De Tsjerne. Jaargang 15

[p. 67]

Louise Kingma:
Krekt to let

‘Krekt to let, dame’ sei de kontroleur en lange it kaertsje sûnder it to knippen wer oer oan de jonge frou. It wie as hearde hja him net. Hja seach forbûke nei de draeidoar dy't noch hinne en wer swypke. Immen hie har oan kant dúst en wie it perron opstoud. Fuort troch de klapdoar bleau er stean en kearde him toloarsteld om. It frommiske seach it, mar it krong net ta har troch, likemin as de wurden fan de kontroleur. Dy sei, mei in bytsje mear klam nou: ‘Krekt to let. Jo hawwe yn Amersfoart gjin oansluting mear.’

Hja seach wifeljend de kontroleur oan. Hoesa, to let? Hwerfoar? It woe net yn har del. Hja hie de hiele dei skrept en skuord om op 'e tiid klear to kommen. De hiele dei hie hja eange dat hja it net rêdde soe, mar de jouns tsjin achten hie hja it hiele hûs jitris troch west en hja hie sjoen dat alles wier wier oan kant wie. Alles glânzge en blonk; de bêdden leine skjin opmakke, de wask wie út 'e wei en de kasten oprêdden. Der stiene frisse blommen yn de fazen, de kranten en tydskriften ûnder op it taffeltsje wiene kreas oardere, de oerstallige klean fan 'e kapstôk fordwoun en hja hie sels yn 'e gauwichheit noch in lampke kocht boppe de gongspegel. It soe al jierren, mar it wie der altyd by bleaun. Hja wie suver in bytsje oergunstich doe't hja it hûs seach yn dizze gedaente; hwerom, tocht hja, haw ik it net altyd sa yn streken hawn? Hja skodde de tryste tinzen fan har ôf, klapte de koffer mei har klean en in pear persoanlike eigendommen ticht en hie it doe noch krekt oan tiid om har fluch, mar likegoed tige eptich to forklaeijen. Dat hja dochs noch op it alderlêst de doar útslagge kaem mei't hja in goekunde, dy't der efkes ynrinnen kaem, net fortelle woe dat hja fan doel wie om fuort. Hja soe doe noch wol op tiid west hawwe, as alles yn 'e stêd har net sa tsjinslagge wie. It iene stopljocht nei it oare sprong op read as hja deroan ta wie en hja hie tiden foar de beide brêgen wachtsje moatten. Dat hja to let komme soe wie lykwols gjin eachwink by har opkommen, faeks wol om't hja gjin fêst doel hie.

Nei it telefoanpetear mei Sybren, justerjoun, hie hja it witten: der wie nou gjin kar mear. Saeklik en rêdsum hie hja alles bioardere; ûnder it wurk bisprong har in kearmannich de tins dat hja dochs wol tige maklik fan alles ôfseach, mar opslach wist hja dan dat it net wier wie. Hja hie hjir tiden mei ompakt. Linkenoan wie it plan, dêr't hja nou neffens to wurk gie, yn har opkommen en ripe. Hja wist dat de bern Sybren net misse koene en dat Sybren net sûnder de bern koe, hoe't syn herte ek yn lôge stie foar in frou dy't net de mem fan syn bern wie.

Wie hja jaloersk op 'e bern? Hja hie harsels de frage faker as ienris steld en koe der earlik op anderje: né! Dit koe men net forlykje, wist hja; de genegenheit foar de bern wie hiel hwat oars as de leafde foar in frou. Stie hja sels ek net hiel oars foar Sybren oer as foar har trije lytse bern? By it tinken oan de bern baernden de droege triennen ynienen wer efter de eachslidden: hja knippere om de skierens dy't har it útsjoch binaem to fordriuwen.

[p. 68]

De draeidoar swong tobek en hiel efkes heinde hja it eigen spegelbyld. Hwat forwûndere bleau hja stean om it jitris to sjen. Stadich swypke de doar nochris hinne en wer en op 'e nij seach hja harsels dêr stean. Net sa hiel jong mear en net hyperslank, mar dochs wol in jeuchlike forskining yn it dûnker ruten mantelpak, neffens de lêste moade. Dat hie hja oerdei ek noch oantúgd. Hja hie der tige oer yn bistân stien, hwant de priis liigde der net om. Hja hie har gewisse lykwols susse: hja soe fierdersoan neat foar harsels easkje. Hja hie harsels foarhâlden dat it har nei alle wierskyn fuort net net wer barre mocht om klean to keapjen, wylst der nou krekt, mear as to foaren faeks, acht slein wurde soe op har foarkommen. Mei al sokke redenaesjes bisocht hja harsels to ûntskuldigjen en hja hie it mantelpak kocht mei dêrby de hoed dy't hja ynienen fel bigearde. In greate, platte hoed mei in rânne fan fine swarte fearren, dy't as in heimsinnich reach it antlit oerskaden. Hja glimke tryst tsjin it spegelbyld en seach noch krekt, foardat de doar tichtsloech dat it blau-grien fan it earsteklas kaertsje, dat tsjin it swart fan har wanten ôfstiek, krekt deselde kleur hie as dy fan har sjael. It joech in tige raffinearre effekt, lykas ek de sigaret, dy't hja oanstutsen hie om de triennen oermânsk to wurden. Ynsté fan senuweftich en oeral, like hja, mei de baernende sigaret tusken de fingerseinen, tige biret en wis fan harsels.

