De Tsjerne. Jaargang 10

[p. 60]

Geart Jonkman:
Fusillade.

De kommandant fan de politike finzenis to H. sit etter syn ûnmeugend bureau en skriuwt in bernestrip foar it pleatslik blêd. Dat heart net alhiel ta syn taek, mar der is wol mear dat net troch de mesken kin. Hy hat bygelyks oan wjerskanten op 'e kraech twa sulveren stjerren, wylst der neffens de hege oarder fan de Generale staf trije stjerren sitte moatte. Nou wit de generale staf fan it M.G. net dat de kommandant syn rjochterhân, adjudant K., sawol geastlik as lichaemlik lyts fan stik is en dat de finzenen, binammen de eardere S.S.- en S.D.-ofsieren, ynienen mear ûntsach hawwe foar de lytse K. nou't dy de sulveren stjer op 'e kraech hat. Sûnt de kommandant syn rjochterhân ta ofsier bifoardere hat, swart dy him alle dagen, mei safolle wurden ivige trou, sûnder dat it fan him ferge wurdt. Der wurdt sels grute, dat K., dy't daelk al syn sibben en kunde fornijd hat dat er bifoardere is ta twade luitent, alle notarissen en gemeentlike autoriteiten yn 't spier hat, om him in went ta to skikken dy't past by syn rang. Mar der wurdt safolle grute, bygelyks ek dat de kommandant slij nei drank en froulju is. Better net to witten hat er ien kear, nei't K. fanwegen de bifoardering earne in flesfol âlde kleare opdukte, in fikse sneed yn 't ear hawn en by dy gelegenheit in doktersfrou ûnforhoeds yn 'e earmen sletten, doe't er dy tafallich moete foar de finzenispoarte. Fierder is it bikend, dat er alle moarnen as in slachtersjonge op 'e fyts springt en nei syn âld ûnderdûkadres set om kofje en dat dêr in net ûnkreaze dochter yn 'e hûs is.

De kommandant sit efter it bureau to stinnen op syn bernestrip, wylst de twade luitent K. as in feldwebel to kear giet tsjin biwekkers en finzenen efter de izerbisleine doarren, net wittend dat it de kommandant sels wie, dy't him in kertier lyn mei in sterke kanadeeske tongslach, telefoanysk tagraude dat er de ‘Commander’ wie fan de ‘Canadian Troups’ en mei in ûre ‘the prison’ ynspektearje soe.

De twade luitent K. springt as in mechanykje fan de iene sel nei de oare, treppen op, treppen del, raest, flokt en jowt oarders. Sjipsop weaget en skommet oer de tegels,

[p. 61]

striesekken wurde opskodde, tekkens kloppe en tontsjes lege.

Ynienen stout K. nei it bureau fan de kommandant, springt yn 'e hâlding - hwat him forbean is en ropt: - Kin mynhear - hy mei net kommandant of kaptein sizze - kin mynhear even it taforsjoch oernimme, ik moat, mei permisje sein, ik moat nei 't húske en mei in kertier kin dy hege kanadeeske miter hjir wêze!

De kommandant stoarret him, yn stúdzje wei, oan en seit lang om let:

- It rêdt him wol.

- It rêdt him wol?! Hoe kin mynhear... ja nim my net kwea, ik moat dêr even hinne... hoe kin mynhear yn 'e goedichheit sa lykmoedich efter syn bureau... o, ik moat der hinne!

De kommandant jowt him wer yn 'e bernestrip, de administrateur, yn it deistich libben kastlein, lit syn skriuwmasine rattelje. Mei tsien minuten stiet K. al wer yn 'e hâlding op 'e drompel.

- Kin mynhear even sjen, ik haw de boel himmel en skjin, sil ik de finzene Blizheimer salang nei de sel bringe?

- Hwer sit dy nou dan?

- Yn 'e kouwe.

De kommandant forblikket, de kouwe is in midsieuske strafsel, alhiel fan izeren stangen.

- Ik wol hjir nimmen yn 'e kouwe hawwe, der út mei dy fint!

- Ja, mar hy hat juster...

- Kin my neat fordomme, der úthelje! Wy binne gjin Poepen! En stean dêr net as in pias.

- Ta jou oarders, mynhear! Rint mynhear even mei?

- Ik leau it sa wol... en nou gjin grappen wer mei dy kouwe.

