De Tsjerne. Jaargang 10

[p. 359]

Teatske Alzum:
De lytse, dunkere dounseresse.

De lytse, dûnkere dounseresse jowt har willeas oer oan 'e frjemdsoartige muzyk dy't yn in sé fan klanken oer har komt. Yn in wide bocht om har hinne sit har folk. In fjûr dat heech oplôget forljochtet de dûnkere antlitten en de omkriten, en jowt mei de lûden fan in tropyske nacht oan alles in heimige sfear dy't de sinnen oergefoelich makket. De moaije bûchsume lea fan 'e dounseresse weaget mei op 'e mjitte fan 'e muzyk, dy't somtiden rêstich en sêft is; as in wyntwirre dy't troch de palmen rint en har meinimt yn sierlike, bihearske biwegings. Mar dy muzyk twingt har ek ta in douns wyld as in stoarmwyn en swypket har op ta sa'n ûnbarmhertich tempo dat it folk de siken ynhâldt, omdat hja witte dat neist dat iensume figuerke yn har formidden de dea downset. Mar der is net ien dy't tuskenbeiden komt, omdat dy bisiele dounseresse de kweageasten forbalje en de fruchtberheit, de leafde en it libben ynhelje moat.

Der is ien tusken har folk hwaens eagen hieltyd wer in blanke ynkringer sykje dy't him hjir drystwei tusken harren deljown hat; hy hatet it blanke ras en yn it bisûnder dizze blanke. Der binne him tsjustere dingen iepenbiere. Dy dounseresse, dy't syn eigen suster is, hat in deasûnde dien. Hja hat dy blanke in plak yn har hert jown. Biwizen hat er net, en dochs wit er it like fêst as dat er wit dat dêrjinsen de bergen heech en gefaerlik binne en de rotshoalen kâld en tsjuster. Hy wit it, meidat de goaden sels him har heimenissen iepenbierje. As de sinne weiwurdt efter de bergen en de ierde mei in dûnker kleed bistoppe wurdt, dan komme der stimmen ta him, dy't him dingen iepenbierje en him fortelle hwat der yn in minskehert is. Stimmen dêr't hy nei harkje moat, dy't him riede en him in opjefte jowe. Neityd leit er machteleas en foar dea oer de ierde, hwant in minske kin it min forneare as goaden him yn har mienskip opnimme.

Noch rûzje de toanen fan 'e muzyk om harren hinne, mar it tempo wurdt stadich en de biwegingen fan 'e dounseresse sierlik, mar sûnder hertstocht. Noch ûnforwachts brekt de

[p. 360]

muzyk ôf en forglide de klanken yn it neat, lyk as alle libben ûnforwachts ôfbrutsen wurdt en forrint yn 'e stream fan 'e tiid.

It nou roerleaze stal fan 'e dounseresse wurdt fûl biljochte troch it fjûr op 'e eftergroun; en de sieraden dêr't hja mei bihongen is, fûnkelje, en de lytse dûnkere faem is bitsjoenende moai. Under de hoede fan har broer mei hja einlings wer nei har dessa gean. It hert bounzet har noch fan 'e ynspanning, en hja is dea yn ein. Hja sjocht fan siden har broer skou oan. Syn swarte eagen en syn hiele wêzen binne wach, as wie in forriederlike fijân deun by him yn it stal fan it bihindige fanke mei de greate eagen, dy't him skruten opnimme as in eangstich bern.

Der is binearing yn har hert; hy dy't neist har rint is har broer, mar der binne gjin bannen tusken harren. Syn hert is kâld foar har en ôfwizend is syn wêzen. Yn syn hert is hy in preester, dy't offerje sil en net freget nei jonkheit en bannen fan bloed, en in rjochter is er, dy't ûnbarmhertich rjocht dwaen sil. It giet mei in skok troch har, dat hy liket op 'e god út har timpel. Greate iensumheit is der om him hinne, en in frjemde macht giet fan him út.

Hja binne einlings thús. As hja op har rêstbank leit, heart hja him wer stil fuortgean en earst as it ljocht wurdt komt er thús, en hja mijt him, hwant dat binearjende is noch om him hinne.

In dei of hwat letter moatte hja togearre nei de pasar ta. Hja twingt harsels om rêstich to rinnen, mar ynwindich is hja deadlike eangstich. Efter har leit de feilichheit fan 'e dessa en hja is alhiel oan him oerlevere. Hja bigjint to praten, mar hy heart har net, it komt net ta him, syn geast is fierôf en it heimige is wer om him hinne. Hja trillet fan spanning en is ûnsizber bang; miskien hawwe de goaden him oplein har to fordjerren of... né, har tinzen doarre net fierder gean, mar is it as stoarret hja yn in ôfgroun en dêr rize needgjalpen út op, en hja sjocht in amerij in blanke jongeman foar har eagen sweven.