‘Jo kinne net fierder komme as Amersfoart, mefrou’, sei de kontroleur jitris, mar hja hearde it net. Traech roun hja troch nei de wachtkeamer en joech har del yn in reiden stoel; hja rette stadich de sûnder omtinken bistelde kofje om en liet har eagen dwale by de hege finsters lâns en oer de tapkast. Hja bisocht nei to tinken, mar foun nearne hâld. Efkes skrille hja op om't hja it gefoel hie dat immen nei har seach; dêrmei like de fordôving fan har ôf to fallen. Hja seach op it horloazje, blêdde efkes yn it spoarboekje, rekkene doe bidaerd har fortarring ôf en gie nei it loket dêr't hja it kaertsje wer ynwiksele. Hja koe ommers likegoed oant de moarntiid ta wachtsje.

It miggele sahwat doe't hja bûtendoar kaem en, hwat gewoanwei net yn har opkomme soe, hja stapte yn in taksy en liet har nei hûs ta ride. Thúskommen klaeide hja har fluch út, sloech in kimono om en joech har del op 'e divan, om't hja de bêdden net wer oeral helje woe.

Krekt lei hja dêr en doe wie it oft hja hwat hearde by de foardoar. Súntsjes gie hja derôf en roun nei de gong; hja seach hoe't immen in hân troch de brievebus stiek en taestend socht om it toutsje dat dêr ornaris hong, sadat de bern sels de doar iepen krije koene. Esther Algra hie nea bang west en wie it nou ek net. Biret makke hja ljocht en loek de doar iepen.

Forheard stiene hja ien amerij foar inoar oer as wiene hja frjemden foar elkoar: de frou yn har tinne siden omslachjûpe en de man yn de bireinde oerjas. Hy hie in great bosk blommen yn 'e hân; Esther Algra har leafste blommen, ranke gerbia's yn alle kleuren.

‘Sybren’, stammere hja.

‘Ja, ikke’, andere de man hwat ûnwis en bleau efkes wifkjend op 'e drompel stean. It like wol oft er net rjocht wist hoe't er mei de blommen oan moast, hy woe se kwyt, hy woe de frou dy't foar him stie yn syn

[p. 69]

earmen slute. Syn eagen glieden oer de tinne side en de fingers fan de frije hân glieden oer de kliene skouders en fielden de waermte fan har lea.

‘Esther’, sei er oandien en swijde doe forslein.

De frou wie in trêd tobek gien, hja loek de doar noegjend fierder iepen om him yn to litten, mar skoep mei dat gebeart in frjemde ôfstân. Dyselde ôfstân hie hy field doe't er har de foarige jouns opskille hie; it hie him de hiele nacht en ek oerdei net wer loslitten. Hy wie bang wurden en ûngerêst: soe Esther eat fornommen hawwe? Hy wist net hwat hy deroan hie. Hy wist dat Esther allinne thús wêze moast, mar doe't er bûtendoar stie like it hûs wol útstoarn to wêzen. Mei sloppe knibbels wie er by de stoepe opgien en hie bisocht de doar iepen to dwaen, wylst fan alle kanten de eangstme him bisprong. Doe ynienen wie dêr it ljocht en stie hja foar him, Esther Algra. Hy wist sels net hwerom't er de namme in kearmannich folút herhelje moast. ‘Esther, Esther Algra...’.

‘Ik tocht datstû moarntojoun pas werom komme soest út Den Haech’, sei hja op 't lêst.

‘Ja’, sei er, mei noch jimmer dat ûnwisse yn syn lûd, ‘it doel wie ek dat ik noch in dei weibliuwe soe, mar... nou ja, ik wie sa ûnwennich’, sei er ynienen jongeseftich laitsjend.

Efkes ljochten de eagen fan Esther Algra op, efkes foel it masker ôf en wie al har leafde en tagedienens foar de man op har antlit to lêzen, mar op itselde stuit hie hja harsels ek wer yn 'e stringen.

‘Hwat moaije blommen’, sei hja sêft.

