De Tsjerne. Jaargang 15

[p. 100]

Tiny Mulder:
Sawnde simmer

Miskien is de simmer fan it sawnde jier foar alle minsken wol it bilangrykste tiidrek yn har libben. Foar my wie dat al sa. Ik woe dy simmers perfoarst in swimbroekje oanhawwe, ek al swommen wy allinne yn de ôfgelegen oarden, dêr't heit jouns ús wenwein hinne plichte to riden. Dy simmers moat ek myn foarkar foar nije sokken mei kleurde streken bigoun wêze. Myn oare klean koene net lykje by de skjinne, nij-eftige truikes en broekjes fan de jonges yn de doarpen, mar jierrenlang haw ik harren de eagen útstutsen mei myn sokken. Hwat feller de kleuren hwat leaver. As wy net fier fan in plak ho hâldden, gie ik jouns stikem by de doarren lâns en frege om in kreweike. Meastal wie der gjin kreweike en dêr tidige ik op, mar ik sette in tige earmoedich gesicht, dat ik foar in stikje spegel trainde. Greate, tryste, grize eagen, dêr't ik mei de mouwe reade rântsjes omhinne roste. As ik de eagen wiid iepenskuorde, foelen der djippe tearen yn myn foarholle en in tearke oerdwers boppe de noas. Dêr krige ik sinten foar, soms in dûbeltsje en âlde mantsjes joegen wolris in kwartsje. Sa bleau ik yn de sokken. Us mem bisocht der altyd efter to kommen, hwer't ik dy sokken wei hie. Stellen! rôp ik dan. Stellen! en draefde fuort.

Dyselde simmers barde ek, hwer't ik altyd al pûrbinaud foar west hie. Ik rekke ús mem kwyt. Hja kaem twa dagen letter wol werom, mar dat foroare neat oan de tastân, dat ik ús mem foargoed en foar altyd kwyt wie. Yn dy twa dagen haw ik alhiel sûnder help alles hwat ytber wie yn ús wein opiten: kâlde jirpels, kâld fet, in heal pakje margarine, in stik hazze mei tonge, harsens en al, in hiele bôlle en wit ik hwat mear. Heit en ús Johan founen neat mear, doe't hja thúskamen, en de iene forwiet de oare, dat alles ek altyd op en wei wie. Ik slûpte hastich ûnder in stik dekseil ûnder de wein en harke triljend nei har razen en nei it bonkjen fan har lichemen op de flier boppe my, doe't hja fochten.

Gelokkich mar, dat mem fuort is, tocht ik. En nochris: Gelokkich mar, dat mem fuort is. Se komt lekker net wer. Lekker foar jimme. Doe gûlde ik stil en nifele oan de rânnen fan myn sokken oant it gûlen oer wie.

Net lekker foar dy, dat mem fuort is, jonkje, sei ik tsjin mysels. Dy sjochst noait wer.

De middeis foardat mem fuortgie wie ik allinne mei mem by de wein. Heit en ús Johan wiene nei in doarp ta mei de negoasje. Spjelden en printkaerten en kammen yn in tas. Mem en ik hiene de hiele middei boarte en oangien yn it lange gers, dat kidele en lekker rûkte, dêr't wy it platdrukten, en letter swommen wy. Mem hie it lange hier los en ik bisocht de wiete slingers to pakken, mar dan dûkte mem ûnder en kaem in hiel ein fierder wer boppe, snuvend en laitsjend. En dan skeat hja as in snoek op my ôf, dûkte en sleepte my by de fuotten ûnder wetter. Letter leine wy togearre ûnder in wylgebeam. Wy skopten tsjin de ûnderste tûkjes. Mem koe se pakke tusken de fuotten en as hja se losliet swypken se omheech. Wy telden hoelang as it duorre, ear't se wer stil hongen en har

[p. 101]

wer krije lieten. Ik leau net, dat ik ea lokkiger west haw as dy middeis mei mem yn de sinne. Ik lei mei de holle op mem har earm en boarte mei it hier, dat los en krollich waerd mei't it droege. Ik wie lokkich omt heit fuort wie en ik mem foar mysels hie. Oars hie heit oangien mei mem en dan foel der in kâlde stien yn myn mage. Efkes mar, hwant it makke my ek wol in bytsje bliid en ik fielde my ek wol feilich, as heit en mem frijden.

