De Tsjerne. Jaargang 19

[p. 329]

Trinus Riemersma:
Ein fan in kabaretier

foar Jante Geartsma

Der wienen al gâns mear as er forneare koe, en noch hieltyd wrotten der guon de seal yn. Hja bisetten de rigen stuollen fan efteren ôf en krongen stadichoan op him ta. Gleije boerinnen en superieure boeren, arbeidersfolk, kealhollige notabelen, famkes yn heechsletten truikes dat noazems foarstelle moasten. De walge hie him oerdei al fette, der wie gjin kearensein oan.

- Kom nou fordoarje by it doek wei en help ús!

Dit plattelànsguod mei har selsfoldiene troanjes en ymbesyl gegniis soe him kapot meitsje, domdryst en wreedaerdich as in keppel kij dy't in houn yn it nau driuwt. Se sieten al groulivich nei it doek to sjen, feilich yn har skouder-oan-skouder-posysje, ré om to laitsjen. Hwa gniist dêr? Immen, net bikend hwa. Lykas fanmiddei doe't er stean moast yn 'e bus. Se hienen him útgniisd, tomûke taspilingen makke, mar hwa? Elkenien seach by him lâns, en nimmen hie in prop papier tsjin syn hoed smiten: Hoe komme jo der by mynhear!

- Hessel! Silst nou ek nochris in poat útstekke?

- Ik miende datstou soasialist wiest, Hessel.

Hy kuerde de seal yn om steunpunten to ûntdekken, dy't er mear as ea nedich hie: in útlibbe âldminske of in hurdwrottend arbeidersmantsje, mar der wie nimmen fan syn slach. Lofts en rjochts sieten de froede boargers, wis en biret. Se hoegden ek gjin tûmbré foar him to wiken, hienen se net foar in ryksdaelder it rjocht kocht om him to narjen? Der sieten in pear jonkjes nei him to wizen, hy liet it doek falle.

- Helpst my even, Hessel? Ik wol it snoer boppe oer dy roede hinne ha.

Annichje mei har ûntsettend blauwe kealleëagen treau him de koarde yn 'e hannen. Hy klom op in stoel om de lieding fêst to meitsjen en skroefde in pit yn 'e fitting, sadat hja ljocht efter it toaniel hienen, boppe de schmincktafel. Annichje sette de potsjes út, in soarchsume húsfrou. Pyt en Nel bouden in tuitelige stellaezje fan stuollen, in kastke en oare rekwisiten, wylst Harry stie to praten mei in gewichtich doarpsman, krite of doarpsbilang nei alle gedachten, hoewol't er as foarsitter fan De Lêste Ear net min bylke hawwe soe.

- Wienen der al in soad, Hessel?

- Mear as my leaf is

[p. 330]

Hy wist net hwer't syn maksimum lei, it wiksele nammers mei de omstannichheden. In tweintich, fiifentweintich koe er yn 'e regel wol útstean, in healfolle bus, dat koe er op, mar tsjin de tiid dat de plakken biset rekken, kaem er yn panyk. In drokke winkel, in keamer fol minsken, dat bisette him.

- Don bist alle kearen wer senuweftich, en Hessel?

Hy gyng foar de spegel sitten om hwat schminck oan to bringen en syn alter-ego seach him tryst oan. Jow my in hân broer, en lit ús togearre grine. Jakkes hwat in kop, in wibeljende, to lytse bol op in skriele hals. Djiplizzende spleeteachjes dy't to rynsk yn it focht sieten. Hy bisocht der hwat fan to meitsjen, mar syn kop wie ûnmooglik. Hy wie nammers hielendal ûnmooglik, hy hie it noait dwaen moatten. Nei in pear keer ynfallen hied er al witten dat er it net oan koe, mar hwerom hied er der net ôfsjoen, en hwerom hie Harry him dochs perfoarst ha wollen? Hy hie om syn gewisse to bifredigjen der op bitroud dat de fakman Harry gjin misse set dien hie, mar soe it dy njonkenlytsen ek al net dúdlik wêze dat er him forsind hie? Hy wist it sels ommers wol, it kabaret, it kabaret fan Harry alteast, misstie hy yn. Hy gyng it toaniel op, dêr't Pyt mei in dûbeld stik bôlle yn 'e fûst mei ien hân op 'e piano siet to tyngeljen. Harry en Nel sieten to smûzen en to laitsjen.

- Moai, bist ek klear, sei Harry.

- Hy moat him noch omklaeije, sei Nel.

