De Tsjerne. Jaargang 16

[p. 351]

Rink van der Velde:
Fredesapostel

Mar doe't er yn it lytse smûke sealtsje kaem mei al dy sêftmoedige pasifisten, wearzge hy fan de tagediene ienriedigens, dy't him yn sigare- en sigarettereek to mjitte kaem.

Ik ha der eins nea by heard, tocht er.

De lieder, in lange meagere man mei in ynfallen skier gesicht, brune tosken en in bytsje slûk en plakkerich hier, wie dwaende in fraech to bihanneljen. Twa kolporteurs hienen nammentlik de foarige wyks mei in man to krijen hawn, dy't sa lulk wurden wie doe't hja him in krantsje bisochten to forkeapjen, dat er har oanfleane wollen hie. Sokke konkrete gefallen dienen har foar en as réalist moast men witte hwat jin dan to dwaen stie. De polysje der yn bihelje? Guon woenen der wol oan, mar de lieder wie tsjin alle machtsgebrûk, dus ek tsjin de polysje. Mar hy wie ek in striidber pasifist, sei er, dy't net fan doel wie him ôfslachtsje to litten troch de earste de bêste militarist. Dêrom wie hy der foar om jin de tsjinstanners mei in amerfol wetter en de brânslange fan 'e lea to hâlden. Op dy wize hoegde de geweltleasheit net to folle gewelt oandien to wurden.

Binammen de froulju founen it in gaedlik kompromis.

Salang ik hjir nou kom, ha 'k nea in kreaze pasifiste sjoen, tocht Douwe. It binne almeast âlde froulju sûnder bern of mefrouwen mei in faem, dy't neat by de ein hawwe.

Dat is fansels net earlik, bisocht er him to korrigearjen. Dou kinst forskate fan dizze minsken as oprjochte idéalisten. Mar dy lieder is dochs in frjemd soart pyromaen, anti-militarist, blauwe strider, kernlid fan de NVSH, foarstanner fan in nasionale omrop en skier fan ûnthâlding.

Syn oar en miskien wol better ik sei: Goed, de man is hwat frjemd, mar nim de minsken sa't se binne. Sûnder him soe 't net sa bêst gean yn it anti-oarlochskomité. Hy docht der in soad foar.

Och, hwat kin it my fierder ek skele. Ik gean tonei op saterdeitomiddeis to fiskjen ynsté fan op kolportaezje. Ik hâld der alhiel mei op. Ik leau der dochs net mear oan, better sein, ik leau it wol. Hy glimke sarkastysk om de wurdspiling.

De lieder jeuzele fierder en de minsken harken mei oerjefte. Se fielden har ûnder elkoar sa sterk, se wienen der fan oertsjûge dat se de wrâld noch ris forbetterje soenen. Bêste, froede minsken.

[p. 352]

Hwat soe 'k se graech ris mei de koppen tsjin elkoar slaen wolle, tocht er.

Op de earste gearkomste fan it anti-oarlochskomité dy't Douwe Meinema bywenne hie, spriek in heechlearaer. In baes sprekker, dy't de minsken op it moed wurke. Douwe alteast krige itselde gefoel as eartiids as er de preek forsomme hie en letter tsjin heit en mem sei, dat er op 'e kreake sitten hie.

Hy hie eins nea hwat dien foar de wrâldfrede of it soe it soldateboartsjen yn tsjinst fan 'e frede wêze moatte, mar dat waerd net rekkene by it anti-oarlochskomité. Hy hie oant doe ta oars net dien as bitankje foar de iene nei de oare krante, omdat se it him net nei 't sin dienen, en it skriuwen fan ynstjûrde stikjes, dêr't de measten net fan opnommen waerden, omdat se biledigjend wienen. Hy kankere fierders in soad en dat anti-oarlochskomité hie in útkomst west, omdat er doe al syn grime kanalisearje koe yn in biweging fan ‘verontrusten’.

Se hienen in goeden-ien oan him. Hy sloofde him út yn 'e kolportaezje en doe't der in kompetysje ynsteld waerd om de forkeap fan krantsjes oan to trunen, lei er mei fjouwer wike al tritich punten foar op it duo Paulusma-de Jong. Hy krige ek de oarkonde ‘bodder foar de frede’, omdat er yn in debatgearkomste fan in militante organisaesje in majoar mei gloarje forslein hie. En hy woun it sulveren douke foar it oanbringen fan de measte nije leden.

