De Tweede Ronde. Jaargang 4

[p. 2]

Nederlands proza

[p. 3]

Nieuwbouw
Peter Burger

Het weer was hetzelfde, de ochtend dat Muis voor de tweede keer werd begraven. Heet, een hoge hemel, leeg op een reclamevliegtuigje na. Ze zweetten onder hun hoge hoeden. De kist glipte een keer bijna uit hun vochtige handen. De moeder van Muis en wat familieleden huilden. Ik wilde haar wel troosten maar ik mocht haar van mijn vader niet eens condoleren. Johnnie was er niet. Hij was ook al een paar dagen niet op school verschenen. Er was sprake van een gesticht.

Ik zat gehurkt aan de rand van de sloot. Het water schitterde als zilverpapier en boven het stroperige asfalt trilde de lucht. Het riet was roerloos. Ik bracht mijn hoofd dichter bij de waterspiegel en trok het geschrokken terug toen ik het gezicht van de dode bouwvakker zag verschijnen. Ik schrok natuurlijk niet écht, het was een fijn griezelspelletje dat ik met mezelf speelde. Als ik in het water keek, keek de dode bouwvakker terug. Onze gezichten naderden elkaar alsof we elkaar gingen zoenen, totdat het te eng werd en ik terugdeinsde.

De hitte, het geglinster en de bedorven plantengeur van het water maakten me wat doezelig. Ik knipoogde naar het gezicht in het water. We raakten allebei de helm aan, we salueerden voor elkaar.

Een week geleden, toen ik zat te vissen, kwam de helm langsdrijven. Ik haalde hem naar me toe met de hengel en zette hem meteen op. Een paar koude waterdruppels liepen tussen mijn schouderbladen door. Het was een witte bouwvakkershelm met een klep en ribbels en een plastic binnenwerk. Nog dezelfde middag lakte ik hem olijfgroen, en schilderde ik met prijzenswaardige ruimdenkendheid op de ene kant een hakenkruis en op de andere een rode ster, nauwkeurig gekopieerd van de plastic soldaatjes op mijn kast.

Johnnie vertelde me dat de helm van de bouwvakker moest zijn geweest die van de dertienhoog flat was gevallen. Of geduwd. Of gesprongen. Ik vroeg me af waarom mensen van een flat af zouden willen springen. Een paar nachten lang kon ik er niet van sla-

[p. 4]

pen. Mijn moeder moest zelfs het nachtlichtje weer voor me opzoeken. Steeds zag ik een lichaam, een mannenlichaam, een jongenslichaam, mijn eigen lichaam wentelend langs de holle etages vallen. Hier en daar raakte het met een scheurend geluid een punt van de stellage, tot het uiteindelijk met een plons in het water stortte.

Toch gooide ik de helm niet weg, ik droeg hem als een mascotte. Ik voelde me zekerder onder die helm, het liefst had ik hem ook op school gedragen. Iets van de kracht van de vorige eigenaar stroomde in me over als ik hem op mijn hoofd wist.

Op de bodem van de sloot, tegen de planken, lag een salamander. Ik stak mijn hand in het lauwe water. Het gehelmde hoofd rimpelde en verdween. Langzaam naderde mijn hand de salamander, zoals een grijper op de kermis een horloge. Als je geluk had was het een mannetje, met een kam op zijn rug en een fel-oranje bruingevlekte buik. Ik boog me nog iets voorover.

Iemand greep me stevig bij mijn schouders.

‘Als ik je niet gepakt had!’

Johnnie.

Ik keek spijtig in het water. Op de bodem van de sloot was een stofwolkje te zien. Johnnie liep al terug naar het tegelpad, waar zijn secondant Rudie, een karakterloze meeloper, en, tot mijn verbazing, Muis stonden te wachten. Rudie onthoofdde met een stevige twijg bossen fluitekruid. De grond om hem heen was bezaaid met witte bloemetjes. Muis staarde naar een rups op zijn hand. Johnnie had zijn duimen in zijn broekriem gehaakt. Zijn vechtpet stond scheef op zijn hoofd, over zijn schouder hing een blaaspijp, voorzien van een geweerkolf en omwonden met zwart plakband. Zijn ene voet stond wat hoger dan de andere, hij was de commandant die goedkeurend de brandende stad in het dal gadeslaat. Ik haatte hem en wilde wanhopig graag bij hem horen. Na vandaag zou ik bij hem horen. Ik vroeg me af wat Muis hier deed.

‘Muis gaat ook mee,’ zei Johnnie.