Hâldde mem op fan boartsjen? Ik kaem heal oerein op in earmtakke en seach har yn it gesicht. Hja hie de eagen net ticht en dochs fornaem hja my sa't it like net. Har eagen stoarren it dykje út. Dêr kaem in auto oan, in greate swarten ien, in deftigen ien, miende ik, mar ús Johan sei letter, dat er noch tréplanken hie en dus in âld kring wie.

Dy auto hâldde hommels by ús en in swarte man stiek de holle ta it finster út.

- Nei de wein, Rik! sei ús mem. Sa't ús mem dat sei, hie se likegoed sizze kinnen: Us spul is út. Punt. Dat ik sette de sokken deryn. Op it lêste stuit lykwols seach ik skerp nei mem. Sa't hja dy man oanseach wie hja myn mem net. In frjemd fanke like hja, sa't hja dêr stie, kearsrjocht yn har read swimpak en hja skodde dryst it hier fan de skouders. Ik krûpte ûnder de wein en gûlde in bytsje. Ik woe de sokken oandwaen en ik woe net yn de wein, dêr't myn sokken leine. Dêr gûlde ik om. Net om mem. O hea né. Mar myn sokken wie it nijste ôf en de streken wiene sa fel read en grien net mear as earst en ik hie gjin sinten foar nije. Soe dy swarte man my sinten jaen wolle foar nije sokken? As er mem koe?

Ik hearde mem har fuotstappen yn it gers. - Rik! rôp hja. Rik!

Ik hâldde my mûskestil en krûpte hielendal wei ûnder it dekseil. Boppe my hearde ik mem hastich skarreljen en efkes letter hearde ik har it trepke ôf kommen. Troch in skuor yn it seil seach ik har gean yn har bêste jurk, in witen ien mei blauwe en griene blommen. Hja hie de sulveren spjelde yn it hier en de goudene knopkes yn de earen. Ik woe har roppe, mar ik doarst net, hwant by it dykje stie de swarte man. Hy stie mei de rêch nei my ta en hy seach ek net om, doe't mem deun efter him wie. Ik trille sa, dat myn bleat fel skaefde tsjin it grouwe seil. Ik waerd stienkâld en ik moast fûl op 'e tosken bite, oars klapperen se. Ynienen hie ik in tosk los yn de mûle. Ik spuide him gau út en der kaem ek bloed. Dêr waerd ik sa kjel fan, dat ik mem forgeat. Ik fage de mûle ôf om to sjen oft der noch mear bloed kaem. Ik woe it wol graech, dan koe ik gûle en miskien waerd ik der wol slim siik fan en dan moast mem werom komme. Mem. Doe't ik opseach wie mem fuort en de swarte man mei de auto ek.

Ik gie yn de wein en krûpte djip ûnder de tekkens om waerm to wurden. De tosk hâldde ik yn de hân. Ik loek de holle ek ûnder de tekkens en doe waerd it tsjuster en waerm.

- Smoarge jonge. Hwer is mem? Heit stie by it bêd mei in tippe fan de tekkens yn de hân en Johan skuorde my oan it hier. Heit boldere en syn ljocht hier stie yn brike tûfen alle kanten út.

- Hwer is mem, freegje ik dy!

[p. 102]

- Ik wit net, sei ik gau. Ik haw sliept, sei ik der noch efteroan. Heit hoegde net to fornimmen, dat ik mem helpe woe.

Mem kaem dy jouns net werom en de oare deis ek net. Heit en Johan praetten oer in man en in âld kring fan in auto mei tréplanken. It muoide my, dat mem net yn in deftige auto fuort wie, mar in soad koe it my ek net skele. Ik hie ommers altyd forwachte, dat mem net by my bliuwe soe. Doe't ik fiif of seis jier wie, dreamde ik wol, dat mem fuort wie, mar as ik dan wekker waerd slûpte ik stikem nei it bêd fan heit en mem en krûpte stil by mem ûnder de tekkens. Hja wie der ommers noch.

