De Tsjerne. Jaargang 16

[p. 35]

Dr. J. Melkman:
Verus Israel?
Foar in ynlieding yn it plak

De achtste deis fan it Leafhuttefeest is it Freugde fan de Wet. De Wet, de Tora, forpart yn likefolle stikken as der wiken yn it jier binne, wurdt dan útlêzen en dyselde deis bigjinne hja op 'e nij mei lêzen. It is de Wet dy't troch Kristlike théologen biskôge wurdt as in biwiis foar de bistjurring, dêr't it oarspronklike, profetyske leauwe fan Israël ta forfallen wie. Dy deis fan de Freugde fan de Wet wurdt der yn 'e synagogen oer de hiele wrâld dounse, mar nearne sa as yn Jeruzalem. Hwant it op 'e nij bigjinnen mei it lêzen fan de Wet is as it sluten fan in Forboun, it oangean fan in houlik tusken Israel en de Tora - of tusken Israel en God? Spriek Jeremia net: ‘My mei tinke de leafde fan ús breidstiid?’ En om't der op in brulloft dounse wurdt, dounsje hja ek op Freugde fan de Wet en sjonge hja. Dounsje en sjonge, net op rêstige muzyk, en de douns is net mei pearen. It binne allinne manlju dy't dounsje, âlderein en jongerein, dwaende lju en earmen; der is gjin ûnderskied yn jierren, kennisse, formogen, stân of klasse, mar wol yn sekse. It is in douns dy't sûnder ein liket to wêzen. De meidijen binne fan tal biheind en allyksa de teksten, bibelteksten dy't yn in aloan oanwinnend enthousiasme herhelle wurde. Der binne lytse, skurve, min ûnderhâlden synagogen, net folle mear as in barak of in foech hok, - der binne ek skoallen dêr't jongeren yngreven de Wet bistudearje en dêr't op Freugde fan de Wet hûnderten of tûzenen harsels yn ekstase dounsje.

Hwerom? Harkje nei hwat hja sjonge. ‘Priizge mei wêze de Hear, dy't ús de wiere Leare jown hat.’ Sadwaende dounsje hja mei de wetsrôllen en om 'e wetsrôllen hinne, lyk as wiene dy de breid. Lyk as? Binne hja net de breid? Is it hiele libben fan dy jongeren net biskreaun op dy perkaminten rôllen en bistudearje hja se net ‘by nacht en by dei’?

Mar fan hearren en sizzen witte jo dat it mar in drôvich bistean is, dat bioardere wurdt oant yn 'e lytste dingen troch nauhippende foarskriften, dy't útarbeide waerden yn ieuwenlange stúdzje en diskusje. En lykwols hearre jo harren sjongen: ‘Tsjinje God mei freugde, kom him yn 'e mjitte mei jubel.’ Hwant foar harren hat de Tora kosmyske bitsjutting en har

[p. 36]

tsjinst oan de Tora is tsjinst oan in God, ‘foar Hwa't de sé en al hwat der yn is bolderet’, dat ‘elk skepsel wit Hwa't him skepen hat.’

It aparte oan harren en itjinge de wrâld ôfskrik jowt, is dat hja bisiele binne fan de oertsjûging, dat dìzze tsjinst oan God en dìt bigryp fan God as Skepper fan de wrôld by harren, yn har mienskip de heechste foarm birikt hawwe en dat hja, de leechleinen en forspijden, yn wêzen de útkarde bern fan God binne. Ek al is har klaeijing sjofel en gauris sels snústerich, ek al binne har wenten earmtlik en brekfallich, dochs sjonge hja sûnder wifkjen: ‘Oerwinningsjubel klinkt yn 'e tinten fan de frommen’ en it iennichste dat de blydskip liket to timperjen is it feit dat net de hiele mienskip fan frommen yn Jeruzalem forgearre is. ‘En bring ús forstruiden byinoar út de folken en sammelje alle fordwaelden fan de úteinen fan de wrûld.’

Boppesteande biskriuwing fan de Freugde fan de Wet yn Jeruzalem slacht perfoarst net op it meartal fan 'e bifolking fan Israel. De fromme sekten, dy't it útskroevenst binne yn har feestfiering, meitsje mar in lyts part út fan de Joaden, sels yn Jeruzalem, dêr't hja it sterkst fortsjintwurdige binne. Dochs moat men harren ek wer net ûnderskatte, hwant har oansûgende macht oer oaren is krekt op sokke dagen fan ûnbidimme wille tige great en gâns minsken wurde faeks by tûzenen ta harren oanlutsen, almeast jongerein, dy't it godstsjinstich libben in nije oantrún jowe.

