De Tsjerne. Jaargang 19

[p. 281]

Sjoerd Leiker:
De jas

Der wie al in ûre as hwat tige foarmlik en hoflik en amtlik mei him ompraet. Der wie hiel hwat sein oer kapitaelsforlet en yndustry-bigearte, mar ynsté fan dat it petear útroun op it loksillich gearwêzen fan minsken, dy't de wjukslach en it ingele-lûd heard hawwe fan de greate jildôfskouwer, waerd it preekjen oer de bikende thema's al earnstiger en dreger en nearziger.

De multimiljonair, in Amerikaen fan Frysk komôf, hie de greate sigaer al lang dellein en siet der mar hwat sleau en ôfwêzich by, krekt as wie it selskip him net represintatyf genôch. En dochs wie it deselde kundige ploech, dy't ek warber wie by in ‘wurkbisite’ fan in minister of in steatssiktaris.

It wiisde ek net bêst dat de gast by de kantige redefiering fol dryst en fisionair siferwurk fan de direkteur fan it ûntwikkelingsburo sa nou en dan siet to gapjen en to skodholjen. De prognose út it hâlden en dragen fan de Amerikaen wie sa dúdlik as hwat. It soe gjin Fryslân wurde, gjin Drachten, Ljouwert of Snits, mar Europoarte of IJ-mouning.

It skoft mei thé en koekjes brocht in lyts bytsje fleur en noch in biwyske fan hoop. De direkteur fan it ûntwikkelingsburo hie gjin fragen hawn, mar hy krige wol eefkes de grouwe knûst fan de multimiljonair op 't skouder en in ‘smile’, dy't fan alles bitsjutte koe.

‘Hoefolle fan dy “lectures” krije wy noch’, woe de Amerikaen fan de foarsitter witte. ‘Jo krije noch ien’, sei de foarsitter. En doe fortroulik om de toarre sfear hwat to forhimmeljen: ‘Noch ien foar 't brekken, sille wy mar sizze. De lêste sprekker is in gemeenteriedslid fan Ljouwert. O sa'n bêste man, ienfâldich, freonlik, minsklik, mar yn it offisieel forkear in knoffelskonk. Jo bigripe wol, by sa'n gelegenheit kinne wy der net foar wei; dan moat Ljouwert ek oan 't wurd’.

‘Men moat jin der foar skamje’, suchte de direkteur fan it ûntwikkelingsburo doe't de fortsjintwurdiger fan Ljouwert foar it buordtsje stie to stammerjen. De gast lykwols lei de earms oerinoar hinne en sette him yn postuer, krekt as soe der nou einliken yn hert en holle hwat learsums yndale. ‘In minne sprekker wurdt jo fansels net alle dagen oanbean’, hie de foarsitter sein. Wolnou, dit wie in minnenien. Hy sloech der sa raer yn om dat de foarsitter, alhoewol't er wist hwat der sahwat komme koe, lykwols noch de kleuren op en ôf gyngen.

It doel fan de gearkomste wie dat de Amerikaen, dy't in

[p. 282]

gaedlik plak socht foar in bidriuw fan sa'n twatûzen man, hwat idé krije soe oer it hjoeddeiske Fryslân; oer de gunstige lizzing; oer de forbiningen to wetter en oer de diken; oer de ûntjowing fan de yndustry; oer de reserve oan wurkkrêften en oer it ûnderwiis, de rekréaesje en de fordivedaesje. De fortsjintwurdiger fan Ljouwert die út dizze stof in kar en bidobbe himsels al gau yn it probleem fan de wenningneed. Hy koe der mar net oer út dat Den Haech dit net seach en dat net seach en doe't er dêr al forheftiger op om stinde, krige er stipe fan de Amerikaen, dy't knikte en sei ‘yes, yes’ of sels ‘well said!’ It wie folslein healwiis, mar de Amerikaen bitsjûge syn ynstimming. Binammen doe't de sprekker yn it wylde wei werom taestte nei it forline en oergeande yn de doarpstael fortelde hoe'n lijen, hoe'n geskrep en geklau it by heit-en-dy thús west hie. ‘Sa moat it net wer’, sei de sprekker ta bislút.

De Amerikaen riisde oerein en sei yn goed geef Frysk: ‘Hjir haw ik nou de heule middei op wachte’. It wie as forkearde de greate man yn trance. It Ingelsk hie er foar it stuit fan him ôfskodde. Hy bigoun to fortellen fan syn bernejierren. Heit en mem hiene it o sa krap. ‘Op in jountiid kaem pake delsetten mei in boadskip fan bilang. De boargemaster, sei pake, hat wer in jas to missen. Ik ha der nei fornommen, minsken; hy hat juster in nijenien kocht. Us mem, dy't altiten oan 't soargjen wie’, sei de multimiljonair, ‘sei tsjin ús heit: Gjalt, dû moarn nei de boargemaster ta; dit kinne wy net slûpe litte. Dy jas mei ús net ûntkomme. Jim heit kin dan dyn jas krije...’

De Amerikaen hie suver de triennen yn 'e eagen by dit spikerhurde forhael fan liep skoaijersfolk út Damwâld, mar noch gjin twa tellen letter wist er, oergeande yn it Ingelsk, alles knap mei de gek to bislaen. Mar mem wie en bleau dochs wol it greate foarbyld. Soargje en nochris soargje, dat wie foar him it libben. Yn eltse omstannichheit ‘you should make a plan’. Hy prate nei dy botte en ûnbiskamsume ynlieding mei safolle macht en kunde oer syn wrâldomfiemjende ûndernimming, dat eltsenien ûnder de bitsjoening kaem fan syn talint en fan syn dynamyske persoanlikheit. Dit wie nou grif de man dêr't Fryslân op wachte.

It pleit is woun; dat greate bidriuw is uzes, tocht de foarsitter. It bigreate him om de Amerikaen dat it him op sa'n gênante wize ûntfytmanne wie, mar saken binne saken. Op dy saeklikheit hie ek de Amerikaen it each doe't er de jouns tsjin syn siktaris sei: ‘Dat terrein by de Europoarte is foar ús doel dochs gaedliker. It folk hjirre is net hurd genôch, it driuwt to folle op syn gefoel’.