De Tsjerne. Jaargang 10

[p. 386]

E.B. Folkertsma:
Krusen to ruil!
Frij neiforteld.

Fier fuort lei in stêd, dêr't it altyd ljocht wie, nachts likegoed as deis. It hiele jier troch wienen de planten en beammen der grien, it hiele jier troch bloeiden de blommen. Gjin blêd foel ôf, en gjin blom forwylge. Tsjusternis, snijende kjeld en skroeijende hjitte koenen se dêr net. De huzen wienen fan blinkend marmer, de muorren fan glinsterjend goud, de poarten fan skitterjende edelstiennen. De biwenners wisten fan ellinde, sykte noch dea; hja wienen folslein lokkich; en oer harren stie in great en goed kening, dy't har oerstjelpe mei oars net as woldieden.

De lof fan dy stêd gyng dan ek hwat langer hwat fierder oer de wrâld, en út alle lannen joegen tûzenen har op 'en paed, om ek yn dy lokkige oarde to kommen en der biwenner to wurden Hwant de stêd wie great en noch lang net fol, en de kening woe der altyd mear boargers by hawwe. Allinne moast elkenien dy't de reis oangyng, in krús drage; hwant sûnder krús waerd er net troch de poarte litten, mar weromstjûrd. Op 't lêst krigen se yn Fryslân ek kunde oan dy stêd, en withoefolle Friezen folgen it foarbyld fan lju út oare folken en teagen allyksa op reis. Ien fan harren wie in boarger fan 'e stêd fan Dokkum; ek hy naem syn krús op en bijoech him op wei. Yn it earstoan reizge er licht to moed en to foet, en tocht mei blydskip oan 'e greate hearlikheit dy't him yn 'e stêd to wachtsjen stie. Mar de tocht duorre lang: dagen, wiken, moannen, jierren, en it paed wie faken hurd en tsjuster, ja by tiden suver net to gean, en hwat fierder hy kaem, hwat swierder it krús him bigoun to wagen. Dat syn sin waerd linkende wei minder, en syn moed lytser. Mei forrin fan tiid kniep it krús sa pynlik, dat er it hast net mear hâlde koe.

Op stuiten wie hy der oan ta, it fan it skouder to smiten en losbannich syn wei to forfetsjen. Mar dan skeat it him noch krekt op tiid yn it sin, dat er sûnder kús net yn 'e stêd mocht, en dan sleepte er it mar wer fierder: in wurch en ûntofreden, ja by tiden suver wanhopich minske.

Mar op in kear skeat en skokte in nije hoop him troch de lea. Bisiden de wei seach er in great hûs, en boppe de doar dêrfan yn mânske letters de wurden: Krusen to ruil!

[p. 387]

Pal bleau er stean; doe roun hy der hastich biret hinne, en liet mei faesje de klopper falle, it wjergalme der oer.

Ungeduldich hearde er binnendoarren stadige stappen oankommen; einlings gyng de doar iepen en stie der in man foar him. De reizger groete út 'er haest en frege, of't elk krús dêr ruile wurde koe, sines ek. - Elk krús, jowes ek, antwurde de man fan it hûs, kom my mar efternei. Hy gyng dy fan Dokkum foar troch de lange gong, en brocht him efter yn it hûs yn in greate seal. Dêr seach de reizger mei forbjustere eagen hûnderten en nochris hûnderten krusen, fan alle mooglike greatten en yn allerhanne foarmen. Hja leinen oer de flier, stienen by de muorren op, hongen oan 'e muorren, it wie ien krús allegearre krusen.

Dêr soenen grif wol in pear by wêze, better, lichter, geryfliker as syn eigen! Hastich fan blydskip, skaeide er syn krús earne hinne en skeat op in bihindich krúske ta, dat him by de earste eachweiding al opfallen wie. Mar och hea, sagau't er it optilde, foel it him slim ôf. It wie fan lead en woech der bjustere swier yn. Né, dat wie gjin dragen allyk, en hy liet de eagen oars gean. Dêr ûntdiek er, mear efterôf, in twade krús, dat him op it earste each wol hwat talike. It wie ryklik greaternôch, mar like wol fan in licht soarte hout to wêzen.

