De Tsjerne. Jaargang 16

[p. 255]

Paulus Akkerman:
Brand makket him baes

Hwat wie er oer alle mjitte bliid doe't er dy goune foun. Sa koartsichtich kin in mins wêze.

Hast hie er der op trape! Hwa soe ek tinke kinne...? Mei't er 'm opkrige seach er kjel om him hinne. Gjin mins to sjen. Wiet en smoarch bochte de smelle dyk ûnder wrede kâlde loften. Yn it westen stie hwat fier ljocht, de keale lannen waerden wei yn 'e earste skimer.

Sa mar in goune op 'e dyk. Forstuivere stie er dêr mei yn 'e hân. Der kamen fragen by him op... Né, né, hjir hoegde er gjin ruchtberheit oan to jaen, nimmen dy't dat fan him fergje koe. Net ien moast dit witte en Eabel alhiel net. Hy treau him djip yn 'e bûs en kroaske fierder yn 'e swiere learzens. Hwa koe sa'n goune dêr weisleept ha? In boer fansels, hwa oars? Hwat koe it ek skele, foun wie foun.

Soe er by Kerst oangean? Ien opnimme? Hy koe dat nou dwaen. Ien kaem him ek wol ta, de hiele dei hie er op it wiete lân Jein. Hy wie troch alles hinne forklomme. Ten, dêr soe Eabel gjin erch yn ha. Mocht Kerst him op sinten fergje, wolnou!

Hy stie foar de koarte toanbank, de peteroaljelampe brânde al. Dieuwke kaem foar. ‘Der moat mar ien yn, Dieuwke.’

‘Ik sil jo helpe, Brand’.

Mei't er it romerke wer delsette hie Dieuwke it kryt al yn 'e hân: ‘Sneon mar rekkenje tink?’

‘Ja, ik kom sneon wol, skriuw fuort mar twa op, ik moat de lêste ek noch mar ha’.

Hy stie wer bûten. Dit wie tafallen. Kerst hie him grif sa gol net boarge. Nou hie er de goune noch! Moedich stiek er nei hûs.

‘De learzens fuort mar yn it hok’, rôp Eabel út it efterhús wei. Foar dizze útsûnderlike kear hie er dêr gjin argewaesje fan.

Hja sieten yn it efterhús, in trochbrânde baelder yn 'e théstove.

‘Ik haw wol sin oan hwat’, hy wreau him yn 'e hannen.

Kaem it fan syn bearen dat Eabel it fornaem? Mei't hja de ierappels op 'e tafel sette frege hja finnich: ‘Hast drank hawn?’ ‘Hwat dan noch?’, sei er lêbbich.

‘Wel né, dat soe neat allegear, sneons thús komme mei in goune as hwat en dan ek noch mar sûpe’.

Fuort wie 't wer diveldei. It iene helle it oare út. Eabel woun

[p. 256]

it, lyk as altyd. Yn mâllens fleach Brand oerein. ‘Da rêdst dy mar mei dyn wetterige ierappels’.

Hy sloech mei de doar. Yn it hok die er de learzens oan. Hwat nou? Hy koe nei Kobus gean yn 'e Sawn Wâlden, dêr wie it waerm en hie er fan rachen gjin lêst.

Kobus? Hy leaude hast dat dêr noch hwat oan 'e balke stie. Dan net. Noch ris nei Kerst? Dêr foar de toanbank stean mei de hiele joun foar hannen? Ynienen wist er it: Knjilles' Fokje! It wie in hiele loop. De reed wiet en smoarch, hast gjin trochkommen oan, mar hy wie op learzens. Dat moast mar wêze, dêr soe er noflik by de kachel sitte kinne en Eabel mocht riede hwer't er wie.

Hy kloste de dyk om. Dêr lei de reed yn it ljocht fan 'e moanneskyl, dy't efter de wolken lâns jage. Ien stik spoaren en dobben. Hy stie yn bistân. Dit waerd in swier stik. It moast dochs mar wêze, by Fok wie 't grif better as thús.

Hy batste der yn op. De learzens wiene lokkich ticht. In spat mear as minder op 'e duffel, hwat kaem dat der op oan?

Knjilles en Fok hiene wol in nuveraerdich plak foar har dranknegoasje, tocht him. It wie fansels mear foar ûngetiders by de simmerdei, dan moast Fok wol aerdich sleet ha. De hannel gyng har oan, safolle wist er wol. De buorkerij nammers ek. Fok wie baes, likegoed as Eabel, tocht er bitter. Knjilles wie der op ta, hy sels wie der ek op ta. Hy wie goed foar de sinten. Sneons hie er se mar ôf to dragen, Eabel rêdde dêr mei.

Hwat hie hja oansjitsk west yn har forkearingstiid. Acht jier troud, hwat wie der fan har oansjitskens oerbleaun? Hy lei by har yn 'e kost, dêr kaem it op del. Eabel wie troud mei it âld has. In nije matte yn 'e keamer, glêdde stuollen, in spegel en gjin mins der yn. Simmers húsmannen hja yn it hok, sa fier wie it komd.

Wylst de moanne in iepen sé bisylde, seach er it âld spul fan Knjilles en Fok op 'e hoeke fan 'e reed. Dat hie er ek al wer rêdden. De doar op it slot. Hy waerd dêr net kjel fan, hwa soene hja hjir op dizze ûre forwachtsje? Hy rattele mei de klink. Fok kaem by de doar, in lampke yn 'e hân.

‘Hwa...?, o ik sjoch it al, Brand wol 'k leauwe, de learzens mar út’. Fok hoegde gjin tekst en útlech, it doel fan syn komst koe hja riede. ‘Kom my mar efternei’.

