreet, een dolkstoot in de rug, de slang met zijn gespleten tong, getooid als bruid. Wie kan nu nog, Jonkvrouw, met z'n fluit zitten letten op de schapen in de schaduw wie pal staan voor de dennen in de wateren van de melkweg? In onze lege vaten bomt de donder van duizendjarige gramschap van groot in de fusten van de wijn bonzen duizendtallen zomers grootmoeders jak in de klerenkist ademt nog Bouboulina's, in de kijker van de kapitein zijn ontwaakt de Kanaris' op hun oorlogsbodems in de sirocco's. Jonkvrouw, hul u weer in uw trotse kleftenpak, gord u, hoogop de toppen van 't gebergte met de sterren in drie patronensnoeren om uw borst stop de ikoon van de Moeder Gods in uw ransel bij de kogels en het kruit - herderlijke Apostelen slaan op de klokken van de Aya Sofia een stoet olijfbomen en Macedoonse Vlachenvrouwen klimt bergopwaarts de doden zitten op de trappen van de kerk hun musketten in te vetten met de olie uit de godslamp.
XV Κυρἁ, τἱ παίρνεις τὰ бουνἀ ϰαὶ τί λαϰᾶν τὰ σὑγνεφα; Σἡμερα μπαίνουνε τἀ πρόбατα στὴ στρούγγα τῆς бραδιᾶς ϰαὶ бάφουν μαῦρο τὸ μαλλί τους σἡμερα бάφει ϰι ὁ ἀῖτὸς τὰ νύχια του ὁλοϰὁϰϰινα, τὀ μπούϰαραν οἱ ἀντἱχριστοι ϰαὶ πλάϰωσαν τ᾽ ἀμπέλια μας ϰόбουν τὸ σύϰο ἀπ᾽ τἠ συϰιἀ ϰαὶ τὸ μωρὸ ἀπ᾽ τἠ ρώγα ϰόбουν τῆς Παναγιᾶς τὸ χέρι σύρριζα ϰαὶ τὸ πουλᾶνε στὸ παζάρι - σύγνεφο ἀϰρίδες στὰ σπαρτὰ ϰαὶ ροϰανᾶν τὸν ϰάμπο, ἡ μαχαιριὰ ἡ πισώπλατη ϰ᾽ ἡ νυφοστολισμένη ὀχιἀ μὲ τὴ διπλὴ τὴ γλώσσα. Ποιός ϰάθεται τώρα, Κυρά, μἐ τὴ φλογέρα νἀ γνοιαστεῖ τἀ πρόбατα τῶν ἶσϰιων ϰαὶ ποιός τὰ ἐλάτια στὰ νερὰ τοῦ γαλαξία νὰ διαφεντἑψει; Μὲς στ᾽ ᾶδεια ϰιούπια μας бροντᾶν χιλιὁχοονοι θυμο! πάππου - προσπάππου μὲς στὰ бαρέλια τοῦ ϰρασιοῦ бογγᾶν χιλιάδες ϰαλοϰαίρια τὸ ϰοντογούνι τῆς γιαγιᾶς μὲς στὸ σεντούϰι ἀναλογᾶται Μπουμπουλίνες ϰαὶ μἐς στὸ ϰανοϰιάλι τοῦ ϰαραбοϰύρη ξύπνησαν μπουρλότα ϰαὶ Κανάρηδες ϰαὶ σοροϰάδες. Κυρά, Κυρά, ντύσου ξανὰ τὰ ϰλέφτιϰα, τ᾽ ἀσίϰιϰα, ψηλὰ στὰ ϰορφοбούνια ζώσου τ᾽ ἀστέρια τρίδιπλα στὸν ϰόρφο φυσεϰλίϰια бάλε μὲς στὸ ταγάρι σου τῆς Παναγιᾶς τὸ ϰόνισμα μαζὶ μὲ μπαρουτόσϰαγα - τσομπαναραῖοι Ἀπόστολοι χτυπᾶνε τῆς Ἁγιὰ - Σοφιᾶς τὰ σήμαντρα ϰ᾽ οἱ ἐλιὲς οἱ бλάχες οἱ Μαϰεδονίτισσες τραбᾶν τὶς ἀνηφόρες ϰ᾽ οἱ ἀποθαμένοι στὰ σϰαλιὰ τῆς ἐϰϰλησιᾶς λαδώνουνε τὰ ϰαριοφίλια μὲ τὸ λάδι τῆς ϰαντήλας.	voetnoot* Het zou geen verbazing hoeven te wekken als aan Jannis Ritsos (geboren in 1909 in Monemvasiá, in het uiterste zuidoosten van de Peloponnesus) nog eens een Nobelprijs voor literatuur werd toegekend - ware het niet dat nog maar pas en binnen korte tijd al twee Griekse dichters zijn bekroond (Seféris in 1963 en Elytis in 1979). De Sovjetunie heeft zijn verdiensten bekroond met de Leninprijs, en in Griekenland wordt dit nog wel eens als een analoog eerbewijs gepresenteerd. Men kan echter Ritsos' poëzie beslist niet afdoen met een verwijzing naar zijn communistische achtergrond (waarvoor hij overigens vele jaren in ballingschap heeft geleden); het grootste deel van zijn al zeer omvangrijke en nog gestaag groeiende oeuvre is absoluut