De Tsjerne. Jaargang 19

[p. 169]

Boukje Fokkema:
De kaei

Mei de eagen wiidiepen leit er nou al wer ûren yn de tsjustere keamer op to stoarjen. Hy soe der wol ôf wolle, mar it kin net om Minke; hy moat mei hár rekkenje en net sa om himsels tinke, seit se altyd, mar it is sa near hjir en sa frjemd allegear, it grypt him by de strôt.

Der falt in skreefke ljocht fan de strjitlantearne troch de gerdinen, hy kin alles krekt ûnderskiede; de tafel tsjin it finster oandrukt en de beide bêdden oer de keamer mei in sleat der tusken yn. Oer de iene stoel syn klean mei de galgen der by del, oer de oare harres, it oprôlle korset as in driigjend wapen der njonken. Mar har bêd is it slimste, it seagjende wite bêd, dat al mar op en del giet. De hele keamer is fol fan har bêd; hoe mear as er der nei sjocht hoe greater as it wurdt en foar him bliuwt der mar in heel lyts plakje oer, sá nau, dat it swit him útbrekt.

Hy draeit him in heal slach om en taest foarsichtich mei de hân tusken it bêd en de auping, krekt sa lang dat er hwat hurds fielt en in kaei tusken de fingers hâldt. Hy hellet him foar 't ljocht en tyspelt der mei ûnder de tekkens om. Minke wit der neat fan dat er dy efterúthâlden hat by de oerdracht fan harren hûs. Hy hat sein dat der mar ien by de foardoar wie en dat leauden se fansels. De grouwe dútsker dy't it kocht foar de fakânsjes moat him der mar mei rêdde, hy wol him net misse. Salang as dy kaei der noch is, is it krekt oft dit hjirre mar hwat tydliks is en it âlde wol weromkomt. In kaei is de tagong ta alles ommers; as er dy yn it slotsgat stekt, stiet er wer yn 't foarhûs en komt er yn 'e keamer dêr't de sinne skynt en mem efter de tafel sit, hwant it is altyd noch mem dy't der yn is en Minke net.

De pendule op it kastke slacht sawn, tweintich foar sawnen is it nou, hwant it is Minke har klok dy't slacht; aenst mei tsien menuten komt sines. Dat fan dy klokken is noch gelyk bleaun tominsten. De stadige bimbam fan sines hat er perfoarst hjirhinne ha wollen en Minke harres is ek meikommen fansels, dy hat se meinommen doe't se by him yntroude okkerjiers. Earst waerd er altyd kjel fan it fûleindich gepyngel fan dat ding, mar op it lêst is er der ta wend, krekt as oan Minke sels.

Yn de keamer njonken harres wurdt kochele en der rint ien troch de gong nei it húske ta. Ynienen hâldt it seagjen ek op

[p. 170]

en Minke riist oerein as in beaken yn sé.

‘Wy moatte der ôf ju, oars krij' wy de brot net oan 'e kant ear't de bel giet’. Meiiens komt der in foet oer de rânne en dan rint it keammerke oer fan har geavensear en geskaei. Se wasket har yn de nis by de wasktafel en as er de kraen rinnen heart en har earmen as moleroeden efter 't gerdyn lâns gean sjocht, moffelt er hurd de kaei yn 'e broeksbûse. Hy docht dan krekt as siket er om 'e bûsdoek, hwant Minke har eagen binne rounom, der ûntkomt har neat.

‘Man, avensear nou hwat, jo steane dêr mar, jo steane altyd yn 't formidden en in hân útstekke komt neat fan. It is hjir ek fierstento lyts foar twa minsken’, seit se der efteroan.

‘Jo hawwe dit sels wollen ommers’, tinkt er, mar hy seit it net, hwant hy wit dochs wol hwat der dan komme sil. Har rêch, dy't al dat swiere wurk net dwaen koe en dan de knoarre jild, dy't se foar de âld keet krije koene. Se ha der al faek genôch oer praet.

Togearre skouwe se nou it iene bêd vinder it oare - as in laed yn it kammenet - en dan sjouwe se de tafel nei de midden dêr't de lampekap wachtet. Tagelyk rattelt dan ek de bel troch it hûs en efkes letter skuifelt er efter har oan de ytseal yn, de eagen stiif op it sipeltsje yn har nekke dat tusken de stuollen hinne in paed siket nei it taffeltsje dêr't Minnema en de frou al wachtsje.