Knjilles siet yn 'e briedstoel to slûgjen. ‘Dêr hawwe wy Brand, nou, nou’.

Brand wie der hwat mei oan. Hjir wie gjin toanbank as by Kerst, gjin taep lyk as Kobus hie, hjir siet er yn in keamer. Sa mar ûnder in forhael fan Knjilles sei er: ‘Jo koene my wol

[p. 257]

in romerfol ynjitte, Fokje’. Knjilles hâldde 'm stil as waerd er kjel.

Fok frege koart: ‘Hast sinten?’

Hy taestte yn 'e bûs en smiet de sulveren goune op 'e tafel. ‘Dat is genôch, net?’

‘Dat foroaret’, sei Fok en gyng oerein. Hja fierde de bedstédoarren iepen en waerd heal wei yn in krûpyn. Mei in krûkje kaem hja wer foar it ljocht. ‘Dû trefst it, Brand, it is aerdich bilegere en it hat dêr in daeldersk plak. In romerfol drank komt jimme wol ta as jim sa'n hiele dei yn kjeld en wiette tahâlde. Ik soe it Knjilles ek bêst gunne, mar wy hawwe it to keap, nou, en dan kin dat net’.

Knjilles bigoun fannijs mei syn forhael. Hast biskamsum nipte Brand oan 'e romer. It siet hjir sahwat nuver. Mei it tredde hie er dêr gjin lêst mear fan, hy waerd praetsker. Fokje seach nei de klok. ‘Ofljochtsje, Knjilles, it wurdt dyn tiid’. Fuort gyng er oerein.

‘Ik moat der noch ien yn ha, Fok’. Brand frege net mear, hy gebea dat. Hy hie in goune op 'e tafel smiten, nou koe er easkje. Noflik skeukte er de brede rêch tsjin 'e bekling.

Knjilles kaem dt it bûthús. ‘Ik sil der mar ris by lizzen gean, de kij wachtsje moarn net’. Oer it hûs klaeide er him út, mei in stoel kleau er op it bedsté.

‘Jit noch ris yn, Fok’.

Goed njoggen ûre siet Brand mei greate glinsterjende eagen op 'e stoel en spriek foar twa. Fok makke dêr in ein oan. ‘It wurdt dyn tiid, dû moatst nei hûs’.

Brand sei it har nei: ‘Ik moat nei hûs’. Stuitlich stie er oer de keamer. Fok seach dat oan. ‘Oars moat Knjilles dy oan 'e buorren ta bringe’. Hja roun nei it bedsté. ‘Knjilles’.

Kjel riisde er oerein út 'e earste lichte slomme. ‘Dû moatst Brand nei de buorren bringe, it is foar alle dingen better’. Hy lei dêr neat tsjin yn. Swijend klaeide er him oan. Brand hong wer op 'e stoel en bipreuvele in lietsje.

‘Ik sil dyn learzens yn 'e skuorre sette, Brand, dêr kinst se oandwaen’, bioardere Fok. Knjilles moast him helpe.

‘Hjir lûns’, loadste Knjilles. Op 'e reed krige er Brand yn 'e earm. ‘Dan hat de iene steun oan de oare’.

It earste ein hie Knjilles hâlden en kearen. Brand roun mear as wif. It wende. Kaem it fan 'e kâlde wyn?

Brand bigoun to praten, lûd en drok. ‘Dû en ik, Knjilles, wy moatte ús net op 'e kop sitte litte fan it wiif, wy moatte ús baes meitsje. Dû rêdst dy mei Fok, ik sil foar Eabel riede’.

Midden op 'e reed bleau er stean yn weaze en wetter. ‘Ik

[p. 258]

swar dy, Knjilles, fan dizze ûre ôf bin ik thús baes. Aenst daelk sil ik it Eabel yndruije, dan sil hja gewaer wurde hwa't it by us to sizzen hat. Acht jier, hearst dat, Knjilles, acht jier haw ik der op ta west. Acht jier haw ik foar spek en brea meidien, nachts en deis. Mar nou is 't út!’

Mei faesje stiek er fierder, Knjilles hie der oan dat er him byhâlde koe. Op 'e hurde dyk frege er: ‘Kinst dy nou rêdde, Brand? Dan gean ik werom’.

‘Dat sil ik dy sjen litte en dat sil 'k Eabel sjen litte’, hy taelde nei gjin Knjilles mear.

Mei greate stappen stiek er de útstoarne dyk lâns. By Eabel alles út en tsjuster, sa't er forwachte hie. De doar fêst, mar dat koe oars. Forheftich sloech er op 'e ruten.

Lang al hie Eabel har wurden ré. Dat er dêr wol bliuwe koe en syn treast sykje yn it hok. Dit driigjend slaen stie hja net foar. Yn it nachtjak kaem hja by de doar. Noch woe hja opsprekke, hja krige de kâns net iens.

‘Op bêd dû en gau’, drige er, ‘ik kom by dy en ik sil dy fine’. Op syn smoarge learzens stie er yn it efterhûs. As waerd er riden fan wylde demoanen, sa skuorde er de klean fan 'e lea. De learzens krige er ek noch út. Great, sterk en driigjend kaem er troch it smelle gonkje, hy grânzge as in bist...

Yn 'e moanne fan augustus hiene Brand en Eabel de widze oer de flier. It wie in skriemrich popke, slim miswoechsen en mei in fiersten to greate holle, mar dokter ornearre, der wie alle kâns dat it bern great wurde soe.