De Tweede Ronde. Jaargang 3

[p. 17]

Ontknoping
Harry Pallemans

Het gebeurt zelden dat je met je moeder en je vriendin tegelijk aan een cafétafel belandt. Ik bedoel, je kunt van westerns houden en van Beethoven, maar je gaat niet met getrokken revolver het Concertgebouw binnen. Het was dan ook zuiver toeval dat mijn moeder, Maria en ik die middag in de lounge van hotel ‘Metropole’ aan de thee zaten. Maria en ik hadden wat in de stad rondgeslenterd en waren landerig de eerste de beste deur binnengelopen. Het bleek dat daar een drukbezochte fototentoonstelling werd gehouden, maar we hadden niet de energie om rechtsomkeert te maken, en bovendien kwam er net een tafeltje vrij. Nu waren we niet de enigen die dat tafeltje zagen vrijkomen, maar net toen we ons opmaakten om het recht van de eerstkomende met een oudere dame te betwisten bleek ze mijn moeder te zijn, en konden we het tafeltje delen. Nog voor ik me zorgen kon maken over hoe ik een gesprek op gang zou kunnen brengen en houden, had mijn moeder Maria na een snelle slok thee al meegenomen naar een aantal ‘opzienbarende’ foto's, en zat ik onbetwist alleen, als een quizmaster zonder kandidaten.

Het kan heel plezierig zijn om ergens met een aantal mensen iets te gebruiken, vooral als de gelegenheid sfeervol is en het gezelschap aangenaam. Alleen zie je dan meestal niet veel van wat er zich elders in de ruimte afspeelt. Tot die conclusie kwam ik al enkele minuten nadat mijn ogen waren begonnen rond te dwalen. Ik had het altijd prettig gevonden in de lounge van het ‘Metropole’ te zitten, maar ik bemerkte dat ik moeilijk kon zeggen waar dat nu precies door kwam. Nu ik op mijn gemak rondkeek, zag ik de verschillende elementen die tot dat gevoel bijdroegen: de warme, zachte vormen, vooral de hoge bogen die me op het eerste gezicht aan een Victoriaans station deden denken en daarna, in combinatie met de glas-in-lood ramen, aan de rust, maar niet de vroomheid, van een kerk. Verder waren er de rijpe bruine en gele kleuren, de klassieke obers met zwarte vlinderdasjes, de tafellampjes met franje en elektriciteitsdraad alsof dat net was uitgevonden. Veel gedempt geloop en gepraat; altijd waardig, nooit een mieren-

[p. 18]

hoop. Bierdrinkers, zo ze hier al binnenkomen, bestellen met licht trillende stem Wiener mélanges. Of er buiten sneeuw ligt of ijs wordt verkocht, hier binnen is het altijd herfst. Zeker ook wat betreft het merendeel der bezoekers, hoewel er meestal een onmiskenbaar zelfbewust lente-aandeel is, dat deel van de jeugd dat zich thuis voelt in ervaren gezelschap in plaats van het onbezonnen te versmaden.

Aan het eind van hun observaties bleven mijn ogen rusten op een gezien mijn recente overpeinzingen perfect bezet tafeltje aan het raam. Een verzorgde vrouw op de grens van aantrekkelijkheid en verval had zojuist gezelschap gekregen van een eveneens verzorgde, moderne jongeman. Een tijdloze ontmoeting: hoevelen waren hem al voorgegaan in het haastig binnenkomen, een snelle blik op de klok boven de ingang werpen, reikhalzend rondkijken, een zwaaiende hand opmerken, zich naar het tafeltje spoeden, een vluchtig excuus mompelen tijdens het uittrekken en ophangen van de jas. Zoals ze daar getweeën zitten voor het hoge raam tegen het volmaakte decor van een deftig gebouw waargenomen door de takken van een volle, rijzige boom, een sleutelscène in de opvoering van hun leven spelend. Ze verkeren nog in de beginfase van hun ontmoeting. Ik weet niet waar je dat aan ziet, maar je ziet het; misschien het nog wat schuiven met een stoel, het door het haar strijken van een hand, de voorovergebogen, behoedzame houding. Het is ook geen routineuze ontmoeting, daarvoor straalt er een te grote intensiteit vanaf. Het is of je op een warme zomerdag in de verte het landschap ziet trillen. Dit is een ontmoeting die je slechts enkele keren in je leven hebt, een waar je misschien jaren op hebt gewacht, naar hebt uitgekeken, verlangd; die je in je dromen al honderden keren hebt beleefd.

