De Tsjerne. Jaargang 12

[p. 3]

Marten Sikkema:
De foarsizzing

Dêr gie de winkelskille, mar hy seach daliks net op. Bûgd stie er efter it foarriedboek, dat iepen op de toanbank lei. Gau folle er noch in sifer yn.

‘Sizze jo it mar’, sei er plichtmjittich, en rjochte de rêch. Doe seach er har: in gielich frouminske, mei swart hier, útsein de kleurige halsdoek alhiel klaeid yn it swart. Stadich, suver plechtich, kaem de sigeunerinne op him ta.

‘Jo winskje?’ frege er.

‘Ik winskje neat fan jo’, sei hja yn har wûnder aksint. ‘Ik tink, dat jo hwat fan my winskje’.

‘Ik? Hoe soe ik? Hwat hawwe jo yn 'e hannel, as ik freegje mei?’

‘Ik kin jo de takomst sizze’, sei hja earnstich.

‘Dêr haw ik neat gjin forlet fan’, glimke er. ‘En hwa garandearret my, dat it útkomme sil?’

‘Hwannear't immen sa'n fleske guod by jo hellet’ - hja wiisde nei de rigele parfums en hierwetters - ‘hwa is dan wis dat it yn oarder is? Dat sil de tiid him ek leare moatte!’

‘Ik haw hjir merken fan namme’, bigoun er to dosearjen, ‘dêr bitelje de lju de wissichheit fan kwaliteit foar. Mar by minder bikende soarten, yndie, dan hawwe jo gelyk. Mar hwat in petear sa ier op 'e moarn!’

‘Rekkenje my dan mar ta de minder bikende soarten, en weagje it der ris op. Mei ik jou rjochterhân sjen?’

Unwillekeurich bigroef er de hannen djip yn 'e bûsen. Kleare forrifelderij fansels, hy leaude der net oan. Mar hy hie it der doch net op stean.

‘Ik haw der gjin jild foar oer’, wie syn forlechje.

‘Hoecht ek net, as jo it mei my weagje, dan weagje ik it mei sa'n fleske guod fan jo, in ûnbikend merk fansels. Dat bygelyks.’ Hja wiisde in fleske oan, dêr't mei sierlike letters de namme Cleopatra op blonk, omkránzge troch blomkes yn alle kleuren fan de reinbôge.

Hy hie sa'n idé, dat er der eins net goed mear foarwei koe. En hwat soe it ek wêze?

‘Jou hân mar efkes, de rjochter’, sei hja wer.

Twivelich stiek er him nei foaren.

Hja ûntrôlle de fûst, seach der lang en earnstich nei, preuvele hwat mei de eagen te, like nei to tinken. Einlings seach hja him stiif oan. Hy waerd suver kjel fan har eachopslach.

‘In goed jier troud. Gjin bern oant nou ta’, mompele hja.

[p. 4]

Dêr hat hja grif nei fornommen, tocht er.

‘Net bêst’, sei hja doe.

‘Jo kinne der net folle út wiiswurde?’ gekke er.

‘Mear as my leaf is’, wie it andert. ‘Sil ik mar gean?’

‘En dan giet de keap ek oer?’

‘Dat fleske kin ik wol sûnder.’

‘Mar hwerom doch?’ biddele er, nijsgjirrig wurden. ‘Fortel my mar gau hwat, dan krije jo dat fleske mei!’

‘Leaver net. Hwat ik jo fortelle moat, is net sa aerdich foar jo. En it komt út, dat wik ik jo.’

‘Dat sil ik ôfwachtsje moatte. Mar fortel op, ik stean der op!’

Wer krige hja de hân en stoarre nei de linen.

‘Binne jo tige wiis mei jou frou?’ frege hja doe.

‘Ja wis. Hoe dat sa?’

‘Jo hawwe har troffen op in skip, liket my ta.’