‘Fynst se moai?’ frege er, wylst er har it bosk oerlange. Mei woe er har oanhelje, mar hja wynde him ûnder de hannen wei. ‘Dou silst noch wol sin hawwe oan in bakje thé’, hearde er har sizzen yn 'e koken.

Hy die de skuon út en helle de pantoffels út 'e tas. Hy seach de keamer ris yn 't roun en as kaem him ynienen hwat yn it sin frege er: ‘Hwer binne de bern?’

‘By beppe yn Huzum’, sei hja, sûnder fierder útliz to dwaen.

‘Dus wy binne pûr togearre thús?’ It wie krekt as wie it in forromming foar him, tocht Esther forwûndere en in bytsje bitter. Hja fandele in briefke fan 'e flier dat út Sybren syn tas fallen wie. It wie in rekken. Hotel de Zwaan, lies hja, 2 whiskey, 1 kofje, 1 vermouth, oernachtsjen en ombyt, 2 persoanen.

‘Dit sil wol fan dy wêze, tink’, sei hja binei helpleas.

De man sloech de eagen net foardel.

‘Ja’, sei er einlings, ‘mar dat is lang forlyn.’

‘Sybren’, bigoun hja, mar hy liet har net útprate.

‘Juster is lang forlyn’, lústere er har yn 't ear, wylst er har súntsjes tsjin him oan loek. Warleas fielde hja har sinken, warleas fielde hja hoe't beevjende fingers oer de tinne side fan har kimono glieden.

‘Sybren’, lústere hja jitris; it hie de oanrin wurde moatten ta in earnstich petear, mar al har leafde foar en langstme nei de man klonken troch yn it neamen fan syn namme.

Esther Algra wist op 'e nij dat hja har net forsette koe en it skriemde djip yn har, fan lok, mar ek fan skamte en fan eangst foar de striid dy't noch net útstriden wie. Riedleas socht hja om de wurden om har bislút

[p. 70]

mei to dielen, mar alle folsinnen brieken yn in snok: ‘Sybren, ik wol... ik tink...’.

‘Nou net, leafste’, sei er en syn eagen laken.

Esther Algra joech it oer en liet har meinimme op de oanstoarmjende weagen: hja lei mei de eagen ticht. It wie as lei hja langút yn it waerme sân, mei fuortby it rûzjen fan de sé en oer har in strieljende sinne. It wie allegearre ljocht en waermte om har ta, lykas jimmer as hja Sybren tichteby wist. Hja sonk wei yn ljochte dreamen, it wie as snokte hja noch súntsjes, mar linkenoan gyngen de siken al rêstiger en de hân dy't earst noch tichtknypt op 'e tekkens lei ûntspande stadichwei, as in blom dy't iepenbloeit.

Sybren siet heal oerein en seach forwûndere op har del. Hy glimke, hy koe it net litte en roer efkes it hier oan dat los oer it kjessen weage.

‘Hwat wurdstou griis, âlde’, tocht er tagedien en patte har súntsjes.

Hja glimke yn 'e sliep. Hy streake jitris mei de rêch fan 'e hân oer har wang en wynde him doe los en gie nei ûnderen. Mei Esther wie er yn it like, mar noch net mei himsels. Hy socht syn pinne en sette him ta skriuwen. Lang stoarre hy op it papier, hy bigoun figuerkes to tekenjen op 'e rânne fan it floeiblêd, mar njonkenlytsen sette er útein en doe wie der in hiel set oars neat as it evenredich skrassen fan de pinne oer it papier.

‘Bêste, né, leave Anke’, bigoun er en skreau hastich fierder. ‘Nei fan 'e moarn hawwe wy inoar winliken neat mear to sizzen, of miskien al sûnt justerjoun net mear. It avontûr wie foarby ear't it goed en wol bigoun wie. Wy hawwe ússels en inoar neat wysmakke, wy hawwe miskien efkes bisocht de skyn op to hâlden, mar dat is dan folslein mislearre. Ik jow ta, dou hiest my yn 'e bisnijing, al wist ik skoan datstou op in oerwinning út wiest. In nije skalp oan dyn ryklik bihongen gurdle. Dyn drystens hie hwat fortokjends, mar fier foar it lemieren fan de dei wiestou foar my gjin geheim mear. En de oerwinning wie foar dy net sa folslein as hja wêze moatten hie. Dat muoit my, Anke. Ik hie dy dy yllúzje wol gund, mar hjir koe ik net foar.

