De Tsjerne. Jaargang 10

[p. 290]

Jelte Inia:
De oflossing.

Doe't notaris Telgersma ûntdiek, dat syn frou in forhâlding hie mei de molkeman, hie syn wrâld winliken ynstoarte moatten. Yn pleats dêrfan seach er Agaeth hommels mei oare eagen, hy hie nea tocht dat dit binnen har eachweiding lei. Net dat hja as frouspersoan alle bikoaring forlern hie - hja wie in ripe frou, folslein fan lea en foarmen en mei de soune boerinneglâns fan om en by de fjirtich - likemin dat in forhâlding fan in notabele dame mei in sosiael oarsoartich persoan as in molkeman anneks tsiis, bûter en aeijen, sûnt er Lady Chatterley's lover lêzen hie, foar him in ûnmooglikheit wie - mar hy hie it domwei net efter har socht. Hwer helle syn Agaeth safolle ynteresse yn it libben-en-syn-dwaesheit wei, om yn soks ta taestber en aktyf hanneljen to kommen? It foel him ôf en it foel him ta, beide. Syn Agaeth wie dus bihalven hwat in stadige húsfrou en in trouwe bidikerster fan frouljuswykblêdden mei in soad printsjes en in bytsje, mar altyd noch to folle tekst, ek noch in animal eroticum. En notaris Telgersma tyspele mei dàt forskynsel noch it measte om. Agaeth waerd foar it earst sûnt fyftjin jier wer ynteressant - mar ek in gefaer foar syn rêst en feilichheit.

De ûntdekking sels wie mear tafal as frucht fan wantrouwichheit. En dochs koe der in soarte fan Hegere Macht mei efter sitten hawwe. In Hegere Macht, dy't earst syn nije Mercury by in manoeuvre yn 'e Ljouwerter fémerkdrokte in dúst yn 'e glêdblauwe flanken joech en doe de eigener, nei't dy syn lichtsjes skânsearre wein by de dealer binnen loadst hie, op hwat in ûngewoane ûre fan 'e dei mei de middeisbus nei hûs brocht, om't er der in hekel oan hie yn frjemde auto's to riden. It opdraeijen fan de Mercury hie normalerwize genôch tiid jown om alle spoaren fan in flechtige tête à tête yn 'e koken út to wiskjen. Mar diskear, mei in feardich oanstappende Telgersma ta de ûngewoane serredoar yn, troch de hall regelrjocht nei de koken ta, wie der gjin ûntwinensein oan.

De molkeman hiet Smit, en wie, ôfsjoen fan syn nederige maetskiplike steat fan leveransier, in oannimlik man, kreas en kwyk fan stal, fjouwerkant en resolút fan antlit, sûnder

[p. 291]

âlderdomsforskynsels en mei eat fan great-sakemanwêzen-yn-it-lyts oer him. Doe't Agaeth har stadich loswynde út syn omearming, boarte foar de mear forhearde as forsleine notaris Telgersma hiel efkes in lytse smjunterige triomf oer de man syn antlit, mar it hie ek hwat fan misledige ûnskuld, en hy hie himsels daliks wer yn 'e macht fan syn business-dwaen. Hy triek ôf mei syn molkbuske, twa lege flessen ûnder de earm. Hy sette it gazonpaed del, tusken de roazen troch, in slach yn 'e rêch, op syn karre ta.

- Soa, wie alles hwat Telgersma úutbringe koe. It wurd wie to koart om woune greatskens, forûntweardiging of smeulske forachting to forrieden. Miskien alles tagelyk.