Hja koe dus yn alle gefallen de tinzen lêze, hwant dat kloppe, en it wie net oan to nimmen, dat immen har dat fortelle kinnen hie. Ja, op in boat fan Amsterdam nei De Lemmer hiene hja moar moete. It wie in reinige simmerdei. De mannich reizgers hiene har deljown yn it kajút, mar it hie him dêr to near west. Hy hie oan 'e reling stien. Dêr wie hja neist him kommen: hja hie ek har nocht hawn fan dy neare atmosfear dêr ûnder. Hja hiene oan De Lemmer ta stien to praten. Datselde jiers noch wiene hja troud.

‘Dat hawwe jo goed ret’, murk er op.

Hja gie der net op yn, skodholle allinnich mar.

‘Troch in skip sille jo har ek wer kwytwurde’, kaem der dan.

‘Nijsgjirrich, krekt in roman’, gekjage er. ‘En dan sil ik har net wer sjen, fansels.’

‘Ja, doch, ien kear noch. Mar net mei har prate’, kaem it earnstige andert.

‘Nou, dat is dan net oars’, makke er in ein oan de saek. Hy krige it fleske fan it rak en tearde der in stikje papier om.

‘Jou lean. En ik hoopje dat jo mis binne.’

‘Ik woe foar jo wol, dat ik mis wêze koe. Mar rekkenje der net op!’ Hja stoep ta de winkelsdoar út.

Hy koe net ûntstride, dat hja yndruk op him makke hie. Mar dat hearde fansels by it fak; en by it ras, net to forjitten. Hawar, hy soe der mei Jehanne mar net ienris oer prate, hja soe der om gnyskje en him faeks ek noch forwite, dat er dêr nou in fleske Cleopatra oan forgriemd hie. It wie wol net sok djûr guod, en al to bêst wie it ek net. Mar dérom hoegde it sa noch net. En hja soe gelyk hawwe.

Hwat moast men nou út soks opmeitsje? Net mei har op

[p. 5]

in skip, yn alle gefallen. En hja wiene krekt dwaende, alles klear to meitsjen op in reiske mei in stomboat by de Ryn op, yn it lêst fan 'e simmer! De passen hiene hja al. Hawar, it moast likegoed mar trochgean, hy moast dan mar hwat ekstra op har passe.

In wykmannich letter sette Jehanne nei dy omke en muoike yn Hollân ta, dêr't hja, jong al wees, great wurden wie. Hja woe earst mei de boat fan De Lemmer nei Amsterdam, mar hy hie it har út 'e holle praet, doe't him ynienen dy foarsizzing wer yn 't sin kommen wie. Dêrom hie hja de trein nommen. De tongersdeitojouns stie er by it stasion to wachtsjen: hja kaem altyd mei dizze trein wer thús, hwant freeds en sneons wie it drok yn 'e saek en hja holp dan wol mei.

Doe't alle folk de kontrôlle foarby wie, stie er noch allinnich. It foel him hwat ôf, mar ja, elkenien kin de trein wol ris misse, hja soe nou moarn wol komme.

De freeds kaem hja net, en de sneons ek net. Tynge allikemin. It bigoun him to fornuverjen. Miskien wie der dêr hwat net yn oarder, by omke-en-dy? Hy sleat de saek de sneontomiddeis in ûre earder, en naem de trein. Muoike die op.

‘Hwat nou, Germ? Mar dit is gesellich! Krekt hat Jehanne hjir west, en nou dou! Jimme hiene oars mar better togearre komme kind, mar ja, dy saek fansels!’

‘Is Jehanne hjir dan net mear?’

‘Ei né, dy is ommers tongersdeitojoun fuortset, lyk as ôfpraet wie!’

Forslein sakke er yn in stoel. In ûngemak?

Mar omke wiisde dat ôf: ‘Dan hiene wy der doch grif fan heard. Kom mei, wy geane nei de polysje ta, dan kinst it sels hearre.’ De polysje wist fan neat, notearre alles.

