De Tweede Ronde. Jaargang 4

[p. 106]

Het uur met het gezicht
Valéry Larbaud
(Vertaling K.J. Groenewolt)

De eerste mooie avond heeft zijn tenten opgeslagen in de tuin en een zonnestraal op wacht gezet bij alle ramen van het huis. Het doet denken aan de lijn van blozende wangen, een blauwe blik, een blonde grote zus die zich voorover buigt, tegen het licht. Maar, niet omkijken naar het raam, dat mag niet. Niet bewegen, dat mag niet. Zelfs met geen vinger bewegen. De pendule op de schoorsteenmantel heeft het vijf minuten over vijf. Meneer Marcatte is vijf minuten te laat; dat is een goed teken. Als hij weer eens niet kwam voor de les... Of als hij pas om half zes zou komen, dan bleef er nog maar een half uur over voor de muziekles. Niet bewegen, dat mag niet: de minste beweging kan maken dat hij komt; het lot moet zijn loop hebben, door de minste beweging zou de draad ergens in de war kunnen raken. Blijven zitten in de grote stoel voor de haard. En stil zijn. Net als de piano met de opgeslagen klep en het toegeslagen muziekboek met op de omslag het jongetje Mozart dat zijn viool stemt.

Zeven minuten over vijf... Vlugger Tijd, vlugger! Tien kleine gedachten beginnen aan de grote wijzer te trekken en proberen hem wat sneller te laten gaan in de richting van zijn broertje, die helemaal benedenaan, tussen de V en de VI, op hem wacht. Het gezichtje met de blauwe ogen en de rossig blonde schijn bij het raam verbleken; de strakke avondlucht verspreidt zich in witte plassen in de spiegels, de ruitjes van de glazenkast en de glimmend geboende meubels. En een jongetje zit in een grote stoel te wachten op zijn muziekleraar. (Een van de meubels kraakt.)

Hij kan elk ogenblik bellen. Dan is er nog maar een halve minuut voor de voorbereiding op zijn komst, voor het afscheid van de zoete, warme gedachten die op bezoek waren... Kwart over. Wat een stompe hoek was, is nu een scherpe hoek geworden, de grote wijzer zou nu sneller moeten zakken omdat hij verder voorover hangt. Ja, hij móét wel sneller zakken (heeft iemand daar ooit aan gedacht bij het maken van een pendule; heeft men er misschien een soort rem in gemaakt, waardoor de grote wijzer net zo

[p. 107]

langzaam naar beneden gaat als hij aan de andere kant van de VI weer langs de wijzerplaat omhoogklimt?) Hij kan nu elk moment binnenkomen, een kwartier te laat is nog niets bijzonders; twintig minuten, dat wordt al héél wat anders. De kans op een helemaal leeg en vrij uur wordt groter. Het is een overtocht van een uur, net als in de vakantie in Bretagne de overtocht van Pornic naar Noirmoutier: vijf uur is de oever die al uit het gezicht verdwenen is, half zes is op volle zee - waar het witte zonlicht uiteenspat op de vloer van zwart glas die opbolt en weer inzakt, terwijl je in gedachten het moment probeert te vinden dat je precies halverwege de reis bent. Een uur vrij, misschien - maar leeg, geen spelletjes... Vooral niet bewegen, want de minste beweging kan op de oceaan van de tijd het bootje doen omslaan waarin een jongetje uit alle macht roeit van vijf uur naar zes.

Tegen de verveling is er gelukkig altijd het Gezicht. Het is gemakkelijk genoeg te vinden, als je het weet. Maar het jongetje is de enige die het weet. Alleen hij heeft het Gezicht gezien in de aders van het marmer van de schoorsteenmantel: een lang Gezicht, ernstig, jong, gladgeschoren, met diepliggende ogen en een smal voorhoofd dat gedeeltelijk onder een kroon van bladeren schuilgaat. De kleine donkere mond een beetje open. Wijder dan bij het vorige bezoek, lijkt het wel. Alsof het Gezicht iets zeggen wil. Met zo'n onvoorstelbaar zachte stem, een ‘marmeren stem’ denkelijk. Nee, het zwijgt... Gezicht, wij begrijpen elkaar ook zonder woorden. Ik heb je geheim goed bewaard, betoverde prins, ik heb tegen niemand gezegd dat er een Gezicht in het marmer van de schoorsteenmantel zit; ik heb ook gezorgd dat de mensen niet jouw kant uit zouden kijken. (Maar grote mensen zien nooit iets, gelukkig maar.)

Edel Gezicht, wanneer zal je betovering verbroken worden, morgen misschien, of over een maand, over een jaar? Het gebeurt vast en zeker 's nachts. Dan is je tijd om en verlaat je de schoorsteenmantel; de volgende morgen is er dan op de plaats van het Gezicht niets anders dan het donkergroene marmer met de gouden aders, dat schrift dat de mensen nog niet hebben leren lezen.