Nou sjocht er har ûnforhoeds oan, en hurd is syn lûd as er seit: Ik wit dat dyn hert him leafhat! Dou dûnkere faem, hwaens folk ieuwenlang harren slaefsk tsjinne hat! Mar hja binne nou kommen fan 'e tsjusternis yn it ljocht en hja kenne har eigen wearde. Dou lykwols kenst dyn eigen wearde net, dou harkest allinne nei de hertslach en de rop fan dyn hert. Hy kaem del út it kalde noarden, in soan fan

[p. 361]

in folk dat heechmoedich ús trape hat, mar dou hast him dyn hert jown en slaefsk wolst him tsjinje!

Hja seit wanhopich: Dou meist my net leechlizze, ik bin in dochter fan ús folk, nea haw ik myn hert sprekke litten, altyd hawwe wy foarinoar oer stien as frjemd.

Ja, seit hy, omdatst wist dat de goaden it my oansizze soene, ast dy misgien hiest en omdatst wist dat de ear fan myn folk en myn suster my heger stiet as it libben fan in blanke.

Syn lêste wurden hawwe sêft west, hwant hja moetsje folk dat nei de pasar sil. It hie dêr drok west. Hja hie har kunstich biwurke doeken forkocht, hja hie ynkeapen dien en nou giet hja mei mear folk wer nei hûs ta; har broer krige ophâld. It lêste ein moat hja allinne gean. En dan treft hja him, hwa't hja gjin plakje yn har hert gunne mei en dy't hja nea út har tinzen sette kin. Hy bliuwt foar har stean en hy sjocht yn in pear forlegen eagen en har lippen trilje. De mûle lústert: Dou moatst my net ophâlde. Ik bin in dochter fan it folk dat to lang fornedere wurden is om it hert sprekke to litten. Mar hy laket en seit: En ik haw al to lang biddele foar in soan fan in folk dat jimme altyd nei de eagen sjoen hawwe, Wier, fanke, jim hawwe ús sels bidoarn. Mar lit ús forjitte dat wy fan it blanke en it dûnkere ras binne, lit ús forjitte en leafhawwe; de leafde redenearret net, mar nimt en libbet.

Hy wol har oanhelje, mar eangstich seit hja: Né, né, myn broer sil alles komme to witten en hy sil him wreke, hy wit alle heimenissen, hy is in útkarde fan 'e goaden. Dyn libben sil net mear feilich wêze, hwant frjemde machten sille yn dy wurkje en dy alhiel yn 'e macht krije. Mar hy laket wer ûnbisoarge. Jimme meitsje der noch greater tizeboel fan as ús godgelearden, seit hy, mar hjir wol ik net yn omtiizje. Dou hoechst my net sa eangstich oan to sjen, ik sil wol op mysels passe. Stegerje my net langer ôf, it libben is koart en de leafde in plant fan it amerij.

Syn eagen binne sa sterk en har leafde is sa great, hja wol har ienkear oerjaen oan 'e leafde, en meije de goaden him en har genedich wêze.

Mar as de sinne dan weiwurdt efter de bergen en de wrâld lyts en biheind is, dan wurdt hja tige eangstich en hja lústert: Ik bin sa bang. Dyn libben is yn gefaer en it is myn skuld, ik wist fan syn heimige macht, dou kinst der net tsjin oan. Bid ta dyn God, miskien is dy machtiger en kin hy dy rêdde.

[p. 362]

Bidde? seit hy. Ik haw my altyd sels rêdde kinnen en dat sil ik nou ek dwaen, haw mar gjin noed mei my.

Unhearber lústert hja: Dan bist forlern.

As hja ûntdien thúskomt, wachtet har broer har op. Strak sjocht er har yn 'e eagen en hja sjocht fuort dat er alles wit.

Sparje him, seit hja, en makket in gebeart as bea hja goaden oan.

Mar gjin spier fan syn dûnker antlit forlûkt. Hwat wolst fan my? seit er en hy lit har stean. Mar efter dat kâlde, bihearske leit syn freeslike macht, en hja wit dat wea en fordjer oer de blanke bisletten is. Wanhopich fljocht hja de nacht yn, mar hja wit net hokker wei hy gien is en hja siket om 'e vocht.

De lytse mienskip fan 'e blanken is yn ûnrêst en alhiel fan 'e wize, ien út har formidden is fuortgien en hja hawwe tael noch teken wer fan him heard. Letter wurdt syn lyk foun, de stream hat him meinommen en doe binefterlitten yn 'e brede reidseame. It rjocht ûndersiket oft der sprake wêze kin fan moard, mar de dokters tsjûgje dat der gjin gewelt brûkt is. Miskien is er stroffele en fallen by it oerstekken fan 'e kali. Mar hwat hat him bisiele om yn 'e nacht de koarte, mar gefaerlike wei to kiezen? Dat is it wurk fan in dwylsinnige, en it bliuwt in riedsel.

Mar hja stiet foar har broer en biskuldiget him mei hurde wurden. Dou hast him formoarde! Ik haw net in hân oan him hawn, seit hy, mar dyselde riedseleftige en tsjustere útdrukking leit oer syn wêzen en hja wit dat er wierheit seit, mar tagelyk dat de blanke troch syn skriklik heimige, deadlike macht oan 'e ein rekke is. Dou hast him formoarde, seit hja wer, mei eangst en leed yn it lûd. Hy sjocht har strak oan. En hja is de earste dy't it antlit ôfkeart.