Mar ek as men de formiddens fan de orthodoksen en har mear of minder fêste oanhang der hûten lit, dan noch is út soarte it feest symptomatysk foar Israel. Hwant de bislettenheit en it harsels genôch wêzen fan de Joadske mienskip kin nea griffer hifke wurde as oan it slach teksten dat it dounsjen bigeliedt. Dy sprekke fan ûnderwurpenheit njonken God oer, mar hja jowe tagelyk bliken fan in oerdreaune pretinsje. En sikerwier, dy't oer Israel skriuwe wol, kin der net foarwei dat er syn oardiel groundearret op in oanfurdigjen of ôfstegerjen fan de pretinsje dy't de namme Israel opropt: Israel as folk en Israel as steat, Israel as mienskip fan it leauwe of as nasionale groep, Israel as histoarysk bigryp of as libbene wurklikheit, Israel as idé, bihâlden yn it Joadske folk of forwêzentlike yn e Kristlike Tsjerke, dy't him dêrom ‘it wiere Israel’ neamt.

Dy pretinsje is foar de théolooch bigryplikernôch, mar hwa't it birin fan de Joadske skiednis yn 'e lêste heale ieu mei stúdzje neigien hal, bisaut him der oer. De grounlizzers fan de

[p. p.t.o. 36]

(foto Boris Kowadlo)

EASTERSKE JOADEN

[p. p.t.o. 37]

(foto Boris Kowadlo)

Dr. J. MELKMAN

[p. 37]

Sionistyske biweging en de pioniers dy't de foarstap namen by de opbou fan it lân ornearren ommers dat hja oars neat woene as dit folk, dat noch amper in folk neamd wurde koe, to normalisearjen, to meitsjen ta in folk lyk as oare folken; hja leauden dat yn in eigen steat mei in normale biropsfordieling de Joaden ophâlde soene in útsûndering to wêzen. In folk as oare folken, in steat as oare steaten, oanpast oan de easken fan de tweintichste ieu op it stik fan polityk, ekonomy en godstsjinst.

Mar om dizze théory yn praktyk om to setten wie der forlet fan bysûndere maetregels. Der wie bihoefte oan in eigen tael en mei't it folk it hiele ierdryk oer forsille wie, kaem gjin inkelde fan de gongbere talen, sels net de wiidst forsprate, yn 'e bineaming en waerd der tobektaest nei de iene tael dy't it hiele folk foriene, it Hebrieusk, dat - alhoewol nea net in deade tael - dochs net oanpast wie by de moderne omstannichheden. In eigen lân - mar hokker oar lân koe de krêlten bondelje lyk as it lân fan de loarfaers, al waerd dat dan biwenne troch Arabieren en leine der Arabyske lânnen om hinne? Woe men nij libben brûze litte út de stribbige en ûnfruchtbere groun, dan koe dat allinne troch it foarmjen fan mienskippen, dy't as striidploegen de stege natuer yn 'e macht krigen en sadwaende ûntstiene de foar Israel spesifike libbensfoarmen fan de kollektive en koôperative delsettings. Mar om't de Arabieren gjin frede slute woene, noch mei de Sionistyske biweging noch mei de Joadske steat, moast de opbou yn syn wurken gean as yn 'e dagen fan Nehemia mei it swurd yn 'e fûst. Fangefolgen stiet Israel al jierren ûnder de wapens, in echt folksleger, dêr't manlju en froulju yn tsjinje.

It fûleindich bisykjen ta normalisaesje rôp op dy manear abnormale foarmen towekker. En al hoe graech de Joad ek fan syn útsûnderlike posysje ôf wol, oant nou ta is him dat net slagge. Ja, it hal sels aventûr dat de jongerein, dy't ûnder sokke bysundere omstannichheden greatbrocht wurdt, him skielk tsjinoer de wrâld ôárs hâldt en draecht as dy yn oare lânnen.

Komt dit spesifike, dit unike nou ek ta utering yn Israels kultuer, lyk as dy him oant nou ta ûntjown hat? It is slim to sizzen. Oan de iene kant is de hjoeddeiske fase fan de Joadske kultuer in keat yn in hiel lang keatling, hwerfan it bigjin weiwurdt yn 'e oertijd fan it minskdom; oan de oare kant hat it hiele libben yn Israel hwat jongs oer him, wurdt alles nij op priemmen set en hal syn kultuer kenmerken hiem as sponta

[p. 38]

neïteit en brek oan tradysje. Hoe sil frjemd hjir ûnder stean? Sil it in ôfdijer foar him wêze, om't Israels moderne kultuer noch net stringhâlde kin mei syn eigen pretinsje en de easken dy't de wrâld spesiael dit folk stelt? Of sil er optein wéze oer de prestaesjes dy't yn sa'n koarte en moedsume tiid levere binne? Of sille syn biwundering en krityk mank gean mei it bisef fan in spesiale bân, al hoe riedselich dy ek wêze mei, dy't de Westerske wrâld mei dit folk forbynt? Byhwannear't er der sá ûnder stiet, dan stiet er fuort by de Israeli, foar hwa't syn eigen kultuer net minder riedsels ynhat en dy't likegoed hinne en wer slingere wurdt tusken it enthousiasme fan 'e fornijing en de romantyk fan it forline.

(fortaling út it Nederlânsk fan D.A. Tamminga)