De Tsjerne. Jaargang 14

[p. 138]

Tjitte Piebenga:
It petear

in fragmint

Hy belle oan, en nochris. Wurge toffel-trêdden efter de doar. In stadich iependwaen.

- Mynhear?

- Is heit thús, Lys? Hoechst neat tsjin mem to sizzen, dy moat it net witte.

Sakjen fan it tsjinstige kakemint, fûst dy't it hearrige skelkje tusken de fleisbergen grypt.

- Mynhear!

- Ja, Lys. Kom, is heit thús?

- Ja, eh, né, ja sjoch, mynhear studearret en...

- Lit my der mar yn.

- Mar mynhear wit...

- Dat is foarby. Nou net mear, dat hat west.

Hy gie der yn, fage syn skuon lyk as earen, joech syn jas ôf, ek lyk as earen.

- Sil ik...

- Né, Lys, ik wit it paed noch wol.

- Goed, mynhear.

Doe de trep, deselde lyk ús earen, de loper, it dûnkerbrune ljocht, de potplanten oan 'e muorre, boppe op 'e oerloop. Alles itselde, alles as earen.

- Alles bliuwt hjir altyd itselde, tocht er.

Syn doar wie ticht. Hy kloppe net. Doe stie er yn 'e iepening, efter him de doar, foar him de romte. Dat wie him dus, dy man dêrre, efter it buro. Der kaem libben yn it stal:

- Der is net kloppe, grommeljend, de holle boppe it papier bliuwend.

- Né, der is net kloppe, it koste him gjin muoite it to sizzen. De holle skeat omheech, de pinne waerd delkletst, de iene hân glied fan it buro ôf op 'e leuning fan 'e stoel. De kielknikkert skeat omheech, doe wer omleech, en nochris. Ynienen it stal:

- Dêr biste dus.

- En dat binne jo dus.

De man seach him oan, slokte, Loek syn fingers senuweftich troch syn hier, en krige in kaem.

- Soe er it fiele, tocht hy yn 'e iepening, soe er it fiele, of net? De man op 'e stoel skodholle, sei nochris: - Dêr biste dus.

- Hjir bin ik, ja.

[p. 139]

Efter it buro wei in biwegen: - Koeste net klopje, dû witst...

- Ik wit it. Mar ik haw net kloppe, en ik sil net wer klopje, tominsten... kin ik sitten gean?

De man krige eat fan syn selsbitrouwen werom. Hy glimke, der waerd eat frege, en hy koe wegerje of tastean.

- Moatst it sels mar witte.

Hy krige in stoel, birekkene, gie sitten, steil foar it buro oer. Der waerd neat sein. Stil as de nacht. Hy seach de keamer yn it roun. Hjir wie ek neat foroare, of dochs, der wie in planke mei boeken bykommen. De man skeukte op syn stoel hinne en wer. Stiek fluch-trilderich in sigaer oan, trommele mei de fingers op it buroblêd. Waerd read. Hy sei neat noch, glimke hwat en seach.

- Soe er it fiele, tocht er nochris.

De man efter it brede buro waerd lytser, dimmener, forskronfele as in droege poddestoel. Seach op syn horloazje, stoppe it hastich wer yn it bûske.

- Dû biste kommen dus.

It klonk meager en op stjerren nei dea. Hy glimke: - Hiene jo it forwachte?

De man efter it buro waerd greater ynienen, krige hâldfêst:

- Forwachte? Forwachte? Hwat mienste, dû hiest komme moatten. Ik hoegde dy net to forwachtsjen.

- Mar ik bin dochs kommen?

De man seach him oan, hast âlderwetsk, mar mei minder stiel.

- Dû hieste oars komme moatten.

- Oars? Hy glimke.

- Ja oars, dû hearst my dochs?

- Hwerom wurde jo lilk? Ik haw dochs neat forkeards sein?

- Ik wurd net lilk, raesde er út syn stoel wei.

Hy stiek in sigaret oan, kalm yn balâns, liet de reek út 'e noastergatten kringelje, en heal-laitsjend:

- Jo moatte ris harkje.

- Dû moatst harkje.

- Goed, dan harkje ik.

- Dû moatst dit goed witte. Ik ha dy net forwachte. Nou net. Earst faeks. Letter leaude ik it net mear, en doestû net kaemst, wiestû myn soan net mear, dû wiest dea, foar my. Mar dû hiest mem skriuwe kinnen, of sa. Mem hat der...

- Lit mem der bûten.

