De Tsjerne. Jaargang 11

[p. 12]

Tarjei Vesaas:
Leste man nei hus.

Yn 't wâld. Lette hjerst. Lang nei Alderheljen. 't Is de tiid dat it hout nei de rivier brocht wurdt. It wâld is fol hynders, keardels, kapjen en roppen. En swier kreakjen fan beammen dy't sûzje tsjin in wiete groun. It is in mylde lette hjerst, gjin snie, inkeld in lyts, lyts bytsje reinwetter op 'e hellings.

In man driuwt in brún hynder. It hynder sleept beamstammen gear op it taskfjild. De man draecht in bile yn 'e earmtakke. Efteroan rint in healwoeksene feint mei in brekizer op 'e skots. De beamstamme wurdt oan in heak oer de nuddelbulten sleept en troch stienguod en moude. Ut en troch heakket er. Dan is dêr de feint mei syn brekizer en makket los. De hiele saek komt op it ljochtbrune swietrokige taskfjild en de stamme wurdt der by tild.

Ringsom wurdt der kappe. It wâld moat jaen fan it bêste dat it hat. En it wâld jowt. Yn dizze stille tryste tiid nei Alderheljen falt it wâld by de mannichte. De beammen lizze yn 'e nuddels as geweltige net-opstutsene kjersen. Hja lizze as moasten hja hwat oars as nei it taskfjild sleept to wurden.

Is der hwat sûnders mei 't wâld hjoed?

- Knut! seit de man dy't driuwt, snausk.

De feint skokt.

- Hwat is der oan?

- Hjir, meitsje goed los. Sjoehstou neat?

Knut sjit oan en docht hwat er moat.

- Hwat hastou hjoed to prakkesearjen? freget de folwoeksene man. De bihurde man.

De healwoeksene ûntwykt:

- Neat, anderet er.

- Mar dou rinst to sliepen.

- Né, anderet Knut stroef.

Hja lawaeije en wrotte. De ûren geane. Fierderop tusken de spjirren stiicht reek omheech. It is middei. Reeklucht. Briedlucht. De houtkappers sitte to iten. Har hannen binne kleverich fan harsguod. Hja hawwe beammen kappe. Tûzen en nochris tûzen beammen binne út 'e ierde omheechkomd op dizze hellings.

Hjir bistou thús, Knut.

[p. 13]

Hwatte? -

Der wie net ien dy't dat sei. Mar dat is it krekt hwat hjoed fan bilang is. Hjir bistou thús. In hearlike en wiere suvere wrâld giet foar him iepen op it sté dêr't er hikke en tein is. As in kostbere jefte. Hy rint tusken al dizze fallene beammen, en dizze tûzen dy't noch oereinsteane. Der is hjoed hwat mei him geande:

It wâld giet foar him iepen. Syn eigen plak wurdt him iepenbier. Dat is in wichtige dei foar in minske.

- 't Wurdt hjir tsjuster, seit de man mei it hynder.

- Ja, ik sjoch it.

- Koarte dagen optheden. Men kin suver neat.

- Né.

De driuwer hâldt it hynder ûnder in spjirrebeam dy't brûkt wurdt as rêstplak. In nuddeltichte machtige spjirrebeam. Der is in útdôve fjûrsteed tusken de stiennen. Der steane in kofjekanne en in pear omkearde koppen. Harsige spuonnen. Reade nuddels. Feale gerskes. En dan binne der noch griene stikjes hea dêr't it hynder stien hat.

Nou komt it hynder fannijs. Mar net om to stean. Syn baes heakket de beambodde los en set him oerein tsjin de spjirrestam oan. Nimt de lege heasek op 'e rêch. Seit hwat tsjin it hynder.

It hynder is wurch, en wiet. Wiete, neakene bjirkerizen hawwe tsjin him oan swypke op hellings. Wiete leechhingjende beammen hat er ûndertroch moatten. Hy hat wâdde yn wiete nuddels. En sleept en sleept.

Mar nou wurdt der hwat sein tsjin it wurge hynder. Hy kriget in sunich goed wurd by al dy stilte. It hynder bûcht de holle en nimt it yn ûntfangst.

- Nou geane wy mar, seit de man dan tsjin de feint, Knut, dy't dêr stiet.

- Ja, anderet Knut, swijsum.

- Wy geane nei hûs! ropt de man dat út nei de beide keardels dy't tichteby kapje.

- Ja, anderje de keardels.

Dy ek swijsum. Dat komt fan yn 't wâld forkearen.

Yn it donkere nuddelguod lizze lange ôfwurke beamstammen. Rjocht, neaken en wyt. Ljocht noch. Sa nij-kappe dat it swit noch net bidroege is op de gesichten fan de houtkappers dy't se kappen. Niis stiene hja noch as tuorren oerein.

De houtkappers komme net daliks. Hja koene wol fan bi-

[p. 14]

tinken wêze, dat it tal stammen net hegernôch is. De dei is koart. De leanen wurde minder.

De man ropt:

- Kom nou dock, jimme ek!

- Ja.

- To tsjuster to kapjen nou.

- Ja.

- 't Is gefaerlik to kapjen nou!

- Ja, sizze hja.

Dan sjogge hja wol yn dat hja wurgernôch binne, en komme, stadich oer bast en bike foarútstappend. Hja krije de lege slitene rêchsekken. De kofjetsjettel en de briedpanne bliuwe stean.

In eintsje fierder fuort tongert it fan hwat greats en swiers. Hja harkje.

Heu! seit de iene houtkapper. De oare seit:

- Ja, nou krije hja wurk.

