De Tsjerne. Jaargang 18

[p. *1]

BENEDIKTINER KLEASTER ‘MONTSERRAT’
Sintrum fan Katalaenske geasteskultuer

[p. *2]

JACINT VERDAGUER (1845-1902)
patriottysk en religieus dichter

[p. 49]

Jacint Verdaguer:
De seman fan Sant Pau

Hwat in nuvere namme foar in boer en tominsten foar in boer yn de meast ôfhandige hoeke fan de Pyrenéen! As de grounlizzer fan dy mânske boerepleats in séman wie, hwerom hie er him dan yn Sant Pau de Segúries nei wenjen set? En as it in boer of lânhearre út Sant Pau wie, hoe en hwerom hie er dan dy namme keazen? Sokke fragen die ik mysels doe't ik foar de earste kear, nou al tritich jier lyn, dy pleats seach, dy't noch greater en steatliker wie as de oaren dêrsa yn de bergen. Bigearich der hwat fan to witten, it rûchste alteast, ûnderstie ik trije, fjouwer âldmantsjes út it doarp deroer en ien, in keardeltsje mei in ûnderkin en in ûnthâld like rom as de tipmûtse, dy't him op 'e rêch bingele, forhelle my by stikfes en bytsjes de neikommende stoarje.

‘It moat tiden lyn wêze, al ieuwen miskien, hwant ús pake silger fortelde it my doe't ik in foech jonkje wie al as in oerâld forhael. De séman fan Sant Pau wie yndied in séman en berne yn ien fan de doarpen fan it leechlân fan de Empordà, dat er neffens sizzen nea mear neamde, om't er der sa'n slimme argewaesje fan hie. Mei't er sterke earms to roeijen hie en dêrby in klear forstân om sékaerten to lêzen, wie syn boat ta in skûte, in hannelsskûte wurden en foer er tusken Barcelona en Mallorca, ôfladen mei alderhanne fruchten en oare keappenskip. Fan it jild dat syn skip oan fracht opbrocht, hie er by de séwâl in foech hûs sette litten, dêr't it wiif wenne mei syn jonges dy't ek séman wurde woenen lyk as heit. As er ôfreizge hie er altyd foar de wyn en it lok fear mei him en reaunte him de moaiste takomstsangen yn de earen.

Mar de fortún is in rêd dat yn de rounte draeit en dy't der oan fêst sitte, kinne as de man yn it âld forhael útroppe:

Ik bin fêstboun oan in tsjel,
Dan wer omheech en dan wer del.

Op 'e ein fan eltse opswaei komt forfêst in gier nei ûnderen en wie de opswaei tige heech dan is de swaei nei ûnderen soms as in fal yn in djippe ôfgroun. Sélju hawwe de djipte tichterby as oare sterflingen en it is ek net sa slim foar har om nei de bidelte to gean.

Op in winterdei sette de loft gear, it waerd striemin waer en in grimmitige stoarm sloech syn skip op de Provençaelske kust topletter. Hy rôp de Hillige Frouwe fan Bijstân oan en rêdde

[p. 50]

it libben der ôf, mar earm as in sweal nou en oars net ryk as de klean dy't er oan hie, moast er to gean nei de Empordà tsjen en de kost byinoar skoaije. Hy hie in swier forlies lit, de sé hie him mei rôvershân syn bisit ûntfytmanne, mar oan syn wiif har side en by syn jonges soe syn krêft grif wer oanwinne, soe er wer op 'e kluten komme en in nij skip keapje, dat him syn bisit weromjoech. Mar och heden, dit wie lang syn iennichste tsjinramp net! De sé, de skriklike sé, dy't mei de iene hân syn skip oan spuonnen sloech, hie mei de oare syn hûs ûnderwrotten en yn syn djipten meisleept.

Doe't er thúskaem socht de séman, wanich en mei bliedend hert, om wiif en bern, mar hy foun der gjin skym fan werom; hy socht alhiel oerstjûr om syn hûs en foun sels de grounfêsten net wer; hy socht it sté dêr't it ienris tusken beamte en blommen forriisde en it wie der net mear. De sé sliepte dêr, kalm en rêstich as in dodzjende liuw. En, it hier oerein en dûm fan fortriet, forflokte doe dy farrensman de sé, oant er brutsen fan syn razend fortriet op in skylbank delfoel, dwelmich en bûten himsels.

Doe't er wer hwat bikaem, gûlde er trije dagen en nachten efterinoar sûnder dat er iet of dronk, as in twadde Job, en foar de lêste kear nei de sé sjende, forflokte hy har opnij en swarde, hy soe har fier ûntrinne, nei in oarde dêr't er har nea wer, fier noch nei, hoegde to sjen.

Hy lei in roeiriem oer it skouder, it iennichste dat er fan syn forswolgen bisit bihâlden hie en sûnder mûs noch minske farwol to sizzen draeide er de earste de bêste wei op, dy't him fan de sé ôf laette, likefolle hwerhinne, as er him mar fier fan it mûnster brocht dat syn goed en bloed forslynd hie.