- Wy krije it wolkomstwurd fan 'e foarsitter noch ju, dêr giet ek in lyts kertier mei hinne.

- Ha jim fan dat gefal op Ceylon heard? Studinten hienen sa de pest yn op ien fan har professoaren dat se symboalysk syn bigraffenis fierden, mei taspraken om in lege kiste. Op in stuit kaem dy professor yn 'e seal en doe't er trochkrige hwat der geande wie, foel er dea del. Se hawwe him yn 'e kiste lein en bigroeven.

- Ik soe my omklaeije as ik dy wie.

Hy fordwoun efter de koulizen, dêr't Annichje dwaende wie de taille fan de jurk oer har buste to lûken. Hy forwiksele fan broek en die in kolbert oan. Rotfrommis, grommele er foar himsels.

- Doch net sa shocking, Hessel, sei Annichje formoanjend.

- Hâld dy de bek.

- Nel is gjin rotfrommis, dat witst sels wol, en siz soks dan ek net.

- It is in wiif, ûnnoazele halzen.

- Ik ek dus.

[p. 331]

- Dou? Dou bist in nul, en skielk bist in gat mei in lichem deromhinne.

- Doch net sa yrritant, Hessel!

- Ik yrritearje dy krektsalang oantst opmiterst, in man kin men noch in wâd ûnder syn hûd jaen, mar jimme...

Hy stiek in sigaret oan en harke nei it lawaei dat út 'e seal kaem, nou noch ôfswakke troch de gerdinen. It waerd op in stuit stilder en immen bigoun mei ‘Achte oanwêzigen...’ Hy gyng nei de oaren, dy't him swijend opnamen.

- Praet fierder as it oer my gyng, sei er.

- Myn biswier tsjin dy is, datstou dysels sa bilangryk fynst; hwerom soenen wy oer dy prate, leave, antwurde Nel.

Pyt draeide him om op it krukje: - Hâld yn fredesnamme op mei dat harsenskrabjen. Dat gedonder altyd!

- Jimme hienen it oer my?

- Ja! Wy hienen it oer dy! Nou goed?

- Ik hie it dus by 't rjochte ein.

- Ja, man, dou hast gelyk, dou hast it greatste gelyk fan 'e wrâld, mar lit ús mei rêst!

- Jawis, Nel, dat sizze de Negers ek: Lit ús mei rêst, en dan wurde se lynched.

- Ik bin gjin Neger!

- Welné, hwat giet dat dy oan, al stjerre se om dy hinne as rotten, astou dyn wiet en droech mar krijst en dyn pubereftige fordivedaesjes.

- Ik kin my wol bigripe, Hessel, datstou fan guon dingen argewaesje hast, mar dou moatst elkenien frij litte.

- Witte jim heit en mem datstou hjir bist, Annichje?

- O bliksem noch ta, staette Pyt út, dat ivige en erflike gekanker fan dy! Wierje dyn pestbuijen út op in gaedliker momint en bidjer elke joun net.

- Ik kom hwat ûngelegen, dat is sa. Der wie lêsten in troud pear dat op in jierdeibisite by freonen steurd waerd troch in telefoantsje fan har buorman. Hy sei: Ik sil jim net lang fan de feestfreugde ôfhâlde, mar ik woe even fortelle dat jim hûs ôfbaernd is, en jimme fjouvrer berntsjes binne kremeard. 't Is mar dat jim it witte. Gesellige joun fierder.

- Oandonderje, wy moatte bigjinne, rôp Harry, doe't der in licht applauske folge op it iepeningswurd.

- Lit ús it evangeelje fan de lol forkundigje.

Mar der wie nimmen dy't der op ynheakke.

- Kin 't wurde? De kop fan de foarsitter kaem amikael troch it doek.

- Ja, sei Harry.

[p. 332]

Hja loeken har werom en wylst Pyt preludearre, makken hja fan wjerskanten har entré. Steande tusken Annichje en Nel song er mei, ûnnoflik forwûndere oer de forhearlike blik hwermei't Harry en Annichje it toaniel opkommen wienen: wy rinne oer fan wille, en jimme sille meipartsje. En Pyt, dy't op 'e piano sloech, fleurich, deagewoan fleurich, oft der gjin leed bistie, oft hja gjin aen hieven fan hwat it libben ynhold. Men soe se troch de rotsoai slepe moatte, troch de sikenhuzen, de finzenissen, har de krante ûnder de noas triuwe mei de man dy't omkaem en trije bern neiliet, en it jonkje dat forbaernde yn in tobbe hyt wetter, dat Annichje har eigenwize smoel ris tichthold en Harry syn grappen en potsen dy't gjin oare bitsjutting hienen as oan it binypte boerebrein in hò-hò to ûntlokjen, ris trochslokte. Mar it wie bûter oan 'e galge hwat er sei. Hja rédden har der út mei oer ‘it fak’ to praten en de frijheit fan tinken to ponearjen. En it publyk forwachtet... Dêr sieten se, de gniisbekken. Hy réalisearre him dat it liet út wie, krekt op 'e tiid nammers. Hy joech him ôf lykas de oaren, mei in earmswaei en in waensinnich huppaske.

