De Tsjerne. Jaargang 10

Toanielkronyk:
Terpstra folge it spoar tobek.

Foarsafier ús toanielskriuwers har weagje oan oarloch en bisetting, sykje hja it al folle mear de psychologyske as de direct dramatyske kant oer. Dat leit ek yn 'e reden; de toanielmooglikheden twinge jin dy wei wol op, as men alteast net oer great podium of iepenlofttoaniel en tal fan spylders biskikke kin.

Ek freget de dramatyske útbylding in greate spyldersroutine, mear as men faek by amateurs forwachtsje mei, yn hwaens hannen de symbolyske krêft wolris in to himpen kâns kriget. Men hat dat fornimme kinnen yn de fierders mei greate tawijing brochte útfieringen fan Freark Dam's ‘Dat wie doe’, dy't wol reden ta greate tofredenens joegen, mar doch it fielen neilieten dat der út dizze tekst mear to heljen west hie.

Piter Terpstra hat him yn syn ‘Tsien jier letter’ fier holden fan de symbolyk en it smiten op 'e psychology. Hy jowt it forhael fan in man, dy't foar it each fan 'e wrâld grif gjin keardel útmakke hat. Hy tipte wol effen oan it forset, mar kroep ûnder ynfloed fan de frou dy't him net miste koe, as musicus yn 'e skulp fan 'e Kultuerkeamer. As him dat net langer foldocht, en hy werom wol nei de âlde maten, komt de Nederlânske S.S. om him to heljen. Syn iennige rêdding leit yn it forried fan syn freonen. Hy wol dat net, mar hy kin net mear bihinderje dat hja de namme fan syn forbiningsman lûd útropt.

By de bifrijïng wurdt hy as forrieder oppakt, wylst hja as sangeresse in tournée troch it bûtenlân makket. Nei trien jier komt hja op âldjiersjoun werom. Mar dan is it syn suster, doe in famke fan acht, nou in faem fan achttsjin jier, dy't de sitewaesje dúdlik wurden is. Hja bigrypt dat har broer skuldeleas lit, en ferget Charlotte harsels oan to jaen. Dy docht dat, mar Frâns Hamringa wol fan

[p. 254]

neat witte; hy hat de skuld op him nommen en sil dy drage, en hy draecht der jitte de lêst by fan it noodlot, dat er oer Charlotte brocht hat.

Ik fortel dit hjir wakker skematysk, mar sa hat Terpstra it fansels net yn de trije bidriuwen fan syn stik efterelkoar rinne litten. It bigjint mei de tiid, dat Frâns Hamringa al tsien jier yn it kamp sitten hat, en by flitsen sjocht men dan it forline wer opdûken. De skriuwer hat dat net yn petearen of monologen dien, mar him hjir bitsjinne fan it toaniel ûnder oare biljochting, de ‘flash back’; by dit ljocht siket er it spoar tobek.

Sa't men sjocht, in nijsgjirrich stik mei in net deistige problematyk, dêr't by in bilibbe opfiering hiel hwat fan to meitsjen is.

Ien ding is spitich; de problematyk komt mear yn it formidden to stean as de persoanen, dêr't dochs it toaniel it foar in great part fan hawwe moat. Ik wurd wol wiis hwat de swierrichheit fan dizze minsken is, mar de minsken sels komme my net deunernôch by. Foar in part leit dat oan 'e dialooch, dy't to evenredich is en tomin dynamyske fariaesjes jowt. Alle persoanen sprekke yn in soarte fan biskaefde reportaezjestyl, dy't faeks yn 'e mûlen fan 'e spylders wol hwat forbrutsen wurde kin, mar dy't dochs it hiele stik to igael bliuwe lit; der binne to min staccato's, to min koartslutingen om it forrin net allinne nei tinke, mar ek nei libje to kinnen.

Gâns Friezen binne my to rûch yn 'e mûle; Terpstra is jen fan dy seldsume lju, dy't ik wol jerne hwat ûnbisnoeider hawwe woe. Hwant dat er hwat kin, en dat binammen it Fryske toaniel noch hwat fan him to wachtsjen hat stiet tinkt my net yn 'e kiif.

FEDDE SCHURER.