De Tsjerne. Jaargang 11

[p. 134]

Geart Jonkman:
Mislearre missy
(II)

Doe't hja de oare moarns de gordinen fansiden skau en de sinne yn 'e keamer liet, like alles in binearjende dream west to hawwen. Under wachte Nanne al by de moarnstafel, in krante yn 'e hên.

‘Moarn fanke, alhiel wer klear?!’

‘Alhiel! En hoe hastou it hawn, Nanne?’

Nanne die har in optein en wiidweidich forslach fan de skientme dy't er sjoen en ûndergien hie, mar koe net litte to sizzen: ‘It aldermoaiste fan justerjoun wie dat fan dy!’

Hja skeat in kaem, alles kaem har ynienen binearjend helder foar de geast.

‘Hwat is der mei dy?!’ röp Nanne laitsjend.

‘Neat Nanne, ik tink der krektlyk oer as dou.’

Hja koe der net ta komme en biken him hwat der yn har omwoele en Hwe't hja tahêlden hie.

Dat bleau de hiele dei sa. Hja swalken by âlde ruïnen lans, swommen, sinten en frijden, mar hja liet har neame oer ût.

De jouns, by tafel, brocht hja it petear op it kasino en sei dat se ó sa graech ris yn de spylseal sjen woe.

Nanne seach har forwûndere oan, draeide hwat mei syn servet en sei: ‘Dat is gjin plak foar ús, hwat sille wy dêr dwaen?’

‘Nou, sjen fansels. De spilers en sa.’

‘Hwat is dêr nou oan to sjen?’

‘Bistou in kranteman?! Nou, ik wol der hinne, ast’ dat mar witst!’

‘Dou diest my in deugd, Machteld, ast hwat in oare toan brûke woest; hwat skeelt dy ynienen?’

‘Doch dou my mar in deugd, ik wol ek wolris hwat oars sjen as al dy ruïnen, wynstrûken en weagen!’

‘Lit ús dan nei 't konsert gean, joun.’

‘Né, ik wol nei 't kasino, konserten kin 'k yn Ljouwert wol hinne gean.’

‘Ik haw gjin bilang by in oar syn ellinde.’

‘En gjin bilang by my!’

‘Goed dan, om dy sil ik it dwaen.... ien kear.’

Hja lei har hân op sines en seach him heal smeekjend, heal forwitend oan....

‘Bist nou lilk, Nanne?’

[p. 135]

Hy lake breed, folslein ûntwapene, en sei: ‘Né fanke, ik doch it mei alle wille, byneed spylje.’

Hja fandele gau in bûsdoek út har taske om har triomf net skine to litten.

In ûre letter stiene hja ûnder de ûnbidige kroanlampen by de spyltafel.

‘Der mei net mear set wurde!’

Wylst Nanne mei bilangstelling it spul achtsloech, naem Machteld de spilers op. Shepherd wie nearne to sjen. Hwat mocht er wol tinke? Hja hie yn alle gefallen har wurd hâlden. Nanne wie der.

‘Heech!’

De measte spilers hiene op leech set, oaren seagen har ynset fordûbele.

‘It spul giet oan!

Fannijs waerden birekkeningen makke, sommen opset, meast lytse.

‘Der mei net mear set wurde!’

Mei greate eagen en dúdlik tanimmende bilangstelling folge Nanne de wiffe sprongen fan it wite baltsje.

‘Even.’

‘Sil ik ek ris sette, Machteld?’

‘Soest dat wol dwaen?’

‘It spul giet oan!’

‘It hoecht daelk net yn 't malle.’

‘Dou kinst it spul ommers net, hoe woest dan sette’!

‘Dat is my likefolle.’

‘Der mei net mear set wurde!’

‘De oare kear doch ik mei.’

‘Ik soe leaver hwat tasjen, as 'k dy wie.’

Nanne siet lykwols al ta de bûse om jild. Hy socht opslêch in gaedlik plak en wachte oant der wer set wurde koe.

Machteld gyng njonken de bankhêlder stean.

‘Swart en leech!’

Redsum rûtste de klauwer oer 't griene lekken, de spanning op de gesichten naem ta, der waerden greatere sommen set.

Nanne sette op goed gelok in biskieden dofke op Read. Machteld rekkene it jild om - even mear as in ryksdaelder.

Ynienen houd hja de siken yn.... njonken Nanne stie Shepherd. Hwe't er sa gau weikommen wie, koe hja net by; hy stie der en in amper to merkbiten tearke, by each- en mûlshoeken, forrette dat er har èk sjoen hie. Hy spile Swart en woun.

[p. 136]

Nanne sette daelk op Swart, Shepherd spile Read.

‘Read!’ röp de bankhêlder.

Nanne wachte oant Shepherd fannijs sette. Even. Nanne sette Even en woun. Shepherd spile wer Even, Nanne die itselde, mar sette de hiele winst tagelyk op, en woun.

Machteld bitsjutte him dat er nou ophêlde moast, mar Shepherd spile Nul en Nanne sette alles op Nul, en woun.