It droant oanienwei, skuorrend en machtich. It klinkt, as soene der wylde en ûnhuerige dingen barre. It skrabet en klinkt bûtengewoane rau en ierdsk. Der wurde beamstammen delkinkele dêrjinsen. It is dêr in steile helling dêr't de stammen bylâns sleept wurde moatte, del nei de stream yn 'e delling. Nei it wetter ta! dat is it dat de beammen hjir moatte. In oare wei is hjir net.

In skrille slach troch it getonger hinne.

- Dêr sprong in stamme oan spuonnen, wurdt der sein.

- Ja, der springe forskate by dy klap. -

- Ja, ja, seit de houtkapper, lit ús nei hûs ta gean. Ik bin wurch, ik.

Syn boesgroen is raffelich en wiet. Yn 'e hân draecht er in spjirretûke mei harsknoppen deroan. Fan dy goudknoppen om op to kôgjen. Sels kôget er prúmtabak. Syn maet seit:

- Altiten tôgest dou mei dy harstûken.

Hy anderet:

- Ja, ik haw lytse bern thús yn 'e went, ik.

De keppel stekt ôf nei hûs ta. It hynder earst. Great is er, forstannich, en ynein - keard nei in waerme stâl dy't er ken. De hynstehoeven klinke tsjin stiennen op 'e wei. De beage rattelet, tyngelet fan gielkoper en nijsulver en izer. Men kin der feilich efteroan rinne.

En dat dogge de keardels. Hja binne keard elk nei syn went, syn ljocht, syn hurd, syn itenstafel. Nei syn eigen folk.

sDe keardels en it hynder geane troch it wald as in ploege.

[p. 15]

It liket ticht fan beammen to stean dêr foar harren, mar de beammen wike nei rjochts en lofts en it wurdt in wei.

- Hwer is Knut? freget dy't it hynder stjûrt ynienen, en lit it hynder stean.

Hja sjogge om. Knut is der net by langer. Hja hawwe roun elts yn syn tinzen en bispeurden net dat hja to minmachtich wiene. Hja seagen net dat Knut stean bleaun wie. Hja roppe lûd:

- Knut!

Earst anderet it allinnich op in tsjustere berchrêch

Hja roppe lûder.

- Ja-a, anderet it der fier yn op.

- Dou moatst komme!

Knut anderet wer fan ja, fier yn 'e tsjusterte op.

Dan dogge de wurge mannen der neat mear oan. Hja keare har wer om op hûs ta. En mei't hja dat dogge, bigjint it hynder út himsels wer to rinnen.

Nei hûs ta, nei hûs ta. Joune. Rêst. Nacht sûnder dream.

Dêr stiet er en sjocht. Lit harren gean. Lêste man nei hûs.

Knut -

Nimmen seit syn namme. Lykwols liket it him ta, dat it sein wurdt.

Dêr is it wer: Knut!

Hy stiet, lit it hynder en de mannen weiwurde tusken hege beammen. Joun sil er letter thúskomme as de oaren.

Hy wol bilibje hoe't it geweltige wâld him rémakket op 'e nacht, just joun. Bilibje hoe't de tsjusterte lekkendewei opkomt út de wâldgroun, út de himel, fan 'e einer wei. Hy is finzen hjirbinnen. Hy wit net hwat it is, mar hy leaut dat er syn hiele libben yn it wâld bliuwe moat - hwannear't syn libben rjocht en wier bliuwe sil. Hjir moat er syn wurk hawwe.

It droant dêrjinsen op 'e stoarthelling. De keardels dêrre stjûre noch stammen ûnderweis. Knut giet hinne. De stammen woele yn 'e ierde en spuitsje stientsjes omheech. Under yn 'e delling glydt swart stil wetter, fan it noarden nei it suden. Yn alle ivichheit fan it noarden nei it suden.

Knut helpt harren in hantsje. Skuort oan 'e stammen.

- Lit it wêze, sizze de keardels, dou bist wurgernôch. En nou sille wy hjeljoun hâlde, wy ek.

- Goenacht, mannen.

- Goenacht, Knut, sizze hja hertlik.

[p. 16]

Hy giet nei hûs ta. Mar hy is de lêste man, dat wit er Hja geane mar sa hurd hja kinne.

Dizze joune is ynienen as in ynlieding, in ynwijing ta in hiel libben mank beammen en swijsum folk. Hy hat dat nea net sa sterk field. En net in inkeld ding kin er oanwize dat joun oars is as justerjoun en earjuster joun. Doe wie de loft ek swier fan de rook fan omkappe beamstammen, dy't dêr yn it nuddelguod leine as Alderheljenskjersen. Hjir wie itselde sêfte sûzjen op 'e berchrêgen, en itselde wylde droanen op 'e stoarthellings. Gerattel fan izerne keatlings. Gerop fan driuwers. Geklos op brekizers en setbouten. Koarte slaggen, en gekreak fan beammen dy't tsjin 'e groun swinke tusken guodden, dy't jit triljend oereinsteane.

Juster wie dat allyk. Earjuster. Forline jier. En doe't heit in healwoeksene jonge wie, wie it krekt allyk yn it wâld. Mar joun is der hwat nijs hjirre lykwols, foar Knut.

Joun is it suver as fielt men it lyk as it is: in greate sibskip. Hy is sels woeksen út hellings en dellings en heimich siperjend wetter. Hy is hjir sels in frucht. In bern.

Joun is syn herte iepen as in tsjelk. Dat makket dat hy de lêste man is dy't nei hûs giet.

[p. t.o 16]

Tarjei Vesaas, roman- en toanielskriuwer

[p. t.o 17]

Hans-Henrik Holm, mei it hânskrift fan de dichter
(tekening Maria Segers, Antwerpen)