Johnnie en Rudie vormden samen een club, De Zwarte Hand. Geen bijster originele naam voor een club, maar suggestief genoeg. De Zwarte Hand hield zich voornamelijk bezig met kruimeldiefstal, vivisectie, obscene poëzie, en seksualiteit.

De sterke verhalen en de moppen die ik nooit begreep. Ik wist me wel het air van een man van de wereld te geven door met de

[p. 5]

anderen mee te lachen, en de laatste woorden een paar keer te herhalen en daarbij te knikken, te knipogen of mijn buurman aan te stoten. In stilte vroeg ik me af hoeveel gaten er precies onderin een meisje zaten en wat er in verband daarmee van mij werd verwacht.

‘Je piemel d'r in stoppen,’ zei Johnnie, maar dat was te absurd om waar te zijn. Johnnie had wel meer sterke verhalen. Aan de andere kant stemden zijn opmerkingen overeen met andere bronnen, zoals de grapjes die de tennisvriendinnen van mijn moeder over mijn hoofd maakten. Ik vermoedde hier een complot van dezelfde aard als de Sinterklaas-samenzwering. Het had allemaal in ieder geval niets te maken met mijn verliefdheden die puur platonisch waren bij gebrek aan kennis van andere mogelijkheden.

Muis zette zijn rups op een struik. Het was zo'n helder oranje met zwarte en witte strepen en borsteltjes. Aan de binnenkant waren ze blauw. Als je het voorwiel van je fiets eroverheen reed en goed luisterde hoorde je ze - pop! - ploffen. Gisteren nog had ik er een nest van verdronken. Ze aten bomen kaal.

Johnnie stak zijn hand op. We hielden stil. Hij nam een van de langwerpige blaadjes uit zijn broekband en rolde er een pijltje van. In de punt liet hij een spijkertje glijden. Hij richtte zijn blaaspijp op een spreeuw die een paar meter verder op een tak zat. Het pijltje sloeg met een tik in de boom, de spreeuw vloog op, er dwarrelden een paar veertjes omlaag.

‘Jammer,’ zei Rudie. Muis schudde zijn hoofd.

We liepen door tot aan het prikkeldraad waarachter de wijk in aanbouw begon. Johnnie zette een voet op het prikkeldraad en klom eroverheen. Rudie en ik volgden zijn voorbeeld. Muis schoof er op zijn buik onderdoor.

Na vijven en in de weekends was dit land van ons. Het braakland, gras wit van kalkspetters en betonstof, met puisten cement erop als versteende kwallen. De stapels stenen, machines, de halve huizen, de flats in aanbouw. Hier werd onze heerschappij alleen betwist door een incidentele bewaker, of andere groepjes kinderen, waarmee we een medogenloze stadsguerrilla voerden. We exploreerden de huizen, op zoek naar nuttige voorwerpen. Plastic buis om blaasroeren van te maken. Gereedschap. Pakken spijkers. Pluggen. Huisjes uit nietpistolen. Witte tegeltjes om over het water te scheren of om gewoon tegen een muur kapot te gooien. De nieuwbouw was ons poppenhuis.

[p. 6]

De flat leek op een lege letterkast.

Mijn moeder had letterkasten vol konijntjes, van steen, plastic, hout en metaal. Voornamelijk om ze af te stoffen, dacht ik. Op sommige dagen waste ze twee keer haar auto.

Ik mocht veel doen van mijn ouders, meer uit onverschilligheid dan uit vrijdenkendheid, maar mijn moeder strafte me genadeloos als ik thuiskwam met rauwe knieën, groene vegen op mijn broek en aarde onder mijn nagels.

Voor de flat was een liftje waarmee de arbeiders stenen en cement omhoog brachten. Johnnie forceerde de bediening. We lieten ons op en neer gaan en schoten met onze blaaspijpen op tegeltjes. Ik vroeg me af wanneer de beproeving waarvoor ik gekomen was zou beginnen.

Johnnie kwam aanlopen met twee schoppen die hij neergooide voor Muis en mij.

‘Jullie moeten daar een groot gat graven.’

Hij wees naar een wak zonlicht in de schaduw voor de flat. Ik nam een van de spaden en trapte hem gehoorzaam de droge grond in. Muis keek even toe, poetste zijn brilletje op en begon toen ook te graven. Al snel begonnen mijn voetzolen en bovenarmen pijn te doen.

We waren door de gebarsten aarde heen en groeven nu vochtige klei op. Toen we tot ons middel in het gat stonden en nauwelijks meer boven de opgegraven aarde uit konden kijken gooide Muis zijn schep weg.