Fannijs bisocht Machteld him in wink to jaen, mar Nanne ergere it net, sette it hiele bidrach op en folge mei koartseftige, suver glêzige eagen de biwegingen fan de skiif en it baltsje. Hy woun wer en troppe mei syn lange smelle hannen it jild yn 'e jasbûse.

‘Nanne!’

Elk seach forwitend om, it wie tsjin 'e sede om lûd to roppen en to praten, nimmen woe steurd wurde. Nanne sels hie har net iens roppen heard en sette al wer op, dizkear net alle winst, mar wol in slompe jild likegoed. Syn gesicht wie neat oan to sjen, hy hie allinne each foar it spul en syn fingers roppen as rôfdierkloeren yn it jild om. ‘Se binne net minder ûnsillich’ kaem Machteld yn 't sin. Shepherd, dy't hieltyd itselde lytse bidrach sette, stie der fyngnyskjend by, it spul gie buten him om, sa op 't each.

Op in stuit like de waensin Nanne oermênsk to wurden, hy staette in ûnminsklik lûd ût, roppe alle jild tagelyk út beide bûsen en sette, om't Shepherd Read spile, op Read.

Machteld seach mei ôfgriis nei syn freeslik forwrongen gesicht. Hja woe nei him ta, him der weiskuorre, mar koe net fan 't sté komme. Doe smiet hja in smeekjende blik op Shepherd, mar dy ergere it net, sa 't like.

‘Swart!’ rop de bankhêlder.

Mei ien slach wie Nanne alles kwyt. Forbjustere en forslein stoarre er nei de klauwer fan de bankhêlder.

‘It spul giet oan!’ röp dy.

Ear't Machteld ta 't bisef kaem dat hja yngripe moast, hie Nanne it boekje al út 'e binnebûse en naem alle jild der ût. Hy sette daelk wer.... omtrint fiif en tweintich goune, rekkene Machteld.

Nanne wachte net mear op Shepherd, mar bigoun yn 't wylde wei to setten. Forlear, woun. Forlear wer, woun twaris. Woun nochris en nochris. Syn gesicht forloek ta in munsterlik masker, de lange fine fingers klauden, krûmlutsen, it jild nei him ta.

Ynienen koe Machteld it net langer forneare, it hert like

[p. 137]

har yn 't liif om to kearen, hja krong troch de taskôgers en stau de seal ût.

Dat wie Nanne net, dat wie de duvel, de kweade seis. Har ôfgriis wie greater as in joun earder, doe't dat forskriklike gedroch har oanseach.

Hymjend en fan 'e wize kaem hia yn it hotel, dipte har gesicht mei kêld wetter en stie yn bistân hwat hja to dwaen hie. Yn gjin aefal dêr wer hinne! Hja woe neat, mar dan ek neat mear mei Nanne to meitsjen hawwe, mei him likemin as mei.... né, Shepherd hie har op 't lêst warsköqe. Hwat mocht dy wol net tinke, dit wie de twade kear dat hja ûtpykt wie. Hja like wol net wiis’ Hja like wol.... en wèr liet hja har langût op bêd falie, wèr snokte hja krampeftich en wèr naem hja, nei't de spanninq brutsen wie, in bad.

Fannijs biseach hia har lichem yn 'e spegel, op 'en nij kaem doe Shepherd har foar de geast. Mar mei't hia har fantasy even gean liet, huvere hja, as kroep har in podde oer de rêch.

Doe't hja de klean wer oan hie bineare har de ûnpersoanlikheit fan de keamer sê, dat hja opslêch de doar utsette en de dyk wer oproun.

Sûnder erch en sûnder doel sloech hja de strênwei yn, folge by in splitsing it rjochter paed, dat sûntsjes bigoun to klimmen, en danqele achtleas de kant út fan de Blauwe Rots. It wie nuvere stil en tsjuster tusken de struwellen, mar Machteld hie nearne omtinken foar. doe't it lang om let hwat kealer en ljochter om har hinne waerd en hja it sêfte rûzjen fan 'e sé hearde, kaem har yn 't sin Hwe't hja wie. Even letter lei skean yn 'e djipte it sulveren lint fan de brênning.

Ynienen waerd hja mankelyk en stjerrend ûnwennich. Unwennich fan Fryslân, fan mem har lytsboargerlike soargen, heit syn keale plasse.... Hja stie tichte by in ûnnoazel neaken dinnebeamke. Iensum en fordwaeld, lyk as ik, tocht hja, en yn in fleach fan forlittenheit en selsbigreatsjen gyng hja mei de rêch tsjin de meagere stam sitten, sloech de hannen om 'e oplutsen knibbels en joech har triennen alle bod.

De gjalp fan in opjage fûgel toskuorde de stilte, hja fearre oerein op 'e knibbels en hearde op 't selde stuit fuotstappen, dy't hommels tichterby kamen, en fuort dêrnei it swiere hymjen fan ien dy't hurd roun hie. Doe seach hia tsjin 'e loft in donker stal dat, har foarby, rjocht op de ûngroun ta skeat...

‘Nanneû’!

As yn 't gat bineile, bleau de forskining stean, staette op 't selde stuit in forskuorrend lûd ût, wankele even en röp, mei

[p. 138]

in stim dy't Machteld troch ieren en sinen gyng: ‘ïk kom ommers al!’

