De Tsjerne. Jaargang 10

[p. 200]

Fr. Winfryd Brouwer:
Ek uzes mei.

Frysk Psalm- en Gesangboek. Utjefte fan de Provinsiale Kommisje foar de Evangelyforkundiging yn de Fryske tael. Laverman, Drachten. 1955.

De njoggende April waerd it nije tsjerkeboek, it ‘Frysk Psalm- en Gesangboek’ oerdroegen oan tsjerke en folk. De tsjerke wie fortsjinwurdige troch har offisium, it folk troch de steateleden en de selskipbistjûren. Alteast, sa waerd it sjoen. Winliken wiene alle lju, dy't gearkommen wiene, fortsjinwurdigers fan tsjerke èn folk. - Hwat moat de tsjerke oars wêze as hiel it hillige folk fan God en hwat is it folk dan oars as de mienskip fan leauwenden yn Kristus en God?

Tsjerke en folk: de Herfoarme tsjerke wie útnoege en de Grifformearde, de Mennisten faeks en noch oare godstsjinstige mienskippen yn Fryslân. Is ek de Roomske tsjerke útnoege? It liket my ta, dat soks organisatoarysk net dwaenlik wie. Ommers, sûnt 1853 hat de R.K. tsjerke gjin dúdlik Fryske ôfdieling mear. Fryslân bistiet net foar har yn 'e foarm, dêr't it foar de oare tsjerken yn bistiet: as tsjerklike provinsje of b.g. as klassis. Dat hwa soe men dan útnoegje moatte? It Roomsk Frysk Boun wie wol fortsjinwurdige en sa de tsjerke dus ek, en dat wie de goede foarm. Hwant offisieel mei de tsjerke bûten dizze nije bondel stean, foar de yndividuële minske, ek foar de Roomsken yn Fryslân, is it útkommen dêrfan tige wichtich.

De psalmen, ja dat binne ús psalmen krektlike goed: de Catholica hat se fyftjin ieuwen allinne biwarre, hja binne brûkt yn de kleasters en wurde it noch, it hiele psalterium is oer de wike fordield, men bigjint de dei mei de 95e psalm en slút mei de prachtige bea fan psalm 134, dêr't men de taek om foar des Heare antlit to stean mei oerdraecht oan de oare kleasters, rounom oer de wrâld: ‘Kom, loovje nou der hearen Hear, Jim al syn feinten, jow Him ear, Jim dy't fol iver nacht op nacht, Hâld' yn syn hillich hûs de wacht’.

De psalmen fan Schurer wiene nammers allang goed-

[p. 201]

kard. De Biskop sels hat harren it ‘Imprimatur’ jown, hy hat, hwat de dichter der ek fan tinke mei, dat allegearre seinge, en sein, dat it tsjinje koe om al it bidden djipper en ynliker to meitsjen. En sa binne sûnt 1947 yn forskate Roomske húshaldings en binammen yn de kleasters, dêr't Friezen of Friezinnen wiene, de Fryske psalmen brûkt. En der is nije bisieling opdien, nou't men de yn it Latyn of it Hollânsk biwende teksten hearde en lies mei de gloede en de krêft fan de eigen tael, de memmetael. Mear as ea is de wierheit dúdlik wurden fan de 87e psalm, dy't fan it nije Sion, de tsjerke, seit:

Sjoch, folk by folk, út ierde' fierste herne,
Hja komme as boargers yn dyn poarten foar;
De Filistyn, de Tyriër, de Moar -
Dy heart hjir thús en dizze is dêr berne.

Ja, Sion stiet it klear yn 't each to lêzen.
En 't wurdt rounom fan har biwenners sein:
Sjoch, elk foar oar is yn har berne en tein,
En de Alderheechste sels hâldt har yn wêzen.

Mar de Katholyk, dy't dizze nije bondel bistelt (allinne de psalmen al binne dy goed twa goune dûbel en dwers wurdich) krijt mei de psalmen ek noch sa'n 340 gesangen yn 'e hûs. En sa komt er, wer troch it Frysk, yn kontakt mei in libben Kristlik folksbisit, dêr't er oars faeks nea kunde oan krije soe. En as er dat allegearre neilêst, dan giet syn freugde hast mei elk fers omheech om dizze rykdom en om it folle, oermjitte folle, dat de Kristenen mienskiplik bisitte.

De man, dy't al in bytsje thús is yn Herfoarme lietebondels siket earst bipaelde gesangen op. En dan sjocht er mei blydskip, dat de redaksjekommisje him ek al net to krekt hâlden hat oan de foarskriften fan de Herfoarme Synoade. Ommers, de Algemiene Synoade hat yn har 13e sitting, op Woansdei 30 July 1941 bisletten om in hiele rige gesangen út de bondel to skrassen, wol in fjirtich. Lokkich is dat net bard. Hwant inkelde gesangen moasten skrast wurde, om't hja to Roomsk wiene: midsieuske dichters hiene se skreaun út har leauwe wei. En de Synoade woe hawwe, lieten as gesang 36, 44, 250 en oaren hearden wol yn in Roomske, mar net yn in Herfoarme bondel, Mar

[p. 202]

gelokkich, der kaem tsjin dat stânpunt forset fan Protestantske kant, it lêst noch fan ds. M. Groeneveld, dy't yn ‘Hervormd Amsterdam’ yngiet tsjin it plan fan ds. W.P. Keyser yn it ‘Hervormd Weekblad’ om lieten as gesang 250 wei to litten. Ds. Boelens-en-dy hawwe aldergeloks ek in brede visy hawn, dat sa is de Fryske skriftekennisse foar altyd forrike mei inkelde prachtige oersettingen fan Latynske hymnen.