‘Ik heb geen zin meer.’

Ik gluurde ongerust naar Johnnie die samen met Rudie bezig was een kelderdeur open te breken. Muis was een vreemd jongetje. Hij was altijd geïnteresseerd, alles leek hem te verbazen en niets leek hem te raken. Hij leefde, geloof ik, in een eigen wereld die slechts hier en daar de onze raakte, een wereld waarin hij iemand anders was dan het eeuwige slachtoffer, onaantastbaar voor de pesterijen die hij moest verduren van zijn klasgenoten.

Muis zat op de aarden wal rond het gat en boetseerde poppetjes van klei. Telkens als hij er een af had brak hij het doormidden en gooide hij het in de kuil. Ik schepte ze er nijdig weer uit en zei een paar keer: ‘Hou op!’ Ik was kwaad op Muis en zag tegelijk tegen hem op omdat hij niet deed wat Johnnie zei.

De schaduw van de flat kroop tegen de wand van de kuil op.

[p. 7]

Mijn rug deed pijn. De hitte was drukkend. Zwarte veegjes van geplette onweersbeestjes op mijn arm. Johnnie kwam aanlopen, Rudie een halve pas achter hem.

‘Hou nou maar op.’

Ik klom uit de kuil en ging ernaast op de grond zitten.

‘Nu moet jij in de kuil gaan staan,’ zei Johnnie tegen Muis.

Mijn hart begon harder te kloppen, mijn maag voelde aan alsof ik op een schommel zat. Ik staarde gefascineerd naar Muis. Muis zette zijn bril recht.

‘Liever niet.’

‘Het moet.’

‘Dan hoef ik niet meer mee te doen.’

Johnnie gaf hem een duw zodat hij in de kuil gleed.

Ik wendde mijn hoofd af en keek naar de grond. Als ik het niet zie ben ik er niet bijgeweest. Ik wilde wel iets doen, maar ik durfde niet, en daar schaamde ik me voor. Zat ik maar te vissen. De aarde was warm. Naast mijn hand lag een verdroogde worm. Ik pakte hem op en rook eraan. Hij brak in mijn vingers in stukken.

Muis riep iets huilerigs, hij had zijn enkel verstuikt. Ik richtte me iets op om in de kuil te kunnen kijken. Rudie hield een schep tegen de nek van Muis, Johnnie was bezig de kuil vol te scheppen. Muis was al tot zijn knieën in de aarde verdwenen, het was alsof hij geplant werd. Ik zag een boom voor me waaraan ondersteboven jongetjes met brilletjes groeiden en giechelde. Meteen had ik er spijt van. Ik probeerde iets troostends te verzinnen voor Muis.

Muis riep weer iets huilerigs. Plotseling maakte de redeloze neiging een einde te maken aan dat gejengel zich van me meester. Ik sprong op en begon kluiten in de kuil te trappen.

We lieten Muis tot zijn nek in de grond achter. De aarde op de rand van de kuil hadden we glad aangestampt zodat Muis' hoofd omringd werd door een walletje waar hij niet bovenuit kon kijken.

Met de lift stegen we naar de eerste verdieping. Langs de stalen buizen van de stellage klommen we naar de tweede. Daarvandaan klommen we met ladders verder. Je kon van voor naar achter en op sommige plaatsen van boven naar beneden door de flat heen kijken. Alleen het betonnen skelet stond er. Ik was nooit hoger geweest dan de derde verdieping. In een hoek van het plafond was een blauw gat. Met een ladder klommen we naar het dak.

Vanaf het dak konden we over de hele stad heenkijken. Aan de

[p. 8]

andere kant van de flat lagen de weilanden, daarachter de rijksweg. Ik kon de geluiden van de personenauto's en de vrachtwagens onderscheiden. Ver beneden me was de grond. Het gevoel dat ik dit eerder had meegemaakt werd steeds sterker. Ik drukte de helm vaster op mijn hoofd.

Johnnie trok een theedoek uit zijn zak.

‘Kom eens hier.’

Hij nam de helm van mijn hoofd, wat ik enigszins verontrust toestond, en blinddoekte me. De helm werd weer op mijn hoofd gezet. Toen Johnnie en Rudie me snel in de rondte lieten draaien begon ik te twijfelen. Ik wist niet meer zo zeker of ik nog wel lid wilde worden van De Zwarte Hand. Muis wilde niet. Ik bewonderde Muis en ik had meegeholpen hem te begraven.

