De Tsjerne. Jaargang 11

[p. 393]

P. Akkerman:
It krystmiel

Dat joech my in opstiging yn Wobbe' húshâlding, dy earste krystdei. De bern hienen mar amper de eagen iepen doe't se fan mem de goede tatiding hearden: ‘Heit hat de geit slachte.’ Hja rôpen allegear troch mekoar hinne: ‘Hwer is er heit?’ ‘Heit mei 'k 'm ris sjen?’

Wobbe hie krekt in stik iten trochslokt en skoude wer yn 'e klompen. ‘Kalm berntsjes’, sei er, breed glimkjend, ‘net al to stjalpich, de dei is noch lang.’ Efkes stie er, wiidskonkich, foar de hoksdoar en seach it hear oer. De dage gyng oer de loft. Alles wie oerdutsen mei in tin, tin laechje snie.

Wobbe knikte en glimke noch ris. Doe waerd er wei yn it hok dêr't er de geit útslachtsje moast.

Roungear siet er er yn it skimerige hok om't er heech fan postuer wie. Mei it knyft feegde 'r yn 'e deade geit. De bern sprongen dêr by om en koenen har wille net op. ‘Krije wy hjoed fleis, heit?’

‘Ja berntsjes, jimme krije hjoed fleis. Siz tsjin mem dat hja it fjûr oanset.’

‘Hwerom hast dat juster nou net dien?’, fûtere Iebel, ‘nou sit ik hjoed mei de brot.’

Wobbe hâldde op mei snijen. It bluodrige mes yn 'e hân, gyng er flak foar har stean. ‘Hark ris, Iebeltsje. Ik hie sein dat wy krysttiid fleis yn 'e panne ha soenen. Juster hie 'k gjin tiid to slachtsjen, dat witste. Justerjoun soe 'k dêr oer gear, doe moast ik efter in murd oan. Fan nacht kaem ik earst thús, ik hie gjin kar mear. Mar hjoed hawwe wy fleis yn 'e panne Iebeltsje.’

Hja grommele noch hwat, mar poende it fjûr oan. Hja hjitte ien fan de bern dat er hout helje soe.

Sa wie dat dêr in greate drokte, dy krystmoarn, by Wobbe en Iebel. De iterij waerd hwat let, mar doe koe 't dan ek iten hjitte. Sop, kraeljend fan kleare fet. It fyntrieddige blanke geitefleis mei in tin kastanjebrûn koarstke. Se moasten Iebel fortelle hoe't se fleis briede moast. Se hie op ‘it hûs’ tsjinne. Fjirdel jier yn 'e koken stien.

Nei it iten woe Wobbe wol jusjes plat. Hy hie de hiele nacht yn 'e baen west. ‘En dû’, spriek er tsjin 'e âldste jonge, ‘bringst dizze panne mei fleis nei jimme Omke Roel, dan kinne dy lju ek noch ris lekker ite.’

‘Hat Roel dat wol oan ús fortsjinne Wobbe?’ frege Iebel.

[p. 394]

‘Dat hat er net. Mar ik siz Iebeltsje, men moat forjaen en forjitte. Hwat west hat is foarby. Dy minsken wolle ek wol ris fleis sjen.’

‘En moat it dan daelk sa mâl?’, weage Iebel noch.

‘Sa mâl moat it, ja. As ik hwat doch dan wol 'k it goed dwaen.’ Dat wienen Wobbe’ lêste wurden oer dy saek.

Bjinse krige de panne. De jonge hie der in dracht oan. ‘Mei 'k mei Bjinse?’, biddele lytse Freark. ‘Né.’ Bjinse hie 't smoar yn om't er hwat oars fan doel west hie.

‘Dû nimst dy jonge mar mei’, gebea de mem. Doe bleau dêr foar Bjinse gjin oare mooglikheit oer.

Tsjin trijen stie Wobbe al wer oer de flier. Folle sliep hoegde er net. Dêrby bigearde er hwat to drinken. Fleis makket toarstich.

Krekt hie Iebel yngetten doe't der twa pelysjemannen oer it hiem kamen.