K. set ôf, hy bigrypt der neat mear fan. Aenst brûst dy generael der yn en de kommandant skriuwt mar rêstich berneforhaeltsjes. En hwat dy Blizheimer, dy smoarge S.D.-er oanbilanget, it is gjin wûnder dat der yn trije sigarewinkels brosjueres to keap binne oer de kommandant. Twa kwartsjes kostje dy en der stiet suver planút yn dat de kommandant in weakdier, in healsêften-ien is, om't der alle wiken in lêzing hâlden wurdt en de finzenen meiinoar sjonge meije. K. jowt oarder om Blizheimer út de kouwe to litten en nei de sel to bringen. Ynienen bliuwt er, as

[p. 62]

yn 't gat bineile, stean. Ut de fierste sel op 'e twade fordjipping klinkt in dierlik, suver luguber âljen, dat mei in tsienfâldich wjerlûd de hiele finzenis yn in omsjoch ta in hel makket. Yn alle sellen wurdt roppen en kloppe.

K. wit hwat dat bitsjut; de finzene Stonebrink is it wer yn 'e plasse slein en dat duorret twa, trije ûren. Noch hy, noch de biwekkers kinne baes oer Stonebrink wurde, as dy it bigrepen hat. En foar de kommandant wol K. it net heal wêze, dat hja Stonebrink net oerkinne. Aldergeloks is it foar op it bureau net to hearren en bart it nea as de kommandant ris troch de izeren doarren komt. Mar nou kin dy forhipte generael alle minuten komme.

- Der hinne en slaen him dea! raest er tsjin de haedsipier. Né, né, net deaslaen, net deaslaen fansels! Hwat moatte wy dwaen, hwat moatte wy yn 'e goedichheit?! Ik wurd gek, ik wurd gek!

Yn 'e sellen boazet de ûnrest oan, it âljen fan Stonebrink makket elk gek.

- Stilte! Stilte bliksem! Ik slút jim allegearre yn 'e kouwe, illindelingen! Stilte, fordomme!

De twade luitent stiet as in roppende yn 'e woastyn. De finzenen hawwe in leven as in oardiel, der wurdt hammere op alle seldoarren, raest en flokt yn trije talen. K. boarst hast, it swit rint him ûnder 'e kepy wei yn 'e eagen. Hwat to dwaen?! As de generael komt - giet dêr de skille al?! - is er fan 'e kaert, safolle bigrypt er der wol fan. Faeks komt dan ek noch út dat er yn wêzen gjin ofsier is. Hwat in skande, hwat in skande! Yn panyk stout er nei foaren en raest:

- Los dy doar.

In biwekker sjit ta mei it bosk kaeijen.

- Los fordomme! Dy oare kaei, slûgert! Né, dy dêr sokses.

Dan stout er de gong troch nei it bureau.

- Mynhear moat opslach komme. Ien fan 'e keardels is gek wurden!

- Bring him hjir mar.

- O, o, hwat moat ik bigjinne?! Mynhear hat nearne gjin oardiel oer! It is Stonebrink en aenst stiet dy generael hjir!

- Hwat is der mei Stonebrink?

- Gek, folslein gek! Hy makket de hiele finzenis geande!

[p. 63]

- Ik siz dochs, bring him hjir mar.

- Hy is mei gjin stôk, mei gjin gewelt yn biweging to krijen! Kom, kom yn 'e goedichheit, ik wurd gek!

- Hawwe jim it al bisocht?

- De lêste wiken hieltyd! Der is neat mei him to bigjinen, wy hawwe him blau slein, it joech neat! Kom mei, mynhear, ear't de generael...

- Blau slein? Hwa bliksem hat hjir oarder jown om to slaen?!

De twade luitent K. kin neat mear útbringe, hy is blau oanroun en stiet op it punt fan himsels to fallen. De kommandant riist fan 'e stoel, sjocht spitich nei syn kopij en seit:

- Hawar, lit ús mar ris sjen.

As er troch de greate doarren komt, wurdt er al even oars fan de heidenske herje. De seis tsjinstdwaende biwekkers drave by de seldoarren lâns en bolderje: - Stilte!

- Doch dy seldoar ris iepen, seit de kommandant.

- Dêr sit er net, mynhear! jammert de twade luitent.

- Kin my neat fordomme, iepen!

De kaeijen rattelje en de doar swaeit op. Tsien, tolve lânwachters springe yn 'e hâlding foar de izeren britsen.

- Hwat wie der mannen? Stean dêr net as piassen!