Doe't er it op it skouder brocht, bliek it him lykwols net sitte en passe to wollen. En sa gyng it hieltyd mar troch. Hoefolle krusen de boarger fan Dokkum ek probearre, oan allegearre mankearre hwat. It iene wie to swier, it oare to ûnhansum, it tredde to skerp, it fjirde to wreed, it fyfte to great, it sechste siet ûngemaklik, en folle gjin genôch.

Hwat langer hwat mear sakke de blydskip fan 'e reizger dan ek. Wie der dan ûnder al dy krusen net ien foar him? Linkende wei forlear hy alle hoop en moed, en rekke syn rie to'n ein. Mistreastich sei er op 't lêst tsjin de warder fan it hûs, dy't syn útsykjen en probearjen swijend oansjoen hie: - Is der dan net ien krús foar my by? Ik bin myn rie hielendal to'n ein. Der sit oars net op as ik moat mar sûnder krús fierder. En hy woe al ta de seal útgean. Mar de man wjerhâldde him en antwurde: - Ja, dat kinne jo dwaen. Lykwols, jo witte, dat jo sûnder krús net yn 'e stêd dêr't jo hinne op reis binne, talitten wurde, mar bûten bliuwe moatte.

Doe bigoun de boarger fan Dokkum to skriemen en suchte: - Ik ûngelokkige, hwat moat ik dàn? Is der dan

[p. 388]

hielendal gjin hoop foar my? Is it myn ellindich foarlân, foar altyd bûten dy hearlike stêd to bliuwen, dêr't myn hiele hert nei útgiet? En noch ienris liet er syn drôve eagen oer de krusen gean, om dan ôf to setten. Mar dêr foel him in krús op, dat er noch net earder miende sjoen to hawwen en dat him sa op it each net ûngaedlik talike. Effen flikkere de hoop wer by him op; dat soe er dan noch paste. Hy paste it, en lok en wûnder, it siet him as wie it foar him makke. Ynienen sloech de blydskip him troch de lea, en mei ljochtsjende eagen en in fleurige stim rop er: - Ja, dit is it dêr't ik sa lang om socht haw! Dit sit my as wie it my getten! En nei't er de húswarder tige bitanke en him Gods gunst tawinske hie, kearde er him foar de twade kear nei de doar, om mei it krús op it skouder bliid fuort to gean.

De húswarder lykwols hâldde him glimkjend tsjin:

- Witte jo wol, hokker krús jo nou útsocht hawwe en fan doel binne to dragen? De boarger fan Dokkum forwûndere him oer dy fraech, en antwurde: - Né, hoe sil ik witte, hwer't al dizze krusen wei kommen binne? Dit wit ik: it krús dat ik nou op it skouder haw, draecht licht en geryflik, ik hoopje der bliid de hearlike stêd mei to heljen.

- Wel, sei de oare, bisjoch dat krús dan noch ris goed. Bisjoch it fan alle kanten en oan alle einen. Kenne jo it net? Mar net foar it forstân hawwend, hwat de man krekt woe, naem de reizger it krús dochs fan it skouder en biseach it fan alle kanten en oan alle einen.

En op in stuit gyngen de eagen him iepen en seach er, dat it syn âld krús wie. Ja, sikerwier, it wie itselde, dat er de lêste tiden sa suchtsjend en ûntofreden en wanhopich tôge hie en dat him nou sa licht en hânsum en geryflik oankaem, mear as alle oare krusen. De earste amerijen stie er forbjustere; doe bigriep er it wûndere stik, bigriep er, dat syn eigen krús allinnich him paste.

Him skamjend en forbliidzjend tagelyk, naem er tankber ôfskie fan 'e man fan it hûs en forfette syn wei geduldich en moedich. Wol foel it lange ein him noch wolris swier en koe it krús drukke en knipe, mar mei dat al hâldde er goede moed; en op it lêst kaem de boarger fan Dokkum by de poarte fan 'e stêd, dêr't hja him ta yn lieten en him it krús ôfnamen en him foar altyd in hearlike wenning biskikten.