De Tsjerne. Jaargang 21

[p. 295]

Jo Smit:
Hwerom't de fugels gjin krante hawwe
(Mearke)

Alle fûgels út 'e bosk wiene op 'e gearkomste, hiel lang forlyn. Der moast in krante komme. De bosk wie sa ûnmeugende great - en dêr kin men út sjen, hoe lang lyn it wie -, der barde eltse dei weroan sa folle dat elts doch graech witte woe, de ûnderlinge kommunikaesje wie sa wichtich, dat it hie sin en doel en set in krante op. In krante foar de fûgels en, hwa wit, nei forrin fan tiid ek foar lêzers ûnder de kninen, de dassen, de foksen, de iikhoarntsjes en oare boskbiwenners.

Technyske swierrichheden wiene der planteit, mar dy koene oplost wurde. Droege blêdden soene sammele wurde om de krante op to printsjen. Sa soe it prosedé neamd wurde, mei in byld ûntliend oan de printen dy't hja sels soms efterlieten yn 'e snie of op de moudige groun. Mar winliken gie it oars, om't bliken die dat de blêdden to lyts wiene om in fiks tal tekens-mei-bitsjutting op oan to bringen. De stienûle hie dêrom hwat oars úttocht: de winterkeninkjes pikten lytse gatsjes yn de blêdden en dat koe dan wer ûntsifere wurde. It like wol hwat op brailleskrift, mar dat wie it net, hwant in bline fink dêr't it ris op probearre waerd, koe der neat mei wurde. De organisaesje fan de bisoarging waerd tabitroud oan de postdou, de spjochten soene de telekommunikaesje birêdde troch in systeem fan klopsynjalen en der waerd in redaksje oansteld.

Sa gau as it hjir forteld wurdt gie it fansels net, hwant al hiene binammen de stienole, de miggesnapper en de nutekreaker yn de kommisje fan tarieding al gans wurk forset, op 'e gearkomste waerd der oer alle wichtige punten wit hoe lang redendield. Gauris drige der rûzje en skeel, dat de foarsitter, in âlde slûchslimme earrebarre, hie mear as ienris al syn persoanlik oerwicht nedich om in biskate ienriedigens to krijen. Fral de bineaming fan de redaksje joech gâns in opskuor. In protter waerd nei folle hinne- en werpraterij, nei it opstellen fan 'e forgearring en nei trije stimmingen haedredakteur. Mar doe kaem suver eltse ploech mei in eigen favoryt, dy't hja ek yn 'e redaksje hawwe woene. Aldergeloks krige de foarsitter der troch, dat de hiele redaksjestaf yn ien en deselde beam wenje moast, fuort by de printerij en de opslach fan de blêdden. Doe wie it samar klear en doarde de foarsitter

[p. 296]

it sels oan to pleitsjen foar ien útsûndering. Sa't de redaksje nou gearstald wie, untbriek in redakteur foar de religieuze oangelegenheden en hwa soe dat better wêze kinne as it paepke? Dêr koe eltsenien it mei lykfine, mar de ljurk makke fan de gelegenheit gebrûk de swarte lyster foar to dragen as kunstredaksje, hwant as de geal ris in moai konsert joech, dan moast dêr ek hwat oer yn 'e krante. Dy bineaming gie troch, mar doe't inkelden fan it jongfolk in aparte sportredakteur woene, kearde de earrebarre dat op mei de forklearring dat de sport by de fûgels gjin spesialisme frege, om't hja allegearre ommers like sportyf wiene.

Yn 'e efterste rigen waerd boe roppen (troch in jonge reiddomp) en fluite en in jeugdige bijefretter rôp: ‘Wy binne ek allegearre like religieus! Hwerom moast it paepke der dan yn?!’