Doe't er in ûre troch sompen en reidfjilden roun hie, dêr't gjin ein oan like to kommen, kaem er by ien fan de puollen fan de lege Empordà, dy't fiskerlju yn dy kontrei ‘Llaunes’ neame. Dizze puollen, sei er, binne de dochters fan de sé en hja binne sikerwier allike falsk as har mem. En fuort stiek er yn oarewei, al wie dêr gjin inkel paed to bikennen. Hy wist tige goed hwer't er foar útstriek, mar net hwer't er hinneteach; as yn 'e sûs roun er fierder. Om net fannijs tusken de puollen en sompen tolânne to kommen, forliet er it lege fjild en by de Garota lâns sette er linkelytsen de boppelânnen yn.

To Banyoles oankommen krige er yn 'e rekken, dat hjir oare lju wennen as yn syn eigen gea: hja bitsjinnen de sé net, mar biwurken de groun en hy krige der suver sin oan en bliuw dêr, doe't er ynienen tusken in pear abeeljes troch in lagune blinken seach.

[p. 51]

Fuort alhiel fan syn saken en yn 'e waen, dat dit in hoeke sé wie, dy't him op syn flecht eftersiet, bigoun er grimmitich to flokken en hastich sette er de stap nei Besalú ta.

Besalú leit al fier fan 'e sé ôf: twa dagen wie er al op stap en hy woe graech útrêste, ynein en dea-ûngelokkich as er wie. Mar hy soe earst ris in proef nimme. Hy gyng nei de midden fan it doarpsplein, sette syn riem op 'e groun, wiisde der nei en sei tsjin it folk, dat der omhinne stie: ‘Hwat is dit?’

‘Dat is in riem’, anderen in pear sjouwerlju by de sékant wei, dy't dwaende wiene fisk ôf to laden.

‘Tanke en it alderbêste’, andere er toar en sûnder him der oer to bikroadzjen oft se him foar healwiis oanseagen, gyng er fierder.

Fannijs naem er de riem oer 't skouder en sloech, de beek fan Fluvià lâns, in paed yn nei it djipst fan it berchlân. Al ringen liet er de bertestêd fan Sint Damasus, Argelaguer, lofts lizze en seach oarekant it wetter Castellfollit, in doarp, dat him op in ûnbidige muorre fan basaltpylders forheft, en doe de Congost, dy't der as in sljocht fjild hinneleit; dêr midden yn riist blank, as in stoppelfjild yn oktober, de moaije stêd Olot. Doe't er dêr hinnepandere sei er by himsels: ‘Dizze stêd leit moai yn de bergen bisletten en tige fier fan de sé en de minsken hjirre witte grif neat fan myn deadsfijân. Doe't er op it stedsplein oankaem, naem er de riem yn de rjochterhân en frege de kliber nijsgjirrige lju, dy't der om gearklofte:

‘Soene jimme my sizze kinne hwat dit is?’

‘It is in bakkersskoattel’, andere in beuker fan amper twa foet heech.

‘Hoe soestû dat witte’, sei syn heit, dy't op de float west hie. ‘Dat is gjin bakkersskoattel, it is in riem fan in boat.’

‘Ik foarderje al’, sei de séman by himsels, ‘mar ik bin der noch net. Ik wol net yn in plak wêze, dêr't de sé bikend is, al is it noch sa'n bytsje.’

Hy kloppe de moude fan syn touskuon en fierder gyng it wer. Hy forliet de flakte troch de delling fan de Bianiya, hieltyd de berchbeek folgjend, dy't him makke hat. Boppe kommen sloech er it berchpaed fan Capsacosta yn en efter de bergen kaem er fuortendaelk yn it doarp Sant Pau de Segúries. Biseffend dat er einlings en to'n lêsten oan de ein fan syn reis wie, stapte er om him hunne digerjend troch de strjitten oant er op it pleintsje foar de tsjerke bilânne. Dêr sette er de riem opnij del, wiisde him de skepers en boeren dêrre oan en sei:

‘Bêste minsken, soenen jimme sizze kinne, hwat dat is?’

‘Hearkes, hwat in nuvere frage!’, andere de âldste en dus

[p. 52]

dejinge mei it measte gesach yn dit rountsje. ‘Dat is in sleef.’

‘Hwat guod’, sei de séman, dy't it wurd net forstie.

‘In sleef’, sei de âldman.

‘Mar hwat is in sleef?’ frege de man út de Empordà wer.

‘In greate leppel of spadel, om yn de baktrôch it daei foar de bôlle to mingen.’

‘Sjesa, hjir bliuw ik’, ornearre de séman. En sa sein, sa dien.

Hy bigoun in stik lân to bibouwen, dat noch nea de ploege noch oar boere-ark field hie, en nei syn leartiid biwiisde er in like goed boer wêze to kinnen as er eartiids séman west hie.

Hy troude wer en God de Hear, dy't er altyd foar eggen hâldde, seinige syn nij houlik en joech him krekt safolle en allike fikse en kreaze soannen as dy't er weinommen hie en ien fan harren wie it dy't op oanwizing fan syn âlde heit de grounfêsten lei fan de skoandere pleats dy't noch altyd De séman fan Sant Pau hjit en as wapen in skip hat, dat yn de drompel beitele is.’