Ik begin nieuwsgierig te worden naar het verhaal achter die twee, zoals je nieuwsgierig wordt naar het hoe en waarom (en wanneer) van een lachend paar op een gevonden oude foto. Die intensiteit, is het de spanning van het heimelijke? Of is het niet de plaats, maar de tijd, die de boog heeft gespannen, zoals tussen Penelope en Odysseus? Het is moeilijk te zeggen. Eigenlijk weet ik niet eens of het wel geliefden zijn. Hebben ze elkaar gekust bij de begroeting? Ik dacht van wel. Hoe? Hartstochtelijk, vol op de mond? Ja, ik geloof het wel. Of, was het niet gewoon een omhelzing, voorzichtig? Ik weet het eigenlijk niet meer. Het verschil in leeftijd is behoorlijk groot, als je goed kijkt. Kan ik me ze voorstel-

[p. 19]

len, elkaars lichamen kussend en strelend? Is haar lichaam in staat dergelijke gevoelens bij hem op te wekken? Zou het eigenlijk wel een aantrekkelijk lichaam zijn? Zo nee, is de geestelijke stimulans dan sterk genoeg om dat te compenseren? Misschien is het wel een volledig platonische verhouding.

Wacht, nee, wat doet hij nu, hij neemt en streelt haar hand, dat is duidelijk genoeg, er zit een lichamelijk element in. Wat een tederheid kan er uit zo'n gebaar spreken, wat een enorme tederheid. Ze wendt haar hoofd af, trekt haar hand terug om er iets mee in haar tas te zoeken. De jongen trekt de zijne ook wat onhandig terug, om er mee door zijn verzorgde haar te strijken. Olga staat op en loopt in de richting van het toilet. Ik heb haar Olga genoemd, merk ik. Olga. Frank. Frank doodt de tijd tot ze terugkomt met roken, starend naar het elegante oude gebouw aan de overkant van het plein. Hoe graag zou ik mezelf nu niet opdelen om ook beneden te kunnen zijn en Olga voor de spiegel te zien staan, tranen wegdeppend, haar zelfbeheersing herwinnend terwijl ze de laatste sporen van emotie wegwerkt. Helaas, ik kan slechts gissen; zelfs de uitdrukking op Franks gezicht kan ik niet zien. Hij moet nu toch ongeduldig worden, zolang duurt het. Hij kijkt in de richting waar ze vandaan moet komen. Zal ik even gaan kijken?

Nee, daar komt ze. Wat een gratie, wat een beheersing, wat een ervaring spreekt er uit haar verschijning. Een vrouw om naar te luisteren en langzaam van in de ban te raken. Wat een verschil met mijn eigen moeder. Moeder? Maar natuurlijk, dat is het. Die intensiteit, die tederheid, dat is wat er tussen moeder en zoon is. Wat stom dat ik daar niet eerder aan gedacht heb. Dat verklaart ook heel simpel het leeftijdsverschil. Moeder en zoon. Niet Odysseus, maar Telemachus en Penelope. Maar waarom dan deze ontmoeting? En waarom hier? Als ze elkaar om wat voor reden dan ook lang niet gezien hebben, ligt het dan niet meer voor de hand elkaar thuis te ontmoeten, of in ieder geval op een wat minder publieke plaats, ergens waar iemand als ik ze in ieder geval niet zou kunnen zien? Toch een heimelijke ontmoeting dan? Maar waarom moeten een moeder en een zoon elkaar heimelijk ontmoeten? Ik kom er niet uit. Hadden ze elkaar gekust bij de begroeting? Was er passie zichtbaar geweest in haar omhelzing? Of was het de beschermende moedergreep geweest, waarin alle verantwoordelijkheden oplossen? Ik weet het niet meer. Ik weet niet of ik

[p. 20]

het gezien heb. Ik vraag me af of ik het had geweten als ik het had gezien.

Nu is Frank even weggegaan en zit Olga alleen aan het tafeltje. Ze zit iets te lezen, is het een brief? Misschien wil ze zijn precieze woorden er nog eens op na lezen. ‘Dát heb je me geschreven, kijk maar, hier staat het. Hoe kan ik die woorden ooit vergeten, ze klinken nog na in mijn hoofd. Ik moest je zien, dat wist ik toen ik dit las.’ Nee, moeder en zoon kan niet. Wat is hij aan het doen, belt hij een vriend om snel advies te vragen? ‘Ik had nooit verwacht dat ze zó zou reageren. Wat moet ik doen? Ik kan nu toch niet... ja, ze begon zelfs te huilen.’ Hij hangt op, blijft even roerloos staan, zucht diep en loopt de lounge weer binnen. Ik leg de buitenlandse krant waarlangs ik hem heb gadegeslagen terug op het stapeltje en volg hem. Bij het binnenkomen kijk ik even schuin naar boven, naar de klok. Ik schrik: ik wist niet dat het al zo laat was. De ontknoping moet nabij zijn, ik voel het, ik voel mijn hart kloppen. Terwijl ik naar mijn tafeltje toeloop verschijnt er een beeld uit ‘High Noon’ voor mijn ogen: Gary Cooper, in zwart en wit, komt met afgemeten passen op me aflopen. Ik breng mijn hand naar mijn heup, maar hij staat al voor me en vraagt of ik zo vriendelijk wil zijn te betalen. Ik heb hem gelukkig herkend als de ober en antwoord dat ik nog niet wegga, niet nu. Om hem gerust te stellen bestel ik nog een Wiener mélange.