Hy wachte efter de skerms oant it syn tiid wie om nei Harry to gean, in bilachlik huodtsje op en in âld reinjas oan. Hy seach foarsichtich tusken de doeken troch en hearde synysk de monolooch fan Harry oan. It wie in akteur, sûnder mis, en hy hie jierren erfaring. Hessel hie it allang akseptearre dat er it by de resinsinten en it publyk altyd mei it twadde, of leaver: it minste plak dwaen moast. Harry hie it yn 'e fingers, hy koe spylje hwa't er woe, bihalven miskien himsels. It wie tiid, hy gyng nei Harry en fielde alle eagen op him rjochte. De gniisbekken, men soe se stiifflokke. Hy hearde Harry it hiaet opfoljen, Harry slagge alles, dy wie op it toaniel berne. It publyk lake al en masinael foel er yn syn rol. Hy parasitearre folslein op Harry, mar dy skynde neat to ealgjen. Hja birikten de ein en krigen it applaus dat lolbroeken takomt. Hy smiet syn hoed op 'e groun en joech it ding in wâd mei.

- Ik fordom it mear, biet er Harry ta, wylst Annichje yn in swierich jurkje in liet bigoun.

- Sst, sei Harry.

- Ik fordom it, hearste.

‘As moarns de sinne troch it finster yn myn keamer skynt’.

- Ik kin dit net útstean, dit stomme gedoch.

‘Dan fyts ik nei kantoar en alle minsken ûnderweis’.

- Gnize, gnize, en wy tjirgje ús as idioaten. Is der op 'e wrâld safolle reden ta gnizen?

- Dou draefst troch, wy bringe net allinne lol, mar ek krityk.

[p. 333]

‘Ik hâld fan alle minsken, fan de boer en winkelman’.

- Dat snappe se net iens, se gnize om alles.

- Dat is spitich.

- Spitich ja! Moatst se foar de kop slaen mei bloed en etter, dat se de seal útkrûpe. Moatst se de hûd fol skelle.

- Aristide Bruant!

- Ja, nou?

‘Hoe moai is dan it libben as men sels mar fleurich is’.

- Dêr hast it al sa faek oer hawn.

- Nou, en?

- It publyk is der net ryp foar.

- Mar ik bin der al ryp foar. Ik fordom it mear!

- Der is gjinien dy't dy fêsthâldt, ast dat soms mienste. Wy sitte net om dy forlegen, sei Nel, dy't har oant nou ta op 'e eftergroun holden hie.

- Hoe sit dat, Harry!

‘As men sels mar fleurich is’.

- Neat! sei Harry, en avensearje nou, dòu moatst.

Hy treau him it toaniel op, dêr't er ûnwennich stean bleau. It publyk lake. Hy roun nei foaren om't it ljocht him hinderlik yn 'e eagen foel. Pyt hammere fûlder de bigjinakkoarden en jitris. Hy bigoun to sjongen, in heale rigel, mar hy koe it lûd net fuort krije; as in kliemske massa siet it yn syn kiel. Hy bleau hingjen en seach nei Pyt.

- Nochris, flústere dy, mar de seal boldere it út.

- Hâld jim de bek, rotsakken! Kringen. Hâld jim stil! Mar syn wurden gyngen forlern yn in sé fan laitsjen. Hy kearde him om en roun it toaniel ôf.

- Is 't dy nou hielendal yn 'e kop slein! Dou mar, Nel! Hwat mankeart dy!

Hy loek syn oerjas oan en socht syn klean byinoar: - Ik gean fuort.

- Bist idioat!

- Dou sitst net om my forlegen, Harry.

- Dou kinst my net midden yn in foarstelling sitte litte!

- Ik gean fuort.

- Flean nei de hel dan!

- Dat wie it doel, sei er, en hy roun de nachtlucht yn mei syn bondeltsje klean ûnder de earm.