Doe't er twa jier mei de fredesbiweging pield hie, libbe er dan ek op foet fan oarloch mei elkenien dy't der oars oer tocht. Yn 'e húushâlding koed er de frede ek net mear biwarje. Dat oan 'e wrâldfrede kaem er eins net mear ta. Doe't er dat njonkenlytsen pynlik dúdlik foar it forstân krige, libbe er boppedat yn ûnfrede mei himsels. Hy fielde him tryst en wurch, mar dêrnei wied er pûr op himsels en flokte er der oer. Hy rôp, dat er it langer forpofte de âldste jonge de bioskoop to forbieden as der in oarlochsfilm draeide. Hy woe de jongste net altiten it boarterspistoal ûntfytmanje, dat dy yn in earlik fûstduel op 'e buorjonge forovere hie. Hy hie der skjin syn nocht ôf om de rol fan fredesapostel to spyljen. Hy fordomde it alle dagen weroan to bekfjochtsjen oer biwapening en atoombommen. En hy woe de Ljouwerter krante ek mar wer lêze.

Yn it skoft kaem de lieder by syn tafeltsje to sitten.

- Hwat sitte jo hjir iensum, Meinema. Yn retraite, hoe is 't?, frege er fleurich.

- Sa soe men it neame kinne.

[p. 353]

Bisykje nou yn elk gefal dyn fatsoen to biwarjen. Dy man kin der ek neat oan dwaen, dat er ûnsympathyk is. En dat er kernlid wêze wol en blauwe strider, dat moat elk foar himsels útmeitsje, hold Douwe himsels foar.

- Ik soe joun wol ris mei jo op stap wolle, sei de lieder. Ik bin nijsgjirrich hoe't jo oan safolle punten komme. It duo De Jong-Paulusma tinkt der hwat fan.

Hy bisocht gutich to laitsjen, mar de man wie 't net wend en dêrom slagge it net al to bêst. doe't er Douwe syn sûr gesicht seach, sei er hastich: - In grapke, dat bigripe jo wol. Mar dat moat it ek lije kinne, is 't net sa. Ik stean alteast op it stanpunt, dat men bêst in grapke meitsje kin ek al praet men oer saken lyk as de wrâldfrede.

It slagge Douwe ynstimmend to glimkjen.

- Dat is dan ôfpraet, sei de lieder, ik gean joun in ûre mei jo op kolportaezje.

Alle fordjippingsjounen lyk as dizze waerden altiten bisluten mei in ûre krantsjesuteljen. Douwe hie hope, dat er der strak tusken út knipe kinnen hie en hy fielde him wer opstannich wurden, doe't de lieder him der ynluze. Dy man hie in fine noas, al hoe grou en pûkelich as dy noas ek wie. Faeks hied er al lang yn 'e gaten hawn, dat Douwe de lêste tiid net sa warber mear west hie.

- Hwat sil it wêze? frege de ober.

- In glês molke, sei de lieder.

- In glês bier, sei Douwe. Forrekt flau grapke, bistrafte er himsels. De man hat hwat tsjin 'e drank en dou hiest foar 't selde kofje nimme kinnen.

De lieder forwurke it as in keardel. Hy seach it neutrael oan doe't Douwe yn 'e skomkraech biet.

Om njoggen are hinne gyngen se op stap, de bûs fol krantsjes, foar elk leauwe ien.

- Hoe sille wy it ha, Meinema? Om foar it wurd fiere?

- Ik soe sizze jo mar. Ik ha 't in bytsje yn 'e kiel en hâld de mûle leaver ticht. Hy glimke wer om syn dûbelsinnichheit.

- As jo it oandoarre... It duo Paulusma-de Jong is hiel hwat fan doel, dat jo meije oars wol broek sette.

- Ik lit se in bytsje komme.

Nou lake de lieder suver normael. - Dat ha jo goed sjoen, in bytsje komme litte. Dat stikelt de froulju hwat. Ik leau dat se har nou noch mear opskerpje sille.

- Dat hie 'k ek tocht.

De earste klant sei, dat it syn tiid wol útduorje soe en dêr wienen se dus gau mei klear.

[p. 354]

In forstannich man, tocht Douwe. It kin bêst wêze, dat er gelyk kriget.

De twade man sei flot: - Untwapenje? Dêr bin 'k foar, mar dan tagelyk oerjaen. Dy garânsje koe de lieder him net jaen en fuortdaliks letter stienen se al wer op 'e dyk.

Sa reedlik as 't mar kin, tocht Douwe. Tagelyk oerjaen. Dat leerden wy yn ús bernejierren al.