Ien docht in trêd foarút en seit: - Wy wurde gek fan dy fint, kommandant, dat giet nou al wiken sa, om de oare dei.

- Jim hiene earder gek wurde moatten, dan hiene jim hjir net sitten. Ticht dy doar!

K. bigjint wanhopich yn 'e hannen to wringen en seit:

Lit ús daelk nei boppen gean, mynhear.

- Earst dy doar iepen, dy dêr.

- Mar mynhear, de generael kin...

- Iepen, siz ik. Soa, ofsieren, sjoch ik. Goemiddei hearen! Hwat wie der to rêdden?!

- Herr Kommandant, verzeihe aber...

- Neat to verzeihen, waerden jim ek sa oerstjûr as jim slachtoffers jammeren fan pine? Gjin grappen! En gean fatsoenlik op jim skonken stean. Ticht dy doar!

De twade luitent K. is al nei boppen draefd mei ieu fan 'e biwekkers. Ut de iepen seldoar klinkt in gejammer dat jin troch ieren en sinen giet. De kommandant moat nou ek wol nei boppen. As er de seldoar ynstapt, steane seis lânwachters, wyt as deaden, mei de rêch tsjin 'e muorre. Op

[p. 64]

it tontsje, yn 'e hoeke, sit Stonebrink, folslein neaken. It bloed rint him oan alle kanten by de lea del, sa hat er himsels skandelisearre mei de neils. Hy âllet as hat er wol tsien pear longen.

- Oerein! boldert K.

Stonebrink bliuwt as in fakir sitten en âllet troch. De kommandant giet deun foar him stean, Stonebrink âllet troch. Syn glêzige eagen binne rjochte op eat dat fier bûten de finzenis wêze moat. De kommandant bigjint ek to âljen, lûder, aloan lûder. De lânwachters sjogge kjel fan de iene nei de oare en wolle har rêgen wol troch de muorre triuwe. De kommandant âllet troch, folslein gek wurden, sa't it liket. Even hâldt Stonebrink him stil, der komt hwat fan forwûndering yn syn glêzige eagen. De kommandant fettet him by de earm. Opslach bigjint Stonebrink wer to jammerjen. Opslach bigjint de kommandant wer to âljen. Stonebrink stil, fan 'e weromstuit. De kommandant lúteret him hwat yn 't ear. Stonebrink sjoch him dizich oan, hy bigrypt it net.

- Jo wurde opslach fusilleare! bolderet de kommandant.

Stonebrink skokskoudert, mar bliuwt sitten.

- Broek oan! bolderet de kommandant.

Súntsjesoan komt der hwat libben yn Stonebrink. Hy stapt fan 'e tonne, kriget syn broek fan 'e brits en docht dy oan. Dan, ynienen, bigjint er earmhertich to âljen. De kommandant allyksa. As Stonebrink mei in skok swijt, bolderet de kommandant: - Klear?! Dan nei de luchtsel. Jo wurde fusillearre!

Stonebrink rint folchsum nei de doar. De kommandant nimt it ûnbidige legerrevolver fan de biwekker, hellet de kûgels der út, probearret efter de rêch even oft der gjin kûgel mear yn sit, knypt dêrby de eagen ticht, mar né, it wapen is net laden. Yn 'e luchtsel seit er tsjin Stonebrink:

- Wolle jo blyndoeke wurde?

Stonebrink skoddet mei de holle.

- Hawwe jo noch in lêste winsk?

- Ja! jammert Stonebrink, dat it myn wiif en bern goed... gean... mei!

- Moai sa, seit de kommandant. Hy triuwt de biwekker it wapen yn 'e hân.

- Alles ré?! Liz oan... fjûr!

De hoanne wurdt oerhelle en hja hearre in droege me-

[p. 65]

talen tik. Mar dan rôlje de kommandant de eagen hast út 'e holle fan ûntsetting: Stonebrink siicht stadich troch de knibbels, falt oerside en bigjint ôfgryslik to termynjen... De biwekker naeit der út, de twade luitent K. siket hâldfêst oan 'e doarstile, wyt as in lyk. Ynienen hâlde de stûpen op... it lichem leit deastil. De kommandant trillet op 'e skonken. Mar hwat is dat?! Súntsjes lûkt Stonebrink de rjochterhân ûnder de side wei, bringt dy nei de foarholle, fielt even en bisjocht syn fingers. Gjin bloed? sizze syn eagen. De kommandant suchtet djip... Ynbylding dus, kleare ynbylding aldergeloks.