niet eng-politiek of ideologisch van aard, maar houdt zich in meer algemene zin bezig met de menselijke waarden en in het bijzonder met zijn geliefde Griekenland. Hij is dan ook bijna als ‘nationaal dichter’ in brede kringen geliefd. Een van de fraaiste voorbeelden van Ritsos' zeer ‘Griekse’ poëzie is de grote cyclus De Jonkvrouw van de Wingerden (1945-47, maar pas in 1961 gepubliceerd als onderdeel van nog weer een groter geheel), bestaande uit 24 ‘zangen’, waarvan hier enkele geheel of gedeeltelijk in vertaling worden gegeven. In deze cyclus wordt Griekenlands wederopstanding na de bezetting bezongen bij wijze van hymne aan de Jonkvrouw van de Wingerden. Voor de ‘wingerden’ zullen we Griekenland mogen lezen en de ‘Jonkvrouw’ in eerste aanleg als een verpersoonlijking daarvan. De figuur, of beter het symbool, van deze jonkvrouw in deze cyclus heeft echter verder grijpende associaties en implicaties. Heel ver teruggaand misschien die van de Magna Mater en Demeter, in elk geval die van de H. Maagd, en van de ‘eeuwige, in zwart gehulde Griekse moeder’, en van het leven dat de machten der duisternis overwint en het kind, het volk, tegen de ondergang beschermt - zoals ook nu weer is gebleken. De Duitsers worden niet met name genoemd, maar de ‘ijzeren-Heinen’ en andere verwijzingen zijn duidelijk genoeg. Wel blijkt aan het slot de herwonnen vrede nog een teer kasplantje te zijn en blijft waakzaamheid geboden (zoals in de navolgende jaren in Griekenland maar al te zeer zou blijken). Ritsos ontleent zijn overweldigende rijkdom aan beelden vooral aan het eenvoudige leven van vissers, boeren en herders, én aan de Vrijheidsoorlog van 1821, tegen die andere bezetters, de Turken. Steeds weer worden 1821 en 1940-44 met elkaar in verband gebracht, onder andere door verwijzingen naar grote vrijheidsstrijders van 1821: Nikitarás, Makryjánnis, Kolokotrónis, Bouboulína (een vrouw) en Kanáris, en ook door de zangen XX en XXI te baseren op de vijftienlettergrepige ‘versus politicus’, het vers bij uitstek van de Griekse volkspoëzie van die eeuwen. Alle rijkdom aan beelden weet hij echter haast altijd weer te plaatsen in het mythisch kader van de strijd tegen het verderf van zijn vaderland en van de menselijke waarden. (W.J.A.)

Vorige Volgende

De Tweede Ronde. Jaargang 6

De Jonkvrouw van de WingerdenGa naar voetnoot*
Jannis Ritsos (Vertaling W.J. Aerts)

1

Η κυρα των ανιιεαιων
I

[Nederlands]

[Grieks]

2

II

[Nederlands]

[Grieks]

[Nederlands]

[Grieks]

3

III

IV

IV

6

VI

15

XV

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs

vertalers

De Jonkvrouw van de WingerdenGa naar voetnoot* Jannis Ritsos (Vertaling W.J. Aerts)

1

Η κυρα των ανιιεαιων I

[Nederlands]

[Grieks]

2

II

[Nederlands]

[Grieks]

[Nederlands]

[Grieks]

3

III

IV

IV

6

VI

15

XV

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs

vertalers

De Jonkvrouw van de WingerdenGa naar voetnoot*
Jannis Ritsos (Vertaling W.J. Aerts)

Η κυρα των ανιιεαιων
I