Johnnie en Rudie lieten me los. Ik deed duizelig wat wankelende stappen om mijn evenwicht te bewaren. Vaag drongen de geluiden van de snelweg tot me door, maar ik kon niet bepalen waar ze vandaan kwamen.

‘Loop eens hierheen.’

Johnnies stem kwam van achter mijn rug. Ik liep naar hem toe, voorzichtig tastend met mijn voeten. Ik telde mijn voetstappen. Hoeveel passen zou de flat breed zijn? Ik liep steeds langzamer. Nu kwam het bevel van opzij.

‘Stop. Kom maar hierheen.’

Ik draaide me om. Een zuchtje wind streek over mijn bezwete huid en ik rilde even. Ergens beneden me sloeg een hond aan, een moeder riep haar kind naar huis. Ik hoorde een meeuw krijsen en verbeeldde me dat hij rond mijn hoofd cirkelde.

‘Sneller.’

Ik zette mijn ene voet sneller voor de andere.

‘Stop.’

Schrapende voetstappen, dan: ‘Nu moet je vooruit huppelen.’

Ik huppelde vooruit. Ik zag mezelf al heel levendig over de rand van de flat huppelen. Ik begon te hallucineren. De blinddoek beroofde me van mijn gezichtsvermogen, maar mijn andere zintuigen werkten scherper. Autogeronk, gekrijs van meeuwen en hondengeblaf echoden bijna tastbaar rond mijn hoofd. Ik kon de sloot beneden ruiken en het beton werd harder onder mijn voeten, iedere stap die ik deed was een stap op glasscherven en sintels. De wind viel weg, de wereld hield haar adem in. Zie de acrobaat in de nok.

[p. 9]

‘Stop nu maar. Doe je blinddoek maar af.’

Ik trok de blinddoek weg. Vlak voor mijn voeten begon de val van dertien verdiepingen. De stad was zo fel verlicht dat het leek of ze met blitzlicht gefotografeerd werd. Aan de horizon was de lucht diepblauw en vuilgeel. Er kwam onweer.

‘Anders rook ik alleen maar sigaretten.’

Johnnie draaide onhandig een sjekkie van tabak die door bouwvakkers was achtergelaten. We zaten in een kring op de betonnen vloer van een toekomstige woonkamer, om ons heen kratten bier en boekjes met foto's van naakte mannen en vrouwen, eigendommen van de bouwvakkers, grote mannen die net zo makkelijk sjekkies draaiden als wij pijltjes. Ik dronk bier. Het prikte in mijn neus maar het smaakte prettig. Shag kon ik niet verdragen. Om de boekjes moest ik lachen. De meeste foto's ondersteunden de grappige fictie volgens welke naar zeggen van Johnnie kinderen werden gemaakt, hoewel dit voortplantingsaspect van bijkomend belang scheen te zijn. Andere foto's toonden vrouwen die verlekkerd aan pijnlijk opgezwollen geslachtsdelen van mannen zogen en likten, alsof het ijslollies waren. De geslachtsdelen leken nauwelijks op die van mij, eerder op de stinkzwammen die in de herfst onder de struiken groeiden. Het was om te lachen, maar ook vaag verontrustend.

Johnnie had al twee bierflesjes naar buiten gegooid, het schitterende zonlicht in. Na een eindeloze tijd hoorden we ze beneden te pletter slaan. Het was nu aan de ene kant van de flat donker en aan de andere fel licht. Alsof we in de donkere zaal van een cinema naar een film zaten te kijken. De lucht die we inademden werd dikker. Ik vroeg me af of Muis bang zou zijn. Misschien niet. Misschien was hij wel ergens anders, in die eigen wereld van hem.

Ik pakte een tweede flesje bier en opende het met Johnnies padvindersmes. De hemel aan de andere kant van de flat was nu ook donker. De flat trilde en we hoorden een dof onderaards rommelen, verre donder, alsof er een vrachtwagen passeerde. De regen zou niet lang meer op zich laten wachten.

Ik zei: ‘Moeten we Muis niet uit gaan graven?’

Johnnie en Rudie reageerden niet. Ze lazen of keken plaatjes, gaven luidruchtig commentaar en dronken bier.

Ik zag mezelf opstaan en de trappen aflopen en Muis uitgraven. Muis was al vergeten wat ik eerder op de dag gedaan had en we

[p. 10]

zouden voor altijd vriendjes zijn en samen vissen en op vogels schieten.