De foarsitter moanne om stilte en ornearre dat er ek in korrespondintenet komme moast. Der kaem byfal út 'e gearkomste, mar dêrnei frege de wilster it wurd. Hy woe in prinsipieel lûd hearre litte, sei er, en de oanwêzigen in earnstich wurd foarhálde. Hy hie fansels neat tsjin korrespondinten, joech er to hearren, krekt oarsom, hwat mear hwat better. En fansels, dy moasten oer de hiele bosk forspraet sitte. ‘Jeuzelje net!’ tsjotteren in mennich mosken, mar de earrebarre klappere har ôf en sei dat de oarder by him birêstte en dat de wilster it wurd hie. Dy fortelde doe, al hwat hastiger, dat syn biswieren prinsepael it wurd ‘net’ gouwen. Dat wie in grouwélich taboewurd, woed er hawwe, ek as it brûkt waerd yn gearstallingen lykas korrespondintenet. ‘Dy wei moatte wy net op’, sa bisleat er. Ek hy krige byfal út 'e gearkomste, de foarsitter joech him gelyk en stelde út oer de ‘korrespondinteflecht’ to praten tonei. Dêr wie elts it mei iens en doe wie it ek oan de rounfraech ta. Om't elts wurch wie, gie dat moai flot. Inkeld die de postdou noch in birop op de pelikaen, om de pakken mei de nûmers fan It boskblêd, lykas de krante hjitte soe, nei de ûnderskate sintrale posten ta to bringen. De earrebarre knikte nei de pelikaen, dy knikte werom en de foarsitter sei ta dat it foarinoar komme soe. Dat wie op sneon en de moandeis - it soe in jounsblêd wurde - moast de krante bigjinne.

By it lemieren fan de dei sammele de haedredakteur op moandeitomoarn syn meiwurkers om him hinne. Hy hâldde in oanspraek, dêr't er harren yn wiisde op har greate forantwurdlikens, mar ek op it moaije fan de taek dy't foar har lei. Lykwols, it greate ûndernimmen, dêr't hja foar stiene, barde ûnder goede foartekens. ‘Sjoch de dei ris’, sei de haedredakteur oandien, ‘sjoch hoe't dy him oansjen lit. Sjoch de sinne, dy't

[p. 297]

as in woldwaende gouden skiif aloan greater, better, moaijer en mylder wurdt. Mei dat in teken wêze foar de groei en de bloei fan ús krante. Fûgels, oan it wurk!‘

Hy gie fuort op 'e wjokken, noch neipimperjend fan de freugde, dy't syn ex tempore oanspraek him jown hie. It kopke smiet er yn 'e nekke en hy seach nei de fûnkeljende sinne, dy't er krekt sa treflik as byld brûkt hie. Dêrtroch lykwols, seach er net de strûpe fan hynstehier, dy't in kweaminske, lang foar dy tiid al, ris tusken de twigen fan in ieuwenâlde boekebeam delhongen hie. Hy fleach der yn en wist net hwat him oerkaem. Wol fielde er hwat om de strôt en hy wraksele om los to kommen, mar it like oft in geheimsinnige macht him de kiel tichtknypte... Nochris bisocht er forwoeden om dêroan to ûntkommen, mar tagelyk fielde er him swakker wurden. De gouden sinneskiif waerd skier, waerd swart, wylst de triomf, de hege triomf om de nije, de eigen krante yn him delsakke. Noch ienkear loeken syn poatsjes omheech, doe biweegde der neat mear oan him. Hy hong dêr, oer de eagen in flues...

De oare fûgels yn de beam hiene har haedredakteur fuortfleanen sjoen, ré om him to folgjen yn it dwaen fan har plicht. Dat hja noch net fuort wiene, kaem mei't hja hwat forstuivere wiene fan de moaije oanspraek mei de poétyske bylden deryn en de hwat abrupte, saeklike een.

‘Oan it wurk!’ dat song noch yn harren nei, doe't hja al kel waerden fan it ûngelok fan har haedredakteur, dy syn flecht hja ynienen stuite seagen en oergean yn in wûnderlike, hast obscene douns, dêr't hja de sin earder fan fielden as dat hja dy trochhiene.