Dou meist dan foar oaren fan in neat ûntsjende earlikens wêze, ek foar dysels (en myn biwûndering foar dy op dit stik is oprjocht) wynstou der gjin doekjes om. En sadwaende sieten wy fan 'e moarn foar inoar oer by tafel, as eartiids, as goede kunde. Sûnder de freugdefolle spanning fan eartiids, mar ek sûnder forwyt, fan wjerskanten. Dou hiest net de moed of net it fortrouwen om my mei alles to wjerstean en dat is miskien pynlik foar my. Dou hiest lykwols genôch fortrouwen yn my om by it ôfskie net to húcheljen en dêr bin ik dy tankber foar. Ik hie dy jouns noch in bosk blommen bringe wollen om dêr utering oan to jaen en dy dizze dingen persoanlik to fortellen. Ik haw dy fan it stasion ôf opskille, mar ik krige gjin andert, dus nim ik oan datst noch net wer yn 'e stêd werom bist.

Wylst ik dêr yn dy telefoansel stie, kaem my eat wûnderliks oer. Yn 'e wachtkeamer seach ik de frou fan myn dreamen sitten. Hja siet mei de rêch nei my ta en hja hie wol hwat wei fan Esther. Ek yn 'e wize fan gean. Dat koe ik dúdlik sjen, hwant wylst ik dêr stie gie hja oerein om ôf to rekkenjen. Ik sei al, hja like wol hwat op Esther, allinne jeuchliker en eleganter en wisser fan harsels. Har antlit koe ik net sjen, hwant hja

[p. 71]

hie in greate swarte hoed op, mei in rânne fan fine fearkes dy't har antlit oerskaden.

Ik wie hielendal oeral, ik woe har efternei, har oansprekke. Ik wist sels op it stuit net hwat ik die, mar lyk as Jiskepûster yn 'e gouden koets, fordwoun hja yn in djûre taksy en ik hie it neisjen, sels sûnder gouden toffeltsje. Dat ik sil har wol nea werfine.

Hawar, dou wiest it yn alle gefal net, dêr bin ik wis fan. Nimst it my net kwea-ôf dat ik dy dit sa planút siz, netwier? Priizgje my leaver dat ik it dy fortel, sjoch it as in biwiis fan myn bitrouwen yn dy. - Sybren.’

Mei soarch tearde er it brief dûbeld, skoude it yn in slûf en skreau dêr mei greate, kante letters de namme en it adres op. Hy glimke wurch doe't er heal lûdop de namme nochris lies.

Biret naem er in sigaret út 'e stander. It brief burch er op yn 'e bûse fan de oerjas dy't noch oer in stoel hong. Hy woe de jas op 'e kapstôk bringe, mar healwei de gong bleau er stokstiif stean. Dêrre, op 'e kapstôk lei in greate, swarte hoed mei in rânne fan fine fearkes. Op slach seach er har wer foar him, de moaije ûnbikende, dy't op Esther like, de frou mei de greate, swarte hoed. En dy hoed lei hjir, op 'e kapstôk en dy frou wie...

Hy fielde in forromjende laits omhegen kriuweljen yn syn boarst, mar foardat it lûd oer syn lippen kaem, bistoar it him yn 'e mûle. Fan alle kanten sprongen de fragen op him oan.

‘Hwerom hie Esther sa forstuivere west doe't er ûnforwachts foar har stie? Hwerom hie hja him binei ôfstegere ynsté fan wolkom to hjitten?

En hwerom wie dit hûs sa útsûnderlik oarderlik en mei blommen toaid as wie it tarist foar in feest? Hokfor feest?

En hwat socht Esther op it stasion? Of leaver, hwa socht hja dêrre? Hwa liet har yn taksys ride? Hwa? Nou ja, hwat kaem it derop oan, hwa? Hwat koe him dy fint skele! Mar dat Esther, Esther Algra, de frou fan syn dreamen, de frou dêr't er binei tsien jier mei troud west hie nou, dat Esther...

Fierder kaem er net. Syn tinzen rôllen oerinoar en trochinoar hinne en stûken dan hieltyd wer by datselde: mar dat Esther...

Wurch helle er it brief wer út 'e jasbûse en skuorde it stadich oan snypsels. Jitris sette er him ta skriuwen. It waerd mar in rigelmannich nou:

‘Esther, nim it my net kwea ôf dat ik sa ûnforwachts thúskaem. Ik woe dy wier net biskamme meitsje, leau my. Justerjoun op it stasion, seach ik de frou fan myn dreamen, mar doe wist ik noch net dat ik myn kâns forsitten hie. Sa wiis bin ik nou wurden, krekt to let. - Sybren.’

Hy socht in romer en in flesse út 'e kast en tape himsels in kearmannich yn, foardat er fuortgie.

Esther waerd yn 'e neinacht wekker en fornaem it lege sté njonken har. In frjemd gefoel kaem oer har, in gearmjoksel fan blide dream en binearjende wurklikheit.

Hja gie derôf en roun stoareagich troch it stille hûs. Op it skriuwburo foun hja it kladtsje. Hja lies de wurden, mar bigriep se net. Allinne de lêste trije dounsen great en dronken foar har eagen en troch har tinzen: krekt to let. KREKT TO LET.