De Tsjerne. Jaargang 11

[p. 355]

D.A. Tamminga:
It universele tsjin it aktuele

FINGERPRINTEN. Gedichten fan Fedde Schurer.
Drukkerij Laverman N.V. Drachten, 1955.

Rekkenet men syn psalmbiriming net mei en nimt men de bekbên fan de lêste oarloch yn oanmerking, dan kin men sizze dat sûnt 1925 fan Fedde Schurer moailikernôch om de fiif jier in bundel lyryske poëzij forskynd is. De lytse, bibliofile jefte Twiljocht út 1935 der bûten litten, postuert Fingerprinten dan as Opus 6 yn de ôfdieling lyryk fan in ceuvre dat, ryk en fol forrassend forskaet, noch lang net ôfsletten is.

Al in moannemannich - hwat is sa'n wurd dochs in noflikrekber bigryp! - hat dizze nije samling op bisp rek lein to wachtsjen. Deiblêdden, wykblêdden en radio hawwe der har sin oer sein, dat De Tsjerne wurdt noch hikkesluter. Dy hikke hat ryklik lang iepen stien. Dat kin ûndertusken al min komme omdat gedichten lyk as men hjir foar jin hat in sköger wol flak lizze soene. Rjochtoarsom: hja lokje ût, itsij ta lofprizing, itsij ta tsjinspraek. Konfrontaesje mei wurk fan in dynamysk dichter lyk as Fedde Schurer ien is, kin foar in resinsint ûnmooglik in forfeelsume taek wêze, lit stean in bittere plicht, dy't men sa lang as it mar efkes foech jowt forstelt nei de dei fan moarn. Dat hwerom dizze konfrontaesje jitris bisimmerje en biwinterje to litten? Dêr komt noch by, de kalinder bigjint al aerdich nei 1960 to wizen, it syklyske jier dus dat wy de folgjende bundel fan Schurer forwachtsje meije.

Lof en tsjinspraek, ta beide lokket de ynhâld fan Fingerprinten my ût. Lykwols, hwat de lytse earste helte fan dizze foech fyftich fersen oangiet, slagge de skealjens hieltyd nei it earste oer. De fersen dy't wy fierderop tsjinkomme lykje swakker, al moat men fuort wer in ûtsûndering meitsje foar it prachtige Analfabeet op bis. 63, dat ek al foarkaem (mei in Hollânske oersetting) yn de karlêzing Kleine Keur. Mar de rige tsjûgjende en bilidende fersen dêr't dizze bundel mei iepenet nimme jin yn har ûntwapenjende rjochtutens en iepenheit fuortdaliks mei. Der rinne guodden ûnder (Hoe b.g. en Risiko), dy't troch har waerm-militante toan ta de bêsten bihearre yn Schurer's hiele, tritich jier lange wurksumheit as dichter, al moat men de spitige ynsinking dy't it fers Aventûr

[p. 356]

to sjen jowt, der dan op ta nimme. De spotske forsetstoan tsjinoer in omwrêld dy't sels op dichters etiketten plakke wol, komt hjir net boppe de linich birime boutade ût, wylst dit genrestikje boppedat noch einget mei in alderbrykst hollandisme.

Fuortdaliks al yn it iepeningsfers Adam fine wy de sielesteat werom dy't Schurer's dichterskip fan bigjin ôf oan potinsje en ûndergroun jown hat. In dualistysk dichter dy't yn syn gedicht hieltyd op 'e nij in taest docht nei aksintuearring of opheffing fan tsjindielen mei hieltyd oare ekspressymooglikheden en -foarmen, lyk as: tiid-ivichheit, sûnde-genede, ierde-himel, lot-God, âld lênsdouwe-nij Jeruzalem, humaen latyn-Kristus’ krûs. Fan dizze twa wêllen yt dit dichterskip, op dizze winen slacht Schurer's flagge. In dualisme dat Anne Wadman nést jierren de definitive karakterisearring yn de pinne joech: lofsjonger fan it dûbeld Paradys. Fan dat Paradys (it lene én it oare) meitsje ek nou wer de slotrigels gewach fan niisneamd fers:

En dyn siele sil wearkenne
Oan syn langstme as klear biwys
't Earste, 't iene, 't lang forlerne
Ivich sochte paradys.