Ik sliepte dy nachts sûnder dreamen en ik naem my foar noait wer by mem op bêd to krûpen, ek al soe hja werom komme. Dat dogge lytse jonges, fortelde ik mysels. Jonges, dy't swimme sûnder swimbroekje en gjin nije sokken fortsjinje. Ik skamme my suver, dat ik dy middeis as in lytse jonge boarte hie mei mem har hier, dat as slingers wier yn it wetter dreau. Wier, dat grienige, slymrige guod, dat aeklik fielt op jins fel, dat jin ynspinne wol en opsûgje en dêr't griene, kliemske bisten har sa moai yn forskûlje kinne om samar op jins skonken to springen. Triljend sakke ik wei, hiel djip, hiel djip, dêr't it swart wie en to near om to sykheljen.

Ik haw al forteld, dat ik de oare deis alles opiet, dat der yn de wein to finen wie, omt ik allinne wie en ûnwennich. Net fan mem, hear. Mem moast sels mar witte hwat se woe. Unwennich fan alles wie ik, omt alles frjemd wie en noait wer wurde soe lyk as foarhinne. En doe't heit en Johan dy jouns fochten, moast ik dochs noch gûle omt mem fuort wie en nou grif noait, noait weromkomme soe. Net lekker foar dy, dat mem fuort is, jonkje. Dy sjochst noait wer. Wol lekker foar heit en Johan.

De twadde deis dat mem fuort wie, bleau heit de middeis by de wein. Wy swommen togearre, mar der wie neat oan. Heit dûkte sa woast yn it wetter om en doe't er my pakke woe, die er my gemien sear yn it skouder. Ynienen hyste er him op 'e wâl en rôp gebiedend: Kom mei!

Stûf stapte er foar my út nei de wein, stûf de brede, brune rêch, stûf de reade nekke en stûf de tûfen fan it forblikte hier, dy't alle kanten út wiisden. Hy batste mei syn greate wite fuotten yn it gers en ik seach de gerskes en de pinksterblommen fallen ûnder syn hakken.

- Avensearst ek? rôp er oer 't skouder. Avenseare en yn de wein!

Doe hearde ik fuotstappen efter my. Lichte trêdden, mijen dounsjend oer de gerskes en de pinksterblommen. Mem. Ik soe stean bliuwe, mar heit joech my in feech om 'e earen, dat ik tsjin it trepke fan de wein oantrûzele. Heit gie yn 'e wein en ik slûpte as in slange derûnder en skuorde it dekseil om my hinne. Ik hearde mem ta de wein yn gean.

It bleau sa stil, dat ik switte fan binaudens. Myn earms en skonken stiene spand en de mage kromp my ticht. De earen diene my sear fan it harkjen, hwant it minste lûd woe ik heine. Ik fielde my hiel great en tige lyts tagelyk. Hiel great omt der in greatminskedrama boppe myn holle losboarste moast en ik it meimeitsje soe, aenst, hwat gauwer hwat better. Lyts omt ik binaud wie, deabinaud en leafst gûle woe en fier fuortrinne om mar neat to hearren út de wûnderlike, skriklike greatminskewrâld.

[p. 103]

Doe't ik it earste lûd heinde, kaem ik oerein op de earmtakken om neat to missen en binaud foar hwat ik hearre soe. Ik hearde neat oars as fuotstappen nei de doar fan de wein. De doar kreake. Kamen hja nou net it trepke del? Ik wrotte mysels op it liif nei de foarkant fan de wein. Heit en mem lústeren. Mar hwer wiene hja? Ik wie njonken in tsjil kommen en kipe ûnder de rânne út. Heit en mem sieten op it trepke, de earms om elkoar hinne. Hja kiene beide in sigaret oan en heit tute mem. Razend wie ik, pûrrazend, omt mem der krekt sa útseach as earjuster by de swarte man, as in frjemd fanke, de rêch rjocht en it hier los en efteroer skodde, yn de eagen in heimsinnichheit, dy't ik net koe.

Der is lekker gjin iten, tocht ik. Gjin stikje iten yn de hiele wein. Silst aenst heit en Johan tsjin har opspyljen hearre. As se fan it trepke ôf binne, doch ik myn sokken oan en dan jow ik mem ek in tút. Krekt sa'n tút as heit har jowt en miskien dy swarte man ek wol. Mar hja krijt noait wer sa'n tút fan my as foarhinne en ik krûp ek noait wer by har op bêd.

Sil ik har kjel meitsje? Heislike kjel? bitocht ik. Ik krûpte ûnder de wein wei, hiel stil, en rôp doe sa lûd en skril as ik koe efter har: Ha-ha-hajewyt! En lekker kjel, dat se doe waerden!