- Mem hjir bûten litte? Hoe kin dat? My haste net sear dien, mar mem hast rekke, en djip!

Hy waerd nidich ynienen: - Ikke, hèn? Ikke. Wiene jo it net, mei jou kop fan stien en jou nekke fan beton? Ik wie it

[p. 140]

net dy't mem rekke, mar jo.

- Nou noch moaijer. Ik sil dy...

- Ja, jo wiene it. Hy wachte efkes, waerd rêstiger, tocht wer nei. - Miskien, folle er oan.

- Hâld dy nou mar stil.

De man efter it buro makke him wer kalm. Makke fan fûsten wer hannen, stiek de tommen efter de mouwerânnen fan it fest, pufte. It waerd wer stil. Der wie noch neat sein. Hy koe wer glimkje. Doe wist er it net mear. Hy waerd der net ûnwis fan. De keamer waerd rêstich wer, it ljocht joech him del, de reek dreau stadich yn banen boppe elkoar.

- Hwerom biste kommen?

Hy wist it slachs, it hie gjin nut en fortel alles. It soe neat foroarje, oan hìm alteast net. Hy soe lilk wurde, in holle krije. Soe raze. Hy wie ommers gelyk bleaun, alles wie gelyk bleaun. Neat wie foroare. Hoe koe er sa stom west hawwe om dit allegearre oars to tinken. Alles soe gelyk bliuwe hjirre, allinne hy soe foroarje, mar net yn dit hûs. Hwerom wie er hjir yn fredesnamme hinne gien? Hy hie it witte kinnen, alles. De man efter it buro seach him oan: - Krij ik noch andert? Ik frege dy hwat.

Syn mûle gie frjemd iepen en ticht, it kunstgebyt makke der sûchgelûden tusken troch. - Dat is myn heit nou, tocht er, en lake lûdop.

- Hwerom lakest?’

- Samar.

Dy mûle, âld en weak. Dy hannen, as in ierdappel sa wilich, bispotlik. En dan dy eagen. Yn tsjinspraek mei alles. Syn eagen forleagenje alles. De rêch, dat fest mei de forsliten mouwerânnen. Dat wie syn heit dus. Om to gnizen.

- Krij ik noch andert?

- Daliks. Hy moast wer glimkje, tocht alles nochris oer. Andere doe: - Ik kaem om jo hwat to fortellen.

- En?

- It hoecht net mear. It hat gjin sin.

De man efter it buro Loek syn wynbrauwen omheech: - Soa.

- Jo soene it net bigripe, it soe by jo lâns gean.

- Ja, hèn?

- Ik tink it wol, hwant jo binne gelyk bleaun, dèrom hat it gjin sin.

- Tochtste?

- Ik tink it, ja. En jou irony helpt net. Irony helpt noait. Jo tominsten net. Soms kin it helpe, mar jo net, hwant jo hoege net holpen to wurden. Jo binne josels genôch.

[p. 141]

- Al?

- Hm. Mar jo witte net, dat it sa is, om't jo alles mei jou

eigen eagen bisjogge.

- Is dat in forwyt?

- Né, gjin forwyt, mar in feit.

- Silstû útmeitsje oft it in feit is of net?

- Hjir al yn, ja.

- Dû biste dus ek net foroare.

Dû bist ek deselde bleaun. Like eigenwiis as doestû fuortgiest. Dû bist in jonge bleaun. De man kaem heger yn de stoel.

- Jo kinne net sjen dat ik foroare bin.

- Né, hèn?

- Né, om't jo myn heit binne.

- En dêrom allinne net?

- Lit ús mar ophâlde. Jo binne gelyk bleaun, ik bin foroare. Dat is in feit, om't it sa is, Dêr kinne jo neat oan foroarje, ek al sjogge jo dy feiten net.

- Dû bist ûnbigryplik en net logysk.

- Ik wit it. It ìs net logysk.

- Tink ik ek net.

Hy glimke, woe wer anderje. Seach syn heit nochris oan. Dy siet him op to winen, stookte fjûrkes as in kweajonge. Ynienen skeat de man syn holle foarút, en it klapte as in kûgel op him ôf

- Hèn!

Hy réagearre net. It gie by him lâns. It hie dochs gjin sin. It holp neat. Hy soe der neat fan bigripe. Hy koe him better stilhâlde en fuortgean. Doe wer in eksploasje:

- Hèn! De man wie fjûrread.

- Sjogge jo nou wol? sei er sûntsjes. Hy woe der neat mei sizze, of dochs? It lei der, samar, in tiidbom dy't er ûnbiwust meidroegen hie, en dy't er net efterlitte woe.