Doe troffen se in goede stoel. Dêr like it alteast op, hwant hja waerden yn 'e hûs noege en wylst Douwe oan in greate sigaer smookte, rekken de gasthear en de lieder yn petear.

Ynienen sei de man: - Ik bin offisier.

Douwe tocht, dat de man der in stik sympathiker troch waerd.

- Biropsmoardner dus, stelde de lieder saeklik fêst.

- Och, hwat sil ik sizze, antwurde de man guodlik, ôfwikseljend wurk, goede promoasjekânsen, mar mei de bileanning doocht it lang net.

Yn it fierdere petear stûke it hieltiten wer op de salariearring.

Hja lieten fjouwer soarten krantsjes efter, hwant it waerd net dúdlik hokker leauwe de man hie.

Twa huzen fierder like it ek goed, mar yn 'e gong sette de man de lieder de finger op it boarst en spriek bistraffend: - De oerheit draecht it swurd net forgees.

Doe hie Douwe yngripe moatten, hwant hy wist dat de lieder as praktisearjend humanist de tale Kana~ns net spriek. Mar hy die neat.

De lieder sei hastich: - Dat is sa, it kostet in slompe jild, mar dat is ús greatste biswier net.

Hja praetten noch in skoftsje by elkoar del.

Nocht oan ûnnocht is noch dêr oan ta, hold Douwe himsels foar, mar dit is fansels in minne streek fan dy.

Hja sutelen wer fierder en it lêste adres únthjitte folle, hwant de man rôp gol: - Kom der yn, dêr wol ik oer prate.

Mar doe't se oer de flier stienen, kaem er ynienen op Douwe ta, grypte him yn 't boarst en raesde: - As ik my forgryp oan jou frou en jo twing om der nei to sjen... As ik jou berntsjes deaknyp en jou fanke fan tolve... Fiele jo dan noch foar ûntwapening? Hy seach Douwe mei syn gleone swarte eagen forskuorrend oan.

De lieder kaem der hastich tusken: - Soks komt hast altiten út, as jo de kranten lêze...

Douwe wie kjel wurden. - Jo moatte net sa mâl, sei er.

- Net sa mâl, net sa mâl..., rôp de man alhiel oerstjûr, mar dat dogge de Russen. Hy hie Douwe noch altiten yn 't boarst fêst en treau him troch de gong nei de bûtendoar. Dêr krige

[p. 355]

Douwe in fikse traep nei, dat er oer de stoepe stroffele en tsjin it túnhekje siigde.

De lieder wie efter harren oan knoffele en holp Douwe oerein. De doar batste ticht.

- Nou komt it der op oan, Meinema. Nou moatte jo sjen litte, dat jo boppe de massa steane dy't der mar op ynslaen wol. It is minsklik, dat wit ik, mar oerynstinkten binne der om oerwoun to wurden. Jo hawwe de oarkonde ‘bodder foar de frede’, jo drage it sulveren douke, bitink dat wol.

De lieder siet yn tûzen noeden en prate op Douwe yn as wie 't in gefaerlike gek.

Douwe woe him wol delbêdzje litte. - Lit mar, sei er wylst er oereinkaem.

Hja rounen swijend werom nei it lokaeltsje en dronken kofje. Douwe knypte der sa gau as 't koe tusken út.

Frjemd, tocht er, dat ik alhiel gjin oanstriid fielde om fuortdaliks mei dy swarte keardel ôf to weven. It komt fan dy lieder, de man ûntnimt my alle nocht.

By 't postkantoar roun er tsjin in man oan, dy't út it tsjuster by de brievebus weikaem en skean it trottoir oer stapte.

- Pardon, sei Douwe.

- Sjoch út jou doppen, grommele de oare.

- Dat jildt dan allinne foar jo, sei Douwe wylst hy stean bleau. Hja seagen elkoar oan.

- Soa, dêr hawwe wy de fredesapostel wer, stelde de man fêst. It wie de keardel mei de swarte gleone eagen.

- Fredesapostel, fredesapostel, hune er.

- En jo binne de man dy't myn berntsjes deaknipe woe, hen? En dy't myn frou molestearje woe en myn famke, rekapitulearre Douwe saeklik.

- Fredesapostel, rôp de man nochris alhiel oerstallich.

- En hjir hast in tút fan in fredesapostel.

It wie in groubonkige keardel, mar Douwe krige him yn 'e goate. doe't er hymjend op de man delseach en it bloed, dat út syn noas kaem, yn 'e mûle preau, hied er folslein frede mei himsels.