Maar kom intussen maar bij me zitten, Gezicht, in mijn bootje... Er is gebeld! Direct gaat de deur open en komen meneer Marcatte en de muziekles binnen, met hun oude handen en hun dikke, kromme nagels, bruin van de sigaretten. Alle kleine ge-

[p. 108]

dachten verstoppen zich, het bootje slaat bijna om en het Gezicht lost weer op in de aders van het marmer... Loos alarm, er werd aan de achterdeur gebeld.

Kom maar, Gezicht, dan gaan we samen weg, een wandeling maken in het bos. (Dat is eigenlijk wel raar, dat je je een bos kunt voorstellen alsof je er bent, en intussen in de grote stoel blijven zitten; daar zou je eens over na moeten denken en dat idee verder volgen. Maar de bospaadjes zijn veel interessanter om te volgen. Zo komt een kleine gedachte als een bij naar de poort van de korf zoemen, vindt de poort gesloten en vliegt weg, naar de bloemen.) Een bootje van gedachten vaart naar een land dat bos heet en neemt in een doosje van gedachten het edele, met bladeren gekroonde Gezicht mee.

Ze komen bij het bos; ze vragen bij de bladerpoort of ze er in mogen; ze buigen de eerste takken opzij en dringen binnen in de groene donkerte. Ze komen een eenzame zonnestraal tegen. Ze volgen het pad met de duizend geheimen. Ze kruisen het hakhoutpad, waar alleen maar bladeren te zien zijn en boven de bladeren een blauwe weg die op het roze bospad lijkt, een weg van lucht. Er roert zich niets in het onbeweeglijke licht... of toch, ginds, de kleine esp die trilt in de volle zon; wil hij iets vertellen misschien? Weer duiken ze in de schaduw en onder de takken, waar de droge grond onder het warme gras trouw waakt over oude karresporen, sporen uit een heel oude tijd toen de bomen gekapt werden (toen je kon zien hoe het heuveltje eruitzag.) En plotseling zijn ze onder de sparren, de keizerlijke garde van het bos, roerloos en groot, met vaandels en banieren van rood en goud.

Maar hier is het paadje dat ze nog nooit helemaal tot het eind hebben durven volgen en dat in zijn donkerste bocht bij een naamloos en bijna vergeten beekje komt, waarvan het bruine water nauwlijks stroomt onder het dak van verwarde takken die er zich somber in spiegelen. Verderop kruisen zij een pad dat misschien naar de Weg van de Hazelworm gaat, maar dat overwoekerd is door lange, rode braamranken. Nog een eindje verder en ze worden plotseling tegengehouden door een open plek waar een verschrikkelijk volk van reuzendistels woont. Dan komt er een weiland met een poeltje, waar twee houten wasbanken in het water hangen. En dan komen ze bij een groepje hoge bomen waar heel alleen een grote, sombere vogel woont die plotseling wegvliegt met een geluid alsof je een kast opendoet! Daar vlakbij heb-

[p. 109]

ben ze eens een getraliede kooi gezien, met ernaast een wolfsklem; als je dicht bij de tralies kwam, zag je een grijze kat heen en weer lopen, een grijze kat met ogen zo blauw als van een kind. En ineens sta je dan aan de rand van het bos, aan de oever van de grote beek; op de andere oever begint het weiland, en de zon; je herkent de helling, bovenaan is nog net het puntje van het dak van het huis te zien. Het paadje gaat naar beneden en wordt breder, het gaat nog verder naar beneden, waar een laatste tak ons nog probeert tegen te houden; en over het houten bruggetje zijn we dan het Koninkrijk der Bomen weer uit.

Gezicht, edel Gezicht, laten we in afwachting van het uur der bevrijding nóg een reis maken, naar het continent van de ondergaande zon; de lucht boven de tuin is blauw en goud, als de kaart van een andere wereld...

Tien voor zes... gered! Meneer Marcatte komt niet meer. Nu kun je je bewegen, nu mag je uit het bootje stappen; met een nauwlijks zichtbaar knipoogje het Gezicht groeten dat achterblijft in het marmer, een beetje droevig en verbaasd, met zijn mond half open; stilletjes het droombootje meren in de eindelijk bereikte haven... En daar zijn we dan uit de schaduw en de gevaren. Een zwaluw strijkt zijn veren glad na de bui.

Maar diep in het marmer wacht het Gezicht op het eind van zijn betovering. Het zal daar nog steeds zitten wachten als wij twintig zijn; en de kinderen die na ons komen, zullen het op hun beurt ontdekken.