- Hwat sjogge jo nou wol? Hwat tinkstû eins? En dat hjir mei théoryen oankomme oer foroarjen en gelyk bliuwen. Skammest dy net?

- Ik skamje my net. Of moat ik sizze net mear?

- Dû hast dy noait skamme, net foar my en net foar mem.

- Lit mem der bûten, heit, it giet net om har. - Mem der bûten litte? Dat kin net, dû haste...

- Hâld jo stil!

- Ik hoech my foar dy net stil to hâlden!

Hy gie stadich stean, seach de man dy't syn heit wie oan, siste tusken syn tosken troch: - Hâld jo stil.

De man gong wer Bitten. Trille.

[p. 142]

- De stakker, tocht er doe't er him sitten seach, - by is dochs net foroare, en by wit it sels net. It soe dus neat jaen.

- Ik gean fuort, sei er.

- Aha, sjochst it yn?

- Ik sjoch neat yn, en dit hielendal net. It is ek net wichtich. Ik wit hwat ik witte moat. Hy draeide him om, gie op 'e doar ta. Efter him buorrele it wer op:

- Dû flechtest wer, net?

Hy sei neat, draeide him om, seach de man oan, dy't nou feardich op 'e stoel siet. Dêr siet er. Deselde as twa jier lyn. Deselde. Net foroare. Krekt deselde. Hy bleau yn deselde hâlding sitten, fan hout.

- Hwerom sjochste sa? Ut 'e stoel wei.

- Samar, ik haw neat sein en...

- En?

- Neat, samar.

Der kaem gjin andert. De hannen griepen yn elkoarren, kniepen. De man slokte.

- Ik gean fuort, sei er, wachte noch efkes. Hwerom? Mei de rêch nei de man en it antlit nei de doar. Der barde neat. Hwer wachte er noch op?

- Ik gean, sei er, mar forweegde net, Hope er noch? Doarst er noch to hoopjen? It die dochs gjin fortuten mear. In wurgens fan lead foel oer him hinne. Stadich gie er op 'e doar ta. Forwachte miskien noch eat. Doe draeide er him om, seach nochris, wachte wer.

- Hwerom giest net?

- Ik wit it net. Hy wachte wer, doe: - Goeije.

Hy pakte de kruk, drukte him piipjend nei ûnderen. Seach net wer om.

- Ik hie hjir net wer komme moatten, ik hie it witte kinnen. Ik hie witte moatten dat it noait foroarje soe. Ik doarst it my net tajaen. Dêrom. Dêrom gean ik wer fuort, dêrom bin ik foroare.

Hy gong de trep del, troch it stoffige ljocht hinne, trêd nei trêd. Under stie Lys him op to wachtsjen, seach him oan, nuver.

- Mynhear, hoe...

- Altyd itselde, Lys, noch as doe. Der binne minsken dy foroarje noait. Ek net, as se al flak by de dea binne. Dy binne blyn, Lys, tink ik.

Hja knikte, wist net hwat se bistammerje soe.

- Hast neat tsjin mem sein, nou?

- Né. Ik doarst net.

- It is goed sa, tocht er, - mem soe kjel wurde, en letter

[p. 143]

harsels forwiten meitsje.

Hy pakte syn jas, die de doar iepen. Efter him Lys, servyl, ek net foroare. Hja plôke dan de plúskes fan har rûge rôk. Hy knikte har ta, stapte de stoepe del. Ek Lys koe neat sizze. It hiele hûs wie sa dea as granyt. It sakke oer jin hinne op 'en dûr. Dit hûs liet de minsken stadich stjerre.

- It bêste, Lys.

- Mynhear.

- Siz mar neat tsjin mem.

Hja knikte, woe hwat sizze, mar koe net út 'e rie komme. Doe gong er. Troch deselde strjitte dy't er altyd gien wie. De sinne spatte fjûrwurk tsjin de gevels, makke alles deader en earmoediger.

- Ek dit is dus net foroare, wist er.

Hy roun en seach.

Nou hie er wissichheit, sûnder mankearen. Der koe neat oan foroare wurde, it wie net werom to roppen. Dêrom. Faeks wisten se it dêrre ek.

Doe bleau er stean, seach om. Dêr stie it hûs. Hy glimke, stiek in sigaret oan. Dêrnei gie er fierder, en de sinne waerd gek fan gielens, syn skaed glied oer de stoepen hinne. Op 'e hoeke smiet er de sigaret fuort. Hy seach net om.