Lyk as yn foarige bundels steane ek yn dizze wer in rige kwatrinen. Troch har laden ekspressiviteit en har technyske gevens bihearre hja ta de alderbêste dy't der fan dit ferssoarte yn ús tael bisteane. Hja binne it poëtysk hichtepunt yn dizze bundel. Har bilideniskarakter past alhiel by de konsintrearre foarm dy't it eastersk kwatryn easket. Yn dizze fersen hat in dichter de spot, ek de selsspot fier efter him litten, sûnder himsels lykwols yn it sizzen fan it alderneiste op 'e grabbel to smiten. Hjir ek wer dûkt it byld op fan de minske dy't de steat fan de rjochtheit forlern hat:

Hoe slacht, o Adam, dy de ireze om 't hert
God ropt dyn namme, Adam, 't is to let
En neaken stiestû loar syn hillige eagen -
It tigeblêd bidekt dyn skamte net.

As men tithêldt dat dizze kwatrinen mei noch sawn, acht oare fersen de poëtyske kearn fan Fingerprinten titmeitsje, dan is dérmei meiiens al sein dat de bundel as gehiel gêns wurk bifettet dat út de bûtenkant stamt. Fan strange kar of soarchfêldige komposysje is hjir eins neat to fornimmen.

[p. 357]

By dichters as Schurer mei men nou ienkear gjin kompositoarysk formogen of opset forwachtsje, dy't men by in Albert Verwey of in Stefan George oantreft, dichters dy't har oeuvre opbouden fan fers ta fers en fan bundel ta bundel.

Fingerprinten is ienfâldichwei de net-skifte ynventaris fan alles dat Schurer sûnt syn foarlêste bundel oan rimende rigels en metryske folsinnen byinoar skreaun hat. Dy ynventaris dan noch oanfolle mei teksten dy't by foarich sammeljen oer de holle sjoen wiene, mar to goed om wei. Sa'n wurkwize - as it al ien is - jowt fansels as resultaet in bundel mei fersen net allinne fan ûngelikense konsepsje, mar ek fan ûngelikense kwaliteit. Fingerprinten jowt wol in tige bunte rige. Men fynt, lyk as al oantoand waerd, yndividuéle lyryk fan gehalte, mar ek wurk dat de journalistike anekdotyk net fier ûntrint. Gelegenheitsfersen op aktualiteiten as Kneppelfreed c.a. wiselje ôf mei oersettings út it Amerikaensk en it Maleisk, balladesk rymwurk yn rûch-folksaerdige toan mei teksten foar hupse kamplietsjes, in lofliet op de 70 jier âlde printer Kamminga mei kommentaren by kristlike en oare feestdagen. Men is yn de wille en freegje, hie in stranger kar hjir net in homogener en gever bundel opsmite kinnen? Hie Schurer net mear harkje moatten nei de rigels dy't er sels yn it fers Lyts Recital delskreau:

It útskot dat nimt wol de jiskeman mei
En inkeld it bêste, dat wint it?

Natuerlik, men kin yn dit sammeljen sûnder kritysk skiftsjen foarôf ek wol hwat sympathyks ûntdekke. Krekt oft de dichter sizze wol: hjir is de brod, nim it foar leaf en doch sels jim kar! Mar hwerom dan yn san bundel b.g. gjin limericks op to nimmen dy't Schurer dochs ek by 't seksje (en hóé!) skreaun hat?

Wy hâlde it altyd noch mei in methoade fan bundeljen, hwerby't de dichter syn eigen geduldige en strange karmaster is. Fedde Schurer hat dy strangens net oer him en kin dat geduld blykber net opbringe. It mei him forjown wêze: syn krityske lêzer fynt it bliuwende wol, ek al is dat ûnder aktualiteiten fan ien dei en in moarnsskoft bidobbe.

Okkerjiers hat der praet fan west, der soene Samle Fersen fan dizze dichter ûtjown wurde. Dat dêr oant nou ta net fan kommen is, hoecht nimmen rouwich om to wêzen. Schurer's dichterskip is oan sa'n swiere grêfstien noch lang net ta. Binammen as it in samling wurden wie nei it kompositoarysk

[p. 358]

foarbyld fan Fingerprinten en der wie gjin rigel dy't mjitte en rym hat, yn forgetten wurden.

Wis, Fedde Schurer syn poëzij hat mear as ien facet. Hy is gjin dichter dy't him ê la Roland Holst opslût yn eigen mythe en idioom. Syn dichtwurk is út de minske fan hjoed wei skreaun en nei de minske fan hjoed ta skreaun. Aktualiteit èn universaliteit stride dêryn hieltyd om de foarkêns. Mar dochs, mear as fan in ‘komplete’ samling, in ynventaris fan ryp en grien, fiele wy njonkelytsen forlet fan in karlêzing út al syn bundels. In krityske skifting út Fedde Schurer syn lyryk sûnt 1925 soe in fersebundel opleverje dy't yn dûbele sin ‘formaet’ hie. En Fingerprinten soe dêrta in biskieden, mar ûnmisbere en needsaeklike bydrage leverje kinne.