Ik ga zitten en kijk naar het raam. Weer valt me op hoe volmaakt ze daar zitten, hun armen recht naar voren op de tafel, hun hoofden bijna rakend, hun lichamen samen net geen A vormend. Ik zou ze willen bevriezen, nu, op dit moment, het allerallermooiste moment. De lichtval op Franks haar is precies goed, de rook van Olga's sigaret welft foutloos vanuit haar slanke hand omhoog langs haar gezicht. Maar het moment is al voorbij (zelfs geen tijd om mijn Instamatic te pakken), en ineens zie ik dat het de verkeerde kant op gaat. Olga's voorhoofd is gefronst, de rook verraadt het trillen van haar hand. Franks gezicht is rood van warmte en spanning. Hij verheft zijn stem, spreidt zijn armen in een gebaar van wanhoop. De klok slaat. Met een knal als van een pistoolschot klettert hun asbak op de grond. Olga's hoofd valt voorover op haar armen. Ik spring overeind en ren op ze af, tafels en stoelen ondersteboven kieperend, mensen wegduwend en omverlopend.

‘Olga,’ schreeuw ik, ‘Olga, nee! Frank! Wat heb je gedaan,

[p. 21]

Frank?’

Binnen enkele seconden ben ik bij het raam, kniel ik naast Olga, neem haar hoofd in mijn armen. Wat voelt haar haar zacht aan. Mijn ogen schieten vol tranen.

‘Zeg wat, Olga, alsjeblieft, zeg dat het niet waar is, oh Olga je was zo mooi!’

Tot mijn onuitsprekelijke geluk hoor ik inderdaad haar stem: ze leeft!

‘Olga?’ zegt ze, ‘wat is dat voor onzin, wat doet u hier, wie bent u?’

Ze trekt haar hoofd weg en duwt me verontwaardigd van zich af.

‘Maar Olga, ben je dan niet blij, blij dat je nog leeft?’

Ik kijk voor hulp omhoog naar Frank, die me met opengevallen mond aanstaart.

‘Frank?’

‘Frank?’ herhaalt Olga ongelovig. Dan slaat haar verbijstering om in paniek en gilt ze het uit: ‘WEG, weg alsjeblieft, haal die man weg, hij is niet goed bij zijn hoofd!’

Ineens staan er allerlei mensen om me heen en voel ik hoe ik ruw word beetgepakt en weggesleurd.

‘Frank,’ roep ik, ‘heb medelijden,’ maar een arm over mijn mond smoort het geluid.

Als ik mijn ogen weer opendoe zwemmen er twee gezichten boven me uit elkaar. Ik herken ze vaag als die van mijn moeder en Maria.

‘Gelukkig,’ zegt één van de twee, ‘hij is weer bij kennis. Hoe voel je je, jongen?’

‘Verward. Waar ben ik?’

‘In de kamer van de bedrijfsleider. Hij is zo vriendelijk geweest -’

In een flits komt alles terug.

‘Ja ja, maar wat is er met Olga gebeurd, en met Frank?’

‘Je bedoelt die mensen van het tafeltje waar je flauw viel? Die hebben het heel goed opgenomen. Toen ze wat bekomen waren zijn ze in alle rust weggegaan. Die vrouw zei trouwens dat je al een hele tijd naar ze had zitten staren. Is dat zo?’

Ik probeer na te denken, maar de gezichten beginnen weer te golven, of is het mijn hoofd?

‘Ik... ik wil graag naar huis ik... voel me niet...’

[p. 22]

Er wordt een taxi voor ons gebeld en als die op het toneel verschijnt nemen ze me ieder bij een hand en voeren me af door de achterdeur. Tussen hen in op de achterbank van de auto komt er een warm en veilig gevoel over me. Ik zou zo naar het einde van de wereld kunnen rijden, en het nooit bereiken. Mijn oogleden glijden af. De rest van mijn lichaam volgt. Vlak voor ik helemaal ben weggegleden hoor ik één van hen nog vragen: ‘Weet je wat ik niet begrijp? Die mensen deden net of ze je niet kenden. Waar ken je ze eigenlijk van?’

Als ik me goed herinner heb ik geantwoord: ‘Van de foto.’