Der is foar elkmis in aei, mar as er al dy grize hollen om him hinne sjocht en it gepraet fan alle kanten as in sé op him oankomt, sykje syn eagen allinne mar om it gat fan de doar en syn hân taest djip yn 'e bûse. - De breatafel thús, mei it swilkje en de kat op 'e knibbel. -

‘Toe ju, hwat binne jo wer drok fan 'e moarn, fortel ús ek ris hwat’, seit Minke en tagelyk skout se him har aei ta, hwant sá is se dan ek wol wer.

Nei breaiten moat se de keamer dwaen en dan mei hy der net yn, thús mocht er dat ek net, dan roun er altyd nei de boer nei 't búthús ta, mar hjir wit er net hwer't er it sykje moat. Minke wol ha, dat er mei de oare manlju yn de konversaesjekeamer gean sil, mar dat doar er net heal, der is net ien by dy't er ken en hy wit doch gjin praet to bitinken. It is noch krekt oft er in jonge is en er him op it skoalplein der net byjaen doar. Hy rint dan de gongen mar hwat op en del, mar dêr fleane de fammen him foarby en yn de doarren steane de âlde wyfkes; de eagen stekke him yn 'e rêch en as er foarby is, wurdt er bipraet. As ienige rêdding is de húskedoar der dan, dêr sit er feilich yn 'e sel en nimmen kin by him komme.

[p. 171]

Wol binne der oanienwei fuotstappen en giet sa nou en dan de kruk hinne en wer, mar dat hâldt dan ek wer op. Thús, by harren efterhús, hie er de doar yn it tsier en roun de kat út en yn, mar hjir hat er it horloazje yn 'e hân en as er tinkt dat it wurde kin en er nimmen rinnen heart, komt er der út.

Sa hat er dat alle moarnen nou; der is noch net ien dy't him bitrape hat en Minke freget der net nei, dy hat it fierstento drok hawn en triuwt him de kofjemole yn 'e hân. Se drinke togearre in bakje kofje en prate in skoftke oer thús, hoe't it mei dy wêze sil en mei dy en dan komt alles suver tichterby, mar nei in healûrke hat se gjin sit mear yn 't gat; se siket hwat krommels ûnder syn stoel wei en skaeit hwat yn 'e kast om. Dan giet se de keamer út en de gong op.

Allinnich yn 't keammerke efterbleaun sjocht er nou de snieflokken efternei dy't oer de pannen dounsje en wachtet op de maitiid dy't ienkear komme sil. Salang as it sa kâld en skerp is kin er der net út om syn boarst, mar as it waer omslacht, moat er hjir wei. De einekuorren moatte út en it túntsje moat om, it kin net langer wachtsje dan. Hy hellet de kaei foar 't ljocht en poetst him mei de bûsdoek op. Mem hie him altyd yn 'e goate lizzen, as se der út wie, mar dat wie se hast noait, allinne sneins nei tsjerke ta. ‘Se wie minskeskou’ seit Minke; ‘krekt as jo’, bidoelt se dan, mar dat seit se net. Se bigrypt him net, se bigrypt neat fan him, mar se is flinker en trochtaestender as hy. Sa moat it miskien ek en hy hat har sels oanhelle op it lêst. Hy koe nou ienkear net sûnder húshâldster nei memme dea en doe't hja dat net langer bliuwe woe en oer trouwen bigoun, doe koe er oars gjin kant mear út.

‘Ik doch it allinne om ûnder de pannen to wêzen, jo bliuwe op 'e souder to sliepen en ik yn it bedsteed yn 'e keamer’, hat se der by sein en sa is hy troud man wurden en nou sit er hjir.

Seis wike geane noch mei kâlde maertewyn en skiere loften hinne, dan wurdt it oars. Op in joun nei iten, as er noch efkes in brief op 'e bus brocht hat, rûkt er it en dan is er net mear to kearen; hy wol in dei út iten, seit er.

De oare moarns sit er al mei de sneinske klean oan by de breatafel, it gouden horloazje op bûse. De manlju pleagje him der mei, mar hy heart it amper, hy sjocht allinne mar de knoop op Minke har jurk dêr't de sinne yn glinsteret en fierder giet alles by him lâns. In ûrke letter sit er al yn 'e bus en dan is it griene der wer en it wide, mar soms komme ek de gesichten út it hûs der foar skouwen en heart er de bel en it praten om him hinne, mar it hindert him net, hwant it giet

[p. 172]

wol foarby. Hy sil nei syn nicht ta hjoed, dat hat Minke sa bisteutere. ‘Nei maeije kinne wy dan wolris togearre nei it doarp ta, nei de âlde kunde. Dat is foar jo allinnich dochs neat wurdich’, hat se sein en hy hat it mar gewurde litten en ek in kaertsje dêrhinne nommen.