‘Ik soe moarn daliks mar wer nei hûs ta, miskien is hja der dan wol wer. Hja kin wol kunde troffen hawwe, en dêr noch efkes hingjen bleaun wêze.’ Soe omke dat sels leauwe?

Nei in tryste weromreis foun er it hus leech, lyk as er tocht hie. Mar nei in nacht sûnder sliep foun er de moandeitomoarns in brief yn 'e bus, in brief fan har. It wie yn Ingelân op 'e post dien, de namme fan it plak wie net dúdlik.

Hja bigoun mei him forjowing to freegjen foar hwat hja him oandie. It wie sa kommen: hja hie yn Hollân in âlde freon troffen, ien dêr't hja tige wiis mei west hie yn earder jierren. Hy wie nei in lytse misslach emigrearre nei Amearika. Nou wie er wer in skoftke yn 't lân. ‘Ik wist daliks, dat ik him noch leafhie. Mei dy koe ik it goed fine, mar mear ek al net. Hiene wy in bern hawn, dan hie it faeks oars biteard.

[p. 6]

Mar nou bin ik mei him nei dy nije wrâld ta reizge’.

Om bar wie er pûrlilk op har, en slim forslein. Folle letter earst kaem dy nuvere foarsizzing fan dy sigeunerinne him wer yn 't sin. As dy wier yn 'e takomst sjen koe, hie er noch in kâns. Hy soe Jehanne wer sjen. En dan sóé er mei har prate, har oertsjûgje fan har ûngelyk. Hy hie altyd fan har hâlden.

Dy foarsizzing wie dan ek de reden, dat er dat brief fan in Amerikaensk advokaet, oer de mooglikheit fan in skieding, nêst him dellein hie.

Op 'en dûr lykwols gie de hiele kwestje him hwat út it sin. Hy stelde him yn op it allinnich-wêzen en foun oanhâld by in pear maten, lyk as hy mânlju-allinnich, en lyk as hy greate leafhawwers fan toaniel en muzyk.

‘Koartlyn lykwols wie ik in dei yn Amsterdam. Ik roun tsjin 'e joune de Nijedyk del, jo witte wol, dy smelle drokke winkelstrjitte yn de binnenstêd. En ynienen, oare kant de strjitte, seach ik har gean, mei in man, mei hím tink. Ik soe oerstekke en der efteroan, mar ik hie der yn 'e drokte frijhwat wurk fan, oan de oare kant to kommen. Ik haw my troch de klibers minsken hinne slein om harren yn to heljen, mar ik haw se net wer foun. Miskien binne hja ek yn in winkel gien, hwa wit?’

‘Mar hwat hiene jo dan sizze sillen?’

‘Ik soe 't net witten hawwe, ik wie der net klear op. Dat eins wie ik wol hwat bliid, dat ik se kwytwurden wie yn 'e drokte. Ik bin dus wer allinnich nei hûs ta reizge.’

Hy sette in nije pleet op, en bea my in sigaret oan.

‘Ien ding fetsje ik net’, sei ik. ‘Dy oertocht, doe't hja inoar wer troffen hiene, kin hy wol bitelle hawwe. Mar de papieren? Hja hie net ienris in pas!’

‘Och, eartiids koe dat, en wy hiene elk sa'n ding ommers.’

‘Mar hie hja dy dan by har?’

‘Yndie, dy miste út it laed wei. Mar dat haw ik pas folle letter ûntdutsen.’

‘Dat is frjemd.’

‘Dat is nou krekt, hwat my fan de hiele saek it aldermeast pleaget. Hwant ik nim net oan, dat hja doe't hja hjir wei sette, plannen hie yn dat stik. Né, dat wol my net oan: hja wist ommers net ienris dat hy yn it lân wie. Ik woe wol dat dy sigeunerinne hjir noch ris kaem.’

‘Hoe dat?’

‘Miskien soe hja my dat forklearje kinne. Dêr hie ik in greate flesse rûkersguod foar oer. En fan de bêste soarte!’