Hwa't de oersetting fan it ‘adoro te’ yn de nije bondel forgeliket mei de oersetting fan deselde hymnus, dy't yn it lêste nûmer fan de Katholike Fries, it moanneblêd fan it R.F.B., ôfprinte stiet, sjocht, dat de ‘Protestantske’ oersetting folle tichter by de tekst fan St. Thomas fan Aquino stiet - fan rhytme en fan wurdkar - as de ‘Katholike’.

Lykwols, de Synoade hat har eigen bondel net goedernôch neisjoen. Hwant nêst de neamde gesangen steane der altyd noch wol in fyftjin oare Roomske, Latynske hymnen yn har bondel, oerset faeks via it Frânsk of Dútsk, mar dochs noch dúdlik werom to kennen. Wy hawwe foar ússels ris opskreaun, hokker lieten út dizze Fryske bondel yn it Latyn of yn de folkstael ek yn de Roomske tsjerken songen wurde. Dêrby kamen wy altyd op sa'n fjirtich, en dêr moat dan by bitocht wurde, dat lang net alle midsieuske hymnen mear bikend binne en dat yn Nederlân folle minder songen wurdt yn de R.K. tsjerken as b.g. yn Dútsklân of Frankryk. Der sil dus noch wol folle mear wêze, as hwat troch ús ûntdutsen is. En dan hawwe wy noch net iens meirekkene de gedichten fan nei-reformatoaryske katholiken as Vondel, de prysters Franciskus Xaverius (O, Deus, ego amo te: ges. 213) en Guido Gezelle (Het leven is een krijgsbanier, ges. 118). Ek binne net meirekkene de nasionale lieten, dy't foar eltse Nederlanner bikend wêze moatte, lyk as de lieten út Valerius' Gedenckklanck en it Wilhelmus, dat hjir yn syn Fryske versy, mei ‘Willem fan Nassou’ yn de bigjinletters, ôfprinte is.

De gedichten fan Protestanten binne ek hwat langer hwat minder taboe yn Katholike formiddens. Sa kin men yn Roomske tsjerkeboeken gedichten fine fan Revius en Camphuysen. En gelokkich fynt men dizze sangen hjir ek, forfryske. Ek in prachtich liet as gesang 281: ‘Hear, bliuw my nei’ is hiem to uzes.

Binne der dan gjin dingen to sizzen, dy't ús minder oansteane? Och, fansels. Der leit nou ienkear yn in bulte

[p. 203]

dingen in spjalt tusken Protestant en Roomske. Gelokkich yn it Fryske taelgebrûk noch net. Wy achtsje it sûnder mis in fortsjinst, dat it Protestantske ‘Heare’ hjir oeral ‘Hear’ wurden is. Dat der hjir en dêr fan ‘gemeente’ praet wurdt is ek net slim: dit wurd komt al hwat langer hwat mear yn Katholike publikaesjes en ek yn Bibeloersettingen foar.

Minder wurdt it mei lieten, dêr't Marije yn foar komt. Gelokkich: it magnificat ûntbrekt net mei de profetyske wurden: ‘Nou wurd ik (Maria) dei op dei Fan slacht' oant slacht tonei Oanienwei sillich sprutsen’.

En sels it ‘Stabat Mata’, de lofsang fan Marije steande ûnder it Krús is opnommen (44). Mar yn dit liet en yn forskate oare lieten as it gesang fan Joh. Brugman (155), it Midsieuske ‘Ic wil mij gaen vertroesten’ (154) waerd de oarspronklike tekst gewelt oandien en de fersen, rjochte ta ‘Maria Keyzerinne’, weilitten.

Sa ek gesang 17, dêr't wy sjonge ‘dat zij een Zoon zou baren en blijven eeuwig maagd’, hwat hjir wurden is: ‘Hat hja in berntsje berne Dat ús forlosse sil’. It sil wol net oars kinnen ha en wy moatte it mar ynskikke. De typysk reformatoaryske lieten as it Lutherliet (96 en 97) kinne wy rêstich forneare: Luther en faeks de Fryske oersetter ek, sille wol bipaelde tinzen hawn hawwe, as hja delskreauwen: ‘De âlde fijân tsjoed dy is it tinken hjoed’, mar ek hjir kin men as Kristenen mienskiplik deselde fijân, de fijân fan it minskene slachte ûnder forstean, en mienskiplik sa dit Lutherliet sjonge.

Mienskiplik sjonge? Soe it ek yn Fryslân safier komme kinne, dat Kristenen fan allerhande rjochting sa nou en dan byinoar komme en deselde psalmen en gesangen ophelje? Yn Grins is it al bard, mei de Deken en in dûmny as foargongers.

Mar ek as it yn Fryslân noch net gau safier komt, dan noch is dizze nije tsjerkebondel ek foar de Roomsken in wichtich ding. Wy sille der goed gebrûk fan meitsje. It kin fansels wêze, dat de tsjerklike autoriteiten dizze bondel net sa sympathyk ûntfange sille, as de psalmoersetting - mar dit bliuwt der fan, dat dit barren èk foar de Roomsken yn Fryslân in ding fan great bilang is. Hwant de dichters, dy't soks foar ús allinne dwaen kinne, binne der net. En dêrom moatte wy bliid wêze mei dizze prachtige bondel, dy't al op ierde eat wier makket fan hwat gesang 103 sjongt.