‘In ûngelok!’ pipe it readboarske de stilte stikken. ‘In strûp!’ gjalpte de fink.

Doe't hja einlings, sa kaem it har yn har forbylding foar, de krêft en de moed hiene om der hinne, doe seagen hja dat it to let wie. Dêr hong har haedredakteur, it kopke skean op 'e side, dea. ‘En it wie sa'n moaije taspraek’, skriemde de beamkrûper. Nimmen oars dy't hwat sei yn earsten. Doe makke de krúsbek de forûngelokke protter los en dy plofte op de groun del. ‘Mei in lûd as hjerstmis in kastanje’, tocht de readboarst en hy tocht ek: ‘Jonge, dat mout yn 'e krante. Sa, mei dizze wurden.’ Mar op itselde stuit skamme er him djip oer dy gedachten en hy wie like lilk en ûntdien as de oaren, doe't it burdmantsje, it jongste redaksjelid, ornearre dat der winliken forslach fan makke wurde moast.

Hja bleauwen noch in skoft by it lyk en songen moaije, yndrôve wyskes. Ek oare fûgels, tafallige passanten, sleaten

[p. 298]

har dêrby oan. Letter brochten hja him meiinoar to hôf, ûnder lieding fan de toarteldou, om't de redaksjeleden dêrfoar to folle oandien wiene. Ek dêrby en dêrnei waerden passende fûgelmeldijen songen.

Noch letter sieten de redakteuren swijend in hiel skoft byinoar. En al dy tiid tochten hja net oan har krante en har korrespondinteflecht. De spjocht hearde net nei it klopjen fan syn kollegae, earne fierwei yn 'e bosk. Hy andere net op har boadskippen en doe't er einlings en to'n lêsten wer op in beam bigoun to roffeljen, die er dat om't er honger hie en net towille fan de telekommunikaesje. Mar doe wiene der ek gjin oaren mear dy't harken, om't hja ek troch leed en freugde yn eigen omkriten tofolle yn bislach nommen waerden.

De redaksje kaem noch ien kear gear. De haedredakteur waerd bitocht, mar eltsenien wie it der oer iens, dat it nou gjin doel mear hie en set noch hwat fan it skriklik ûngelok yn 'e krante. Hwa't it oangiet, dy witte it allegearre wol, ornearren hja. En de oaren, nou, dy hawwe der eins ek neat mei to meitsjen.

‘De krante’, sei de boereswel, dy't waernimmend haedredakteur wie, ‘de krante moat it hawwe fan de aktualiteit...’ ‘En de aktualiteit’, folle de krúsbek oan, ‘nimt ús tofolle yn bislach om oer skriuwe to kinnen. My tinkt, wy hoege alhiel gjin krante.’ ‘Alteast, wy kinne gjin krante meitsje’, ornearre de readboarst. ‘Sille wy de earrebarre mar sizze, dat wy ús mandaet dellizze?’

Dêr koe elts it mei lykfine, mar doe't hja de earrebarre to wurd woene, hie dy alhiel gjin bilangstelling foar har. Hy hie oare dingen oan 'e hals; hy hie it drok, hwant hy moast yn it himpen húske oan de boskrânne in lytse poppe bisoargje.

Sa bleauwen greate steapels fan It boskblêd ûnbiprinte lizzen. De sinne skynde der op by 't simmer, hjerstmis leine se yn rein en wiette, de froast gnaude har winterdeis en de snie foel kear op kear derop en raende wer wei.

Neigeraden forwaerden alle soarchsum byinoar garre blêdden en hwa't nou yn 'e bosk in toar blêd fynt kin der wis fan wêze dat it net in eksimplaer is, dat ienris bistimd west hat in krante to wurden.

It is in gewoan boskblêd, oars net.

Hwant de fûgels hawwe nea wer bisocht ta in eigen boskblêd to kommen.

[p. 299]

tekeningen
Durk van der Ploeg

[p. 300]

[p. 301]