Over het gedrag van mijn ouders in de slaapkamer. De enige hartstochtelijke geluiden die door de isolatie van zachtboard, hardboard en pvc mijn zolderkamer bereikten waren die van echtelijke ruzie. Soms zijn grote mensen net kinderen. Het huilen van mijn vader. De beheerste hysterie van mijn moeder. Geruisloos stap ik uit bed, ik loop naar de deur, de krakende planken vermijdend. Even geluidloos daal ik de trap af tot ik op het koude zeil voor de slaapkamer van mijn ouders sta. Ik luister gespannen, heen en weer wiegend van de slaap. Als ik ze verplaats maken mijn voeten een klevend geluid. Ik verplaats ze dus zo weinig mogelijk. Na een kwartier slaapt mijn linkervoet. Ik wil op hun deur kloppen.

‘Pap? Mam?’

Mijn moeder opent de deur, ik kruip warm bij hen in bed, en dat is al genoeg om ze voor altijd te verzoenen. Mam streelt me, Pap knijpt in mijn schouder.

Tranen van ontroering staan in mijn ogen bij de gedachte alleen al. Maar nooit zal ik kloppen. Een keer viel ik staande, met mijn hoofd tegen de deur in slaap. 's Ochtends vond mijn moeder me. Ze zei niets en bracht me naar bed.

Hoe mensen elkaar kunnen haten alleen om de manier waarop ze een cracker of een radijsje eten. De vrieskoude ontbijten waarbij mijn moeder kruimeltje na kruimeltje van het sneeuwwitte tafellaken plukt en ik bang ben om in mijn thee te roeren vanwege het oorverdovende lawaai van het lepeltje tegen het kopje.

Mijn ouders. Moeder staart uit het raam, vader bestudeert verveeld de etiketten van de jampotjes.

‘Wat ben je stil. Waar denk je aan?’

‘Is er iets?’

‘Waar kijkje naar?’

‘Niets. Er is niets.’

De prikkeldraadglimlach waarmee mijn moeder mijn vader gedag zoende deed me plotseling vermoeden waarom sommige mensen van flats af willen springen.

De bliksem verlichtte wit de gezichten van Johnnie en Rudie. Ik zag ze schrikken. Bijna gelijktijdig volgde de donderende klap en

[p. 11]

werd, als een doek na de voorstelling, een regengordijn neergetrokken aan weerszijden van de flat. De regen was massief. We kropen wat verder naar binnen toe. Toen het weer bliksemde zag ik dat Rudie zijn duim in zijn mond had gestoken.

Ik zag Muis buiten voor me. Langzaam vulde de regen zijn kuil. Het water steeg tot zijn lippen. Door er zoveel mogelijk van op te drinken zou hij natuurlijk het stijgen nog even kunnen tegengaan. Maar al spoedig zou het water zich boven zijn hoofd sluiten. Water met luchtbellen van Muis en luchtbellen die de slagregen erin maakte. Nu begon het beeld van Muis onder water door te lopen en zich te vermengen met het hoofd van de dode bouwvakker en mijn eigen gezicht.

Ik zei: ‘Muis verdrinkt. We moeten hem uitgraven.’

Johnnie keek me aan, gebaarde met zijn bierflesje naar het regengordijn en zei met moeite: ‘Als jij soms dood wilt. Het bliksemt. Een oom van mij is door de bliksem getroffen toen hij in de polder was gaan jagen. De bliksem sloeg in zijn geweer. Alleen zijn horloge en zijn schoenzolen waren niet verbrand.’

Rudie zei niets. Hij wiegde heen en weer en zoog op zijn duim. Ik geloofde Johnnie niet helemaal, maar ik was te bang om naar buiten te gaan. Johnnie opende een bierflesje en zette het aan zijn mond. Ik had het gevoel dat ik dwars door hem heen kon kijken. Ik zag waterplanten, in de zomer haalden we met harken waterplanten uit de sloot om de salamanders ertussen te vangen. Er lag dan zo'n donkere hoop op de kant waarin geelgerande watertorren, libellelarven en pissebedden wriemelden. Johnnie.

Ik ging liggen. Johnnies silhouet stond scherp afgetekend tegen het regengordijn. Hij waterde naar buiten. Ik viel in slaap.

Ik werd wakker op het klamme beton en herinnerde me vaag iets over poppetjes van klei met helmpjes en petjes, vallende lichamen en verdronken gezichten. Ik kwam overeind. In een hoek van de kamer had iemand overgegeven. De hemel was blauw, een regenboog spande over de flat heen. Johnnie en Rudie waren al wakker en zaten met hun benen over de rand van de flat voor zich uit te kijken. Toen ze mij hoorden stonden ze op. Zonder iets te zeggen begonnen we de ladder af te dalen.