Doe stau er wer op 'e djipte ta, mar hja wie al by him, kaem to fallen en koe him noch krekt de earmen om 'e skonken slaen.

In amerij bisocht er him los to skuorren, doe fielde se in gleone hân op har hier en hearde him sizzen: ‘Machteld.... yn 'e goedichheit!’

Ynienen lei er njonken har op 'e knibbels, gjin meter fan de ûngroun ôf, en bigoun sa ûnminsklik to êljen, dat hja der bang fan waerd. Hy lei mei de holle op 'e groun en skodde as in ierdapelsouwe. Earne yn 'e djipte klonk in yslike gjalp, mar hja sloech it gjin acht. doe't er lang om let ta himsels kaem, loek hja him oerein en sei: ‘Kom Nanne, wy moatte werom.’ Hja stiek syn earm troch harres en folchsum roun er mei har it stiennige paed del.

Der waerd neat sein, de hiele wei net, mar doe't hja it terras oerstieken treau Machteld, dy't fielde dat hja him net allinne litte koe, syn earm stiif tsjin har oan en lustere: ‘Bliuwst tonacht by my, Nanne?’ Hy joech har swijend in knypke werom. Yn 'e festibule waerd hja kjel fan syn gesicht, hy like wol tweintich jier âlder. ‘Lit ús earst in kop kofje drinke’, sei se. ‘Kom, dêr yn 'e serre!’

Hja woe mei sin nei de serre, dêr't lytse skimerlampen barnden en syn gesicht net sa skerp to sjen wêze soe. Dat hár gesicht ek oars like, woe har net oan.

Nei't de kellner in sulveren kofjekanne en oar ark brocht hie, lei Nanne syn lange smelle hân op harres, soe hwat sizze, mar koe der gjin wurd út krije. Hy slokte in pear kear, bisocht it wer, oant Machteld sei: ‘Ik bigryp it sa wol, lit my earst ynjitte.’

Mei't hja sûker yn 'e kopkes die, hearden hja buten in heislike slach, folge fan in sûzjen, as roun der in autobên leech. Hja treauwen beide de noas tsjin 'e ruten, mar Machteld foei likehurd wer op 'e stoel del, de lytse fûst yn 'e mûle om in gjalp to smoaren.

Nanne krige har kjel by de pols en röp: ‘Hwat is der oan, hwat hastou, Machteld!’

‘Neat, ik waerd dwyl, it bikomt al wer.’

Buten wie 't ynienen allegear roer, ûnderskate stimmen röpen om wetter, dokter, polysje en al soks mear. Nanne soe der hinne mar Machteld kearde him. ‘Lit ús de kofje opdrinke en nei boppen gean’, sei hja.

[p. 139]

Doe't hja togearre op it ienmans bêd leine, fortelde Machteld him alles fan Shepherd en syn trawant. ‘Dat ûnhuer yndividu lei hjir niis op 'e tegels’, sei hja, ‘de earmen en skonken wiid fan it lichem.’

‘Mar dy fint, dy oare dêrstou it oer hast, dy stie dêr joun boppe, en wonk my mei de hên!’ róp Nanne.

‘Dy oare? Shepherd mienstou?!’

‘Ja, dy stie in hûndert meter fierder!’

‘Mar dat kin ommers net Nanne, wy stiene deun by de rênne, gjin meter fan de ûngroun.’

‘En doch stie er dêr!’

Lang om let rekken hja yn 'e sliep, de earmen stiif om elkoar....

Doe't hja de oare moarns by de tafel sieten, röp Nanne: ‘Moast hjir ris sjen!’ en rikte har de moarnsédysje fan it pleatslik blêd oer.

Hja lies, mei eagen great fan ûntsetting:

DU BELE MO ARD?!
Polysje stiet foar riedsel.

Nei't fannacht om tolve ure hinne, op it terras fan hotel Bellavista, it lyk foun wie fan in frjemdeling, ûnder fortochte omstannichheden oan 'e ein kommen, waerd yn de iere moarn de polysje by in twade lyk helle dat, healwei de saneamde Blauwe Rots en de sé, tobrizele op it strên lei.

In earste ûndersyk hat ûtwiisd, dat de man op it strên, dy't ûnder ûngelikense nammen by somlike hotels ynskreaun stie, kunde hawwe moast oan de man dy't op it hotelterras foun is. Lykwols taest de polysje yn it tsjuster. It mysterieuze yn dizze lugubere saek is nammentlik, dat de man op it terras, dy't spoaren fan gewelt oan 'e hals hie, in knoop yn 'e fûst houd, foarfêst ôfkomstich fan it oare slachtoffer syn jas. In twade, faeks noch geheimsinniger bisûnderheit is, dat de man op it strên, neffens medyske forklearring fan greate hichte delkommen en tobrizele, op in plak lei, safier fan de Blauwe Rots, dat hy der minsklikerwize op gjin inkelde manear tolânne komme koe. -

(Ut in bondel mystearjeforhalen, skreaun mei Y. Poortinga en Marten Sikkema).