Hy gyng nei syn privékantoar en sette him efter syn bureau. Yn 'e fierte seach er Smit syn karre om 'e bocht by de herberch skouwen. In myld koeltsje strûsde efkes troch de midsimmerske middeiswaermte it kantoar yn. Winliken soe ik rounút mei har prate moatte, tocht er, mei syn poatlead tyspeljend. It moat in forsin wêze, in regyflater yn doarp's toanielstik. Wy moatte de saek réeel bisjen, sûnder dramatysk to wurden. Ik bin gjin lamme Chatterley en hja is gjin Lady. Dit kin gjin kant út. Hwat dokter Timmerbrink mei de knappe boeredochters dwaen wol, is syn saek - mar yn it doarp is mar foar in biheind tal skandaeltsjes plak. Der binne grinzen. Ik bin gjin puritein, alteast yn bigjinsel net. Der moat hwat boartersromte yn it libben wêze, mar dìt is gjin boartsjen mear, dit is allinne mar bispotlik, dit is allinne mar grotesk. Dit hat gjin styl. Telgersma stie foar 't finster yn syn privékantoar en seach hoe't de jonge einen driuwkelen op it fiverwetter yn syn tún. Der lei in binearjende stilte oer hûs en hiem. Allinne boppe op 'e oerloop sûze de stofsûger. Dit hat al in skoft geande west, tocht Telgersma hommels, - altyd tsjin de tiid dat dy fint hjir komt, is Gryt boppe dwaende. Der wie wolris gesmûs yn 'e koken. Dy man hie altyd in ivichheit wurk mei syn pantsjes en flessen. Dit is net fan hjoed of juster. Der is hwat mis mei myn houlik. Ik moat mei har prate.

Hy sette nei de túnkeamer ta, mar gyng werom, doe't er Gryt by de treppen del toffeljen hearde. Dan strak mar. Hy sakke wer yn syn bureaustoel del. Efkes tinke. Smit. Jurjen Smit.... Mm. Syn hân taestte nei in boerd efter him. Dêr siet noch in hypteek fan dy Smit. Jierren al. Trijetûzen goune. Noch gjin sint ôflossing. Underwiles kweekte dat mar oan. Seis bern al. En gjin sint bidije. Hy blêdde yn de

[p. 292]

papieren. Hoe giet soks? In man moat trouwe. Sit yn 'e nederklits. Wol in saekje keapje, in bûter-en-tsiiswinkeltsje. Notaris, kinne jo my ek helpe? Notaris is oeral goed foar, jawis. Ek om syn frou ôf to stean as sa'n lyts knoeijerke dat nedich achtet. Lit sa'n man earst syn saken op skjin papier hawwe en dan bûtenmaetskiplike sprongen mei syn gelikens dwaen, as de kop der him nei stiet. Dizze man hat de noas wol heech. Dat wiif wie ek in rike boeredochter, nou al lang degradearre ta in keale madam.

Stadichoan kaem de folle earnst fan it gefal notaris Telgersma foar to stean. Hy hie wurk it allegear to forarbeidzjen. Net it feit as sadanich, it feit in abstracto. Dêr moat men as liberael man fan 'e wrâld foar iepen stean, alteast bigryp foar hawwe. Dat hat langer de Tsjerke ek, mei syn bureau's foar houliksswierrichheden. Dat it sosiael skeef siet, mocht ek hinne bruije. Mar dat soks krekt syn Agaeth oerkomme moast. Syn Agaeth dêr't er doch wrychtsjes in heap fan hâldde, al libbe hja frijhwat separaet fan syn amtlike en maetskiplike warberheden. Hwat seach hja yn sa'n man bihalven in fiks postuer en in net ûnkreas gesicht? Hwat koe dy man har jaen oars as Sterovita en Friese Koe? En fierder - hwat seach sa'n man yn in notarisfrou, hwat koe hy der mei, goed bisjoen? Hwat forwachte er fan har? Ik moat mei har prate en har fan dit dwaze saekje ôfbringe. Hja moat it sels ynsjen. Ik bin faek tokoartsketten, dat is sa. Ik bin gjin modelman. Ik haw har wolris hwat forwaerloazge en bûten myn dingen hâlden. Ik haw har wolris sjoen as in al to fanselssprekkende firmante yn myn maetskiplike woltier. Mar ik haw myn goede dingen ek. Ik bin húslik en tagedien. Hja is gjin bûntmantel tokoart kommen. Der stekt gjin kwea yn my sasear en ik haw altyd korrekt west en nea gjin misstap dien. Ik haw dy knappe jonge widdou yn Ljouwert fan my ôfhâlde kinnen, al hoe ticht hja my it fjûr oan 'e skinen lei. Ik hie der mei nei hûs gean kinnen en der hie gjin hoanne nei kraeid. Ik haw it net dien, fordomme!