‘Hwat krije wy nou? It sjit der my fan yn 'e skonken’, bearde Iebel.

Wobbe bleau kalm. ‘Hja sille boadskip ha, lit dy mannen fierder komme Iebeltsje. Jimme komme mei it gelok oan’, spriek Wobbe, wylst er stuollen klear sette sa't it bihearde. ‘Wy binne oan it thédrinken. Taepje dy mannen gau ris yn. Jimme moatte fêst ek altyd. In oar hat hjoed snein, mar jim binne erflik yn 'e wapens. Nachts en deis en sneins ek al, jimme hawwe nea lins. It soe myn wurk net wêze.’

‘Meitsje gjin drokte om ús frou’, sei de âldste dy't ek de measte streekjes op 'e mouwe hie.

‘Drokte? Neat gjin drokte. Hjir man, dêr hawwe jo hwat thé.’

De man fan 'e wet kearde him nei Wobbe. ‘Wy hearden, jo hienen in geit slachte?’

‘Tocht ik it net’, sei Wobbe, ‘it sil wol oanbrocht wurde. Rikelju's sykten en earmelju's pankoeken rûke fier. Mar ik wol der net om hinne draeije. Ik haw in geit slachte en ik sil der fuort wol bysizze, ik haw it net oanjown. Mar mannen, moatte jimme dêr nou op dizze krysthjeldei in reis om meitsje? Dat hie fan 'e wike fêst ek noch wol kind net? Ik wie net fuort roun.’

‘Wy woenen dat geitefel wol ris sjen’, spriek de âldste, sûnder omwegen.

‘Nou moatte jo opjaen’, bearde Wobbe. ‘It fel sjen. Binne jimme bang dat it bist rudich wie of sa? Dêr hoege jimme net oer yn to sitten, de geit wie sa geef as kryt, n't Iebeltsje? As ik it fel hie soe 'k it jimme sjen litte. Mar dat sit slim. Ik sil it jimme krekt sizze, ik soe der net graech om lige wolle.

[p. 395]

Der wennet in mantsje de Wytfeanster kanten út dy moast altyd noch in goune as hwat jild fan my ha. Ik praet der net om hinne. Earmoed is op it lêst gjin skande. Wit hoe faek hie er my al moanne, mar ik sei altyd, as woenen jo my strûpe, ik haw it net. Forline wike hâldde er my wer oan. Ik sei, ik wit wol ried. Nije wike slachtsje ik de geit en dan is 't fel foar jo. Fan 'e moarn, it wie noch mar amper ljocht, dêr wie er al. Ik sei, jo koenen my wol net fortrouwe. Hy sei, wylst er it fel op 'e fyts boun, ‘hwat ik haw hoech ik net mear to krijen.’ Dat wienen syn eigenste wurden. Sa sit it der foar, mannen. Mar jim kinne it fleis wol sjen, blank as in nút man.’

‘Lit mar gewurde.’ De âldste krige in boekje út 'e bûs. ‘Hoe hjit dy persoan dy't it fel krigen hat?’

‘Dat is krekt de swierrichheit, as woe 'k op 'e kop stean, ik soe 't jo net fortelle kinne.’

‘Dat liket frjemd.’

‘Dat sizze jo al, mar it sit sa. Forline jier haw ik 'm ris troffen op Burgumermerk. Doe hie er twa sekken mei skytlokken. Allerivichst moai guod. Doe sei 'k, as ik jild yn 'e bûs hie dan kocht ik jo dy skytlokken ôf. Hy sei, dêr hoecht it net om oer to gean. Ik kom dy wol ris wer tsjin. Sa is dat gien, mar hoe't er hjit, ik kin 't jim net fortelle. Ik wit net iens krekt Hwe't er wennet. Sa 'k sei: de Wytfeanster kant oer, mar ja, de wrâld is dêr great. Krij ris in stik fan dat fleis Iebeltsje.’

‘Dat hoecht net, dêr is 't ús net om to rêdden. Ik kin 't jo ek wol sizze. Fan nacht is der in hart by ‘mynhear’ út 'e kamp helle en dêr binne wy efteroan.’