Willem en Akke steane beide foar 't finster as er de dyk delkomt, se sieten krekt oan 'e kofje en Akke skylt der gau hwat ierappels by. Akke hat mem har eagen, dêr moat er hieltyd nei sjen; hy forjit soms om hwat so sizzen. As Minke mem har eagen nou hie, dan soe alles sa slim net wêze, dan koe er stil by har yn 'e keamer sitte en nei har sjen, allinne mar hwat sjen en dan wende er dêr miskien ek noch wolris.

Hy skrillet op en sjocht op 'e klok, aenst healwei twaën moat er fuort. ‘Minke woe graech dat ik bitiid werom kaem’, seit er, mar as er yn 'e bus sit lit er syn retour net sjen, mar nimt in kaertsje nei de Hoeke ta.

Dêr stiet er dan midden op 'e romte, mar tichteby moat it binnenpaed nei 't doarp wêze, as bern hat er it mei heit wol roun. Hy wrot om in hikke en dan rint er yn 'e greide mei foar him út de tsjerke mei de toer en dêrnjonken de pleats. Alle sneinen hat er yn tsjerke sitten en dêr is er ek troud, hwant dat woe Minke sa ha. Hy bigjint der noch fan to switten as er oan dy middeis tinkt mei de keamer fol minsken en de manlju dy't him der mei pleagen dat er nou mei har op bêd moast.

De groun is droech en skjin en it lân grienet al, mar hieltyd hat er ek wer it swartgrize blokjeswilk út de rêsthûsgong foar eagen, soks rekket men hast net kwyt, mar aenst sil it wol oer wêze. Twa hikken moat er noch om en in planke dêr't er fuotsje foar fuotsje oer giet, dan is er yn 'e achte en komme alle oantinkens werom fan hjerstmelken en tongerbuijen en ûngetiidzjen. De hokkelingen dy't dêr rinne komme op him ta en springe efter him oan. Hy praet mei harren as mei âlde kunde, mar dan bisiket er se fuort to jeijen, hwant hy wol net dat immen him sjocht. Hy rint nou skean efter de pleats lâns en dan ynienen is it hûs der en stiet it hert him efkes stil. Foarsichtich rint er der om hinne, de wylgen rinne al út en de einekuorren sitte der yn, dat sille de boer syn jonges wol dien hawwe faeks. Der hingje koarte gerdyntsjes foar de ruten en hy sjocht in reiden stoel, mar der is gjin mins. Mei peaske hawwe dy dútskers der yn west, hat er heard, mar nou binne se fuort. Hy rint it paedtsje nei de doar dêr't de earste gerskes al wer fan troch de giele stientsjes komme, hy sil oan 't wjudden moatte. Dan stiet er op 'e stoepe en taest er nei de kaei;

[p. 173]

nou is it safier, einlik is it safier. It giet hwat stroef, mar dan klikt it slot en de doar giet iepen. Tagelyk stiet er yn 't foarhús en dan ek yn 'e keamer. De âld petroaljelamp hinget der en de tafel mei de houten stuollen en it ienpitssteltsje mei de kofjekanne. Der steane ek frjemde dingen yn 'e hoeke, fakânsjespullen dy't er net toplak bringe kin, mar it steurt him net. Der stiet in potkacheltsje mei in bak mei houtsjes dernjonken. Hy huveret en rint nei 't efterhús om de petroaljekanne en lusifers. In skoftke letter knappe de houtsjes dat it hwat docht en dan lit er him yn de reiden stoel delploffe. Hwat is er wurch, alle wurgens fan in heel libben sakket as in stien op him del, mar hy is to plak.

It is al skimerich om him hinne as er wekker skrillet fan minskelûden. Hy sjocht plysjeknopen en de direktrise fan 't hûs en dan ynienen Minke, dy't nei foaren sjit mei it hier wyld om 'e holle en bigûlde eagen.

‘Man, hwat dogge jo hjir, wy ha alles ôfbelle en sa om jo socht!’

Stadichoan wurdt it him dúdlik hwer't er is en hoe en hwat. Dan sjocht er Minke har reade eagen en glimket. ‘Se hat oer my yn noed sitten’, tinkt er, ‘se hat dochs oer my yn noed sitten’.