De Tsjerne. Jaargang 10

[p. 336]

Hylkje Goinga:
Sinten.

Nou't ik yn 'e stêd wenje, sjoch ik, dat Heite grientewinkel dochs einliks mar sa'n saekje wie. Wis, wy hiene fansels slaed en koal en winterwoartels to keap, mar wy hiene gjin etalaezje, hwant de winkel hie gjin glês, allinne in doar. De gong wie de winkel en wy hiene simmers en winters de foardoar iepen stean. Mar elke frou yn it doarp kocht by ús Heit. Sa min hiene wy it net.

Us doarp hie mar ien strjitte: de Haedstrjitte. Elk wenne oan 'e Haedstrjitte. Us hûs wie nûmer 103, en dat wie presys yn 'e midden. Jo kinne dus maklik útrekkenje út hoefolle huzen dat T. bistie. Oer 't generael wiene it greate húshâldings; as bern foun ik dat fanselssprekkend: men krige nou ienkear tsien bern, op syn minst. Wy wiene thús mei ús fyftjinnen. De buorfroulju hiene elk tolf bern.

Troch de Haedstrjitte gong it greate forkear. Der hâldden faek frachtauto's by ús, omdat de chauffeurs by ús hwat to drinken krije koene as se toarst hiene. Der wie gjin herberge yn ús doarp. Yn in sydkeammerke stiene kisten limonade en fleskes fruchtesop. Soms hâldden lúkse auto's - dêr kamen deftige mefrouwen út, dy't ek toarstich wiene. Hiel gewoan; allinne, hja namen de fleskes mei en de chauffeurs fan 'e frachtweinen sieten by ús yn 'e efterkeamer to drinken.

Twa kear jiers kaem Dorus. Dorus spile op 'e harmoanika en de fioele en de trompet en de fluit en hy hie in oargel. Mei al dy ynstruminten swalke er troch de wrâld, en fortsjinne sa de brij foar wiif en bern. Syn bern - hoefolle as hy hie is my forgetten - krigen allinne brij omdat syn frou gjin hannen hie. Soks hiene wy noch nea sjoen: wy waerden altyd hiel stil as Dorus dat fortelde.

Dorus brocht ús Heit sinten. Dy moast ús Heit foar him biwarje. Hy garre se op foar syn âlde dei. Wy hiene great respekt foar Dorus; ús tocht, dat hy in soad, in hiele soad fortsjinne. Twa kear jiers, yn 't foarjier en hjerstmis, kaem Dorus mei syn sinten. Hy tôge se yn in sek en brocht se yn in tonne yn ús hok. Dat wie Dorus syn tonne.

Wy fregen ús wol ris ôf, hwat der barre soe as dy tonne fol wie. Sûnder mis moast dat ienkear dochs barre... En

[p. 337]

hwat dan? Wied er al hast fol? Wy koene der nea yn sjen: foarearst wie Dorus syn tonne to heech foar ús - al stiene wy ek op in amer boppe op in tobbe, wy koene nea oer 'e rânne sjen - en twad siet der in lid op, dat allinne mar op in hokus-pokusmanear iepen koe.

Hoe âld as ik krekt wie, wit ik net mear. It barde yn 'e winter. Der moat in ôfgrysliken protte snie lein hawwe, hwant der kamen gjin chauffeurs mear by ús yn 'e efterkeamer to limonade-drinken. Se koene gewoan net ride.

Hja stie op in joune yn 'e gongwinkel, en sei:

‘Ik kom om 'e sinten’. Us Heit wie net thús en ús Mem bigriep it net daliks. Hja frege: ‘Hok jild bidoele jo? Moatte jo jild fan my hawwe?’ Wy hiene nea skulden - hwant skulden meitsje en ien deadwaen is sûnde, sei ús Mem.

De frou helle har earmen ta de mantelbûsen út. Hja hie gjin hannen.

‘Fan Dorus syn tonne? Binne jo Dorus syn frou? Hwer is Dorus?’ frege ús Mem.

‘Hy is dea’, sei de frou. ‘Hy komt moarn op it tsjerkhôf, en wy hawwe gjin jild’.

‘Mar it binne sinten. Jo moatte se wikselje. Dorus syn tonne is hast fol - dat leau ik tominsten, hwant hy sei...’

‘Hy is fol, oan 'e kop ta fol. Ik sil se telle’, sei de frou wer. ‘Hwer binne se?’

It wie tsjuster en Mem krige in kears. Wy hiene gjin bûslampe, wol in petroaljelampe, mar dêr liet nea gjin oalje yn: as it elektrysk stikken wie of net woe, gongen wy op bêd. Dat wie noch wol sa guodkeap.

De frou koe it geheim fan Dorus syn tonne. Hja makke it ding automatysk iepen. Doe stie hja stomforbjustere - mar dat wie mar in tel, né, langer net. Hja sei: ‘Krij in skeppe, hwant ik haw gjin hannen om der mei to skeppen. En krij in bak, in moalkiste of sokssahwat. Dêr moatte wy se yn skeppe. En dan telle’.

Wy moasten op bêd. Us Heit wie thúskommen en brocht ús nei boppen. Wy gongen as lammen. Mar doe't ús Mem kaem om ús to heljen, dy nachts, sliepten wy dóchs net, hoewol't wy net leine to praten of leven makken. Mem sei:

‘Doch hwat waerms oan. Jim moatte meihelpe. Jim moatte de sinten út Dorus syn tonne telle’.

Wy waerden der oars fan. Wy trillen fan 'e kjeld, fan it ûngewoane en fan slûgens. It wie al dei, doe't ús Heit sei:

‘Wy kinne se better weage’. ‘Né’, sei de frou. ‘Dat is

[p. 338]

net presys. Wy moatte telle en de sinten moatte yn rôltsjes fan tsien. Oars wol it postkantoar se net hawwe. Yn rôltsjes fan tsien moatte se - en soarte by soarte’.

Sinten, sinten, âlde sinten, nije sinten, sinten mei in stik út 'e rânne, sinten mei in gat deryn, platte sinten, moaije sinten, rare sinten, skjinne sinten, smoarge sinten, sinten - roune, ovale, fjouwerkante sinten, gewoane sinten en frjemde, bûtenlânske sinten, parfumearre sinten en stjonkende, nijerwetske, âlderwetske, moderne sinten, sinten, sinten.

Wy foelen yn 'e sliep - en miskien dreamden wy fan sinten. It wie doe wer joun. De frjemde frou hie sein:

‘Ik moat nei hûs, foar de bigraffenis. Jim kinne wol ophâlde, ja, wachtsje mar oant ik werom kom...’

Mar Heit woech se. Hy sei: ‘Der moat sa'n twahûndert goune wêze’.

‘Och soa’, sei ús Mem.

‘Twa hûndert goune!’ Dorus syn frou lake nuver.

‘Dat kinne wy jo wol foarsjitte’, sei ús Mem. ‘Wy krije it ommers dochs werom, en mocht der mear wêze...’

De frou naem it oan, gewoan, sa fanselssprekkend as hja it yn 'e bûse die. Né, ik kin net sizze, dat Dorus syn frou bliid wie, doe't hja ôfsette.

De sinten kamen de oare moarns yn jirpelsekken en ús Heit sette se op in karre. Mar hy koe dy karre net triuwe; ik tink, omdat der sa'n protte snie lei: ús Heit koe oars altyd wol mei syn karre fuortkomme.

Wy wennen Haedstrjitte nûû. 103, en it postkantoar wie Haedstrjitte nû. 2. It wie gâns in ein. Buorlju holpen ús Heit, en hja soene der grif kommen wêze, mar by nû, 23 briek ús Heit syn skonk. Hy glied út.

De polysje-auto út 'e stêd helle ús Heit, hwant de sikeauto koe net ride.

En op it postkantoar woene se de sinten net yn sekken hawwe, né soks bistie net.

Dat yn 'e krystfakânsje haw ik rôltsjes fan tsien makke, kreas en soarte by soarte. Ik die it op 'e souder en net ien hat my holpen.

Yn 'e simmer dêrop roun ik safolle dagen fan ús hûs nei it postkantoar, vice-versa, hinne rinne, werom drave. Doe wiene myn skuon stikken. De man fan it kantoar sei:

‘Spitich, fanke, de sinten binne âld en it greatste part hat gjin wearde mear. Dêr komt noch by: der sit in soad bûtenlânsk spul by. Nou haw ik dêr wol net safolle forstân

[p. 339]

fan, mar krigest der neat foar, dat wit ik wol. Dit binne de lêste rôltsjes? Dan krigestou fan my f 140, -. Dat krij ik der net foar, mar dou hast dyn bêst dien. Hast hielendal allinne al dy rôltsjes makke? Dat hast kreas dien, hear!’

‘Soa’, sei ús Mem, ‘soa, f 140, -.’ En die it jild yn it laedtsje.

Us Heit syn skonk wie forkeard set; dokter briek him op 'e nij en joech de wissichheit dat ús Heit wer rinne soe as in ljip, mar hy moast lizze. Dat hoegde net yn it sikehûs, né, dat koe thús likegoed. Mar hoe graech as wy ús Heit ek thús hawwe woene, der wie gjin gaedlik plak foar it bêd. It lytse efterûtsje stie ornaris fol mei kisten. Dûmny bea it sels oan:

‘Jo kinne skoan by ús yn it tún. Rêstich, skaed en sinne. En nachts thús. Altyd op 'e souder to lizzen, en dat yn 'e simmer; it is dêr faek sa near...’

Yndied, it wie in moai plakje, dêr yn dûmny's tún. Sneins ieten wy allegear meimankoar by Heit. Wy sieten yn it gers, de itenspanne op 'e knibbels. Lykwols, it skeat net op mei Heite skonk.

Dûmny wenne njonken it postkantoar, hwant hielendal oan it bigjin fan T. stie de tsjerke, en dan kaem de pastorij en dan it postkantoar.

Op in Sneontomiddei siet ik by ús Heit. It wie hearlik waerm waer. Elkenien, dy't net hoegde to arbeidzjen, siet bûtendoar. It wie stil yn it tún, mar njonken ús waerd drok praten: de man fan it postkantoar hie famylje oer. En doe hearden ús Heit en ik:

‘...Ja man, ik urf! It wie sa: it fanke fan 'e grienteman levere de sinten yn fan in oargelman, fan Dorus. Dorus hie by dy grienteman in tonne fol sinten opgarre yn 'e rin fan 'e tiden. De measte sinten wiene al út 'e moade. Mar doe't ik dy saek skifte, úntdiek ik der in pear frjemde munten tusken. Myn âld noas rûkte de wearde. En, tja man, ik krige der twatûzen goune foar. Ik wol der gjin praet fan hawwe, dat bigripe jimme wol. Hwat wy mei dat jild dien hawwe? Nou, as jim earst mei de frou yn 'e hûs geane, kinne jim har bûntmantel bisjen, en dan geane wy der meiinoar op út yn 'e auto. Ik kocht in weintsje, altyd al sin oan hawn...’

Sa'n leven as guon minsken simmers bûtendoar meitsje kinne. Even letter waerd der in motor starten, mar doe wie it wer stil en rêstich yn dûmny's tún.