Efkes wie it stil nei dy tatiding. Doe lei Wobbe de holle yn 'e nekke en lake dat er skodde. Hy sloech him op 'e knibbel fan kleare wille. ‘In hart by mynhear út 'e kamp stellen. Dat is bretael. Ik kin 't net helpe, mar hjir moat ik om laitsje. Ik sil it net goed prate, mar sa'n ien doar al hwat oan, dat moat jim tajaen. Net to hoopjen foar hwa't it dien hat, dat jimme dy yn 'e hannen krije, mynhear sit sels yn 't kanton. Dy sil witte hwat straffen is. Dit is oars hwat as in hazze en in knyn. In hart. Bretael, bretael’, sei Wobbe fol biwûndering.

‘Jo witte der dus neat fan?’

‘Mar man, hwat tinke jo nou? Myn wiif hat jierren en jierren op it hûs tsjinne, fjirdel jier yn 'e koken stien en ik soe dêr by nacht en ûntiid hinne om mynhear in hart to ûntheljen?’ Wobbe waerd lilk. ‘Hwat miene jim hjir? Ik haw myn eare ek.’

De mannen gyngen oerein. ‘Wy sille effen yn it hok sjen.’

‘Jimme gean jim gong mar. Ik sil 't net keare kinne. Mar

[p. 396]

ik forset der gjin foet om as jimme dat mar witte. Jimme kinne in mins alles wol nei de holle smite.’

Krekt soenen dy mannen dat ûndersyk oangean doe't der op it strjitsje in pear klompen útskopt waerden. Hymjend kaem lytse Freark de keamer yn: ‘Heit, heit, omke Roel hat ûs....’ Kjel hâldde er op, doe't er de pelysjemannen seach.

‘Hat omke Roel de panne holden? Kom hjir mar jonge, dy mannen dogge dy neat.’ Wobbe helle it jonkje oan. Achtleas lei er him in greate hân op 'e mûle.

It ûndersyk yn it hok duorre net lang. Sûnder noch hwat to sizzen stieken se ôf.

Doe't se goed en wol op 'e dyk wienen, ûnderhelle Wobbe syn machtige hân en bruide lytse Freark dat it bern tsjin de tafel sloech. ‘Aep fan in jonge, kinst dy dan noait de bek hâlde? Hjir dû loebes, ik sil dy fine.’ Hy skopte it gûlende jonkje tsjin it bedsket.

Doe kaem Iebel der tusken. ‘Nou moast dat bern noch ris oankomme, ik klau dy de eagen út 'e kop!’

‘Hwat soestû hjir?’ Wobbe wie dûm.

Iebel smiet it bern efter de bedsdoarren. ‘Dû moatst my ris oankomme.’

Wobbe joech bilies. Wurch en slop hong er op in stoel.

Iebel sette him in finger op it boarst. ‘Sprek op, hwat hast ûthelle? Moat ik bigripe datstû in hart slachte hast fan ús mynhear? Sprek dan sokses!’

Wobbe siet foar in strang rjochter, mar antwurd joech er net.

‘Hastû dat stik bistean doart en jimme Roel, sit dy mei yn it komplot?’ Hja skodde 'm oan 'e skouders om 'e wierheit der út to krijen.

‘Lit my gewurde, lit my gewurde’, wéklage Wobbe.

Iebel wist fan gjin tajaen. Noch ear't hja de wierheit der út hie, dêr wienen de pelysjes wer.

‘Wy hawwe it fel foun. It siet noch om 'e geit, by jimme Roel yn it hok. Alle fleis wurdt yn bislach nomd. Jo moatte mei nei boargemaster foar in earste forhoar. Mynhear stiet der op.’

Yn de hurd oanskimerjende joun waerd Wobbe meifierd tusken de beide pelysjes yn.

Forslein stienen de bern by de tafel.

Iebel seach nei gjin Wobbe. ‘To tinken’, spriek hja, ‘dat ik hjoed in stik hart fan mynhear sines yn 'e panne hie. Ik moat der fan grize.’

Dat die hja yndied. Yn tûzen hasten fleach hja oerein. Under de flearbeam jage hja de mage leech.