Notaris Telgersma heineballe efkes gefaerlik mei de wraekgedachte. It keine stal en de lokjende eagen fan dy widdou, syn widdou, syn forspijde kâns op in bûtensprong, boarten him efkes oer de eachfluezen. Mar hy forkrong it wer. Hy soe hear bliuwe. Yn alle gefallen earst mei Agaeth prate. Hy sûze wei yn in mingeling fan fortriet, meilijen en kronken eargefoel.

[p. 293]

De middeis by tafel seach er har wer. Hja hie gûld, har inerlike wrâld lei raer oeral. Mar fan praten kaem neat. Gryt siet der by to sleau-jeuzeljen oer de waermte. Nei iten soe 't dan wêze. Earlik en rjochtút, as in helper yn 'e need. Hy lei syn hân op harres en seach har oan, myld en bigripend. Hja moàt myn fortroulikheit opheine, tocht er. Mar hja skeat oerein en fordwoun yn 'e koken dêr't Gryt stie to skûtelwaskjen, skyld tsjin elke spontane formoedsoening. Fordomd, dy faem koe wol mei yn 't komplot sitte, tocht er. Ik doch myn knipperke yn 'e serre, krektlyk as oars, mei in útgiene sigaer yn 'e mûle en de hannen oer 't liif gear. Gewoan dwaen en neat fornimme litte fan myn skeinde goedwilligens. Hja hat leaver dat ik pûr wurd en har in wan bruijen forkeapje. Mar dizze myn taktyk snijt better hout. Dy wurket har op it moed.

Yn 'e middeiswaermte sukkele er dochs noch yn 'e sliep. De molkeman en de jonge widdou wynderen troch syn koartamige dreamen om. Doe't er wekker waerd, wie 't by trijen. Ik sil mei har prate, wie syn earste tins. It kin sa net langer, it is in idioat forsin, in regyfout. Mar yn 'e foarkeamer siet dominy's mefrou by Agaeth to keakeljen, gjin kâns. Wer nei 't privékantoar. De beide klerken hammeren yn 't oare kantoar op 'e skriuwmasinen. En der kaem in boer oer saken, neffens forgetten ôfspraek. In nuvere dei, tocht Telgersma, en op 'e eftergroun fan syn sakebrein pripten de moaije eagen fan de jonge widdou al syn goede bidoelingen stikken. De boer forfoel yn stadich boerepraet en sûgde twa sigaren ta stommeleintjes. Man, lit my allinne! Mar de man die gjin lichten en eide syn hiele bidriuwstragyk oer en doe dy fan syn hiele sibbe, fan syn buorlju en fan syn neven yn Kanada.

Doe't de man lang om let yn syn klompen sakke, soe Telgersma jitris syn trekken waernimme. Agaeth siet allinne en siet oer in printsjeblêd. Har eagen dreamden great en fochtich fan it papier ôf in dizenige fierte yn. It bigreate him. Hja wurdt it slachtoffer fan dizze triviale grap.

- Ik woe mei dy prate, leafste, sei er.

- Der is neat to praten, foel hja noartsk út. Dou witst nou alles. It sil wol dwaes wêze en abnormael en bûten alle fatsoen, en dou silst dy wol foar my skamje, mar ik....

- Nou, siz it mar, trune er sunich oan.

- Ik hâld fan him.

Dat wurd, dêr't in bidimme hertstocht yn fibrearre, foel

[p. 294]

Telgersma as in stien op syn guodlik hert. Hja hâldt fan him, sei er hearber by himsels. Hja hâldt fan him. Hoe is 't godsmooglik. In molkeman mei seis bern en in hypteek. Hja hâldt fan sa'nien, It is dus gjin triviale grap, mar greate, stjonkende earnst.

- Mar Agaeth...., bigoun er, him ta kalmte slokkend.

- Neat mar Agaeth, sei hja hurd en mei in wilsaksint yn har lûd, dat er fan har net koe en dat al syn bisykjen ta swijen brocht.

- Lit my der sels mei oanpiele.

- Sa'st wolste, sei er stroef. Ik wol my wol stilhâlde en dy oan dyn lot oerlitte.

- Ja, asjebleaft.

- Mar wit hwatst dochste.

- Ik doch net oars.

Hja Loek har werom yn har swijende ûnoantaestberens en bigoun forwoeden to printsjebisjen. Hja is moaijer as ik tocht, der streamt in erotyske waermte fan har út. Mar dat komt fan de molkeman. Net fan my. Ik stean der bûten, it hat mei my neat to meitsjen.

It petear wie üfroun. Spyt en wrok kroppen yn Telgersma op, doe't er wer nei syn kantoar kroaske. De wrok woun it fan de spyt. Hy rôp it byld op fan de jonge widdou. Dy har erotyske stream loek hast taestber yn syn noasters, garânsje genôch foar in goede revanche. Hy stjûrde de beide klerken om in boadskip en draeide har nûmer. Hja praetten ôf yn it hotel dêr't bûtenhoulikse saken saeklik bisjoen waerden. Har lûd song sensuëel troch de hoarn, it song noch in skoft nei yn syn bitize brein. Syn hannen trillen fan senuwen en spanning. Der is net folle heroyk oan in man dy't him sa biwust rémakket op syn earste ûntrou. Doogde hy winliken wol foar dit soarte fan gongen, soe 't net in mâlle flater wurde? Mar hawar. It joech syn gemoed alteast hwat swiet tsjingif foar de bitterheit fan konkurrinsje mei in molkeman.

Hja ieten swijend in pear brochjes. Telgersma gluorke nei de klok. Mei in lyts ûre soed er hàr sjen. Syn hert bounze as dat fan in skoaljonge. Hy fielde him skurf yn har bywêzen. De faem wie der net en hy woe it jitris yn goedens bisykje, sûnder folle oertsjûging. Hja stegere ôf:

- Ik moat it sels útfjochtsje.

- Toe mar, sei er misledige, batsker as de bidoeling wie. Ik bin net kronken genôch, tocht er, mar dat komt fan de widdou.

[p. 295]

- Ik gean efkes nei stêd, sei er ûnder 't biplúzjen fan in sinaesapel, om de wein op to heljen. Dy hat fan 'e moarn in smeet hawn.

- De bus komt mei tsien minuten, andere hja.

Telgersma syn ûnrêst boaze oan. Hja liet him gean, har wurd wie sels in oanmoediging. Mar hy wie fol goede wil:

- Of hast leaver dat ik by dy thúsbliuw?

- Né, sei hja. Hy sykhelle forromme.

- It is foar dy ek biroerd genôch, dat wit ik wol.

Sykje mar hwat ôflieding, sà klonk it. Nou, hy soe.

Hy gyng nei syn kantoar om hwat jild by him to stekken, en seach krekt de skyn fan in persoan it paed lâns gliden. Oan 'e wachtkeamersdoar waerd kloppe. Hy draeide de kaei om. Dêr stie dy forflokte Smit mei syn fluenske troanje. Né ho, nou net ûnbillik wurde. 't Is in oannimlik man fan oansjende. In stevich arbeidersman mei it foarkommen fan in potinsiëel middenstanner.

- Ik soe jo graech efkes sprekke wolle, sei Smit.

- Dat kin, sei Telgersma. Hy fielde in lytse triomf. De man kaem by him en net oarsom. In ekskús wie al it minste.

Smit naem in sigaer oan en pafte. Efkes wie der in swijende terreinforkenning. Doe sei Smit:

- Ik woe dy hypteek wol lyk hawwe.

Telgersma hâldde himsels yn 'e macht, al moast er in kear forheftich slokke. Dy reek prikele yn syn kiel. Hwat woe dy keardel? Smit sei jitris:

- Ik woe dy hypteek wol út 'e wei hawwe.

- Dat kin, sei Telgersma. Dat kin.

Efkes wie 't stil. Doe forfette Smit:

- Hoe wolle jo, mei jild of sûnder jild? In amper to fornimmen gnyske tipte oer syn kreas wêzen.

- Hoe bidoele jo?

- Mei jild - en hy taestte yn 'e binnenbûs nei in pear briefkes fan tûzen - dan bliuwt alles fierder sa't it is. Sûnder jild, dan binne jo fan my ôf. Alhiel en folslein. Op myn wurd fan ear.

Gemiene skurk, tocht Telgersma, skoelje.

- It is krekt sa't jo wolle, forfette Smit. Wy prate as mannen ûnder elkoar, n't wier?

Telgersma syn tinzen arbeiden stadich. Hy moast efkes tiid hawwe. Hy bigriep it wol. Dy smoarge chanteur. Hy hat my yn 'e macht. Ik bin gek, as ik it doch. Mar dy trije tûzen goune soene Agaeth har rêdding wêze kinne. Dinder-

[p. 296]

jend ried de bus foarlâns. Pas oer twa ûren wer ien. It kin ek myn rêdding wêze, tochte er mei hwat bitterheit. Dy widdou giet my moai wis boppe de meuch. Dêr dooch ik dochs net foar.

Smit hie geduld. Mar hy bigoun dochs mar mei syn trije tuzen-goune-briefkes to wapperjen, en lei se doe op 'e tafel del. It wie in ultimatum.

- Hwat garânsje jowe jo my? frege Telgersma hifkjend.

- Ik doch dit part fan myn wyk oer oan Fedde Holtrop, sei Smit biret; hy wie in sakeman en fielde him sadanich. Dat kin moarnier al yngean. Ik hâld dan de Easterbuorren en de bûtendoarpen. Mar mei jild bliuwt alles by it âlde. Jo witte hwat ik bidoel.

- Hâld dat jild, man, sei Telgersma, mei mislearre grimmitigens. Hâld dat jild.

Yn in foech kertier wie alles bislikke. Smit woe mei alle gewelt, as man fan ear, in forklearring opmeitsje en tekenje, dat er mei yngean fan dy en dy dei dat en dat part fan syn wyk oerdie oan Fedde Holtrop alhier. It stik kaem ta stân. It ôfskied wie koart en saeklik. Smit stoep fuort mei in earnst dy't bigryp forrette. Binnen it ramt fan syn mooglikheden wied er in man fan ear, sûnder mis.

Notaris Telgersma siet in moai skoft mei de holle yn 'e hannen efter syn bureau. Hy snokkere net, mar fielde him ûneindige tryst, net om dy trijetûzen goune, mar om de barst yn syn houlikslibben, dy't er mei sa'n fornedering kramje moast. Hawar, hy en Smit wiene lyk. Hy en de widdou noch net. Hy skille it hotel op. De ober, freonlik en réwillich, skarrele it birjocht op, dat de widdou krekt mei in hear de doar útgien wie. De hear hie foar har bitelle.

Notaris Telgersma siet noch lang mei de holle yn 'e hannen. Triennen dripten tusken syn fingers troch.

In pear dagen letter ûntdiek notaris Telgersma, dat syn frou yn in pear moanne tiid fan har eigen kaptael in trijetûzen goune opnommen hie foar net biskreaune doelen. En de jongste klerk brocht it nijs, dat molkeman Smit syn bûtendoarpen trochstoude mei in knappe auto. - ‘Melkproducten, kaas en eieren.’ Notaris Telgersma hat it kausael forbân tusken dy beide trânsaksjes nea ûndersykje wold. Hy wie in goed man en brocht syn frou wer yn 'e balâns mei safolle geduld as men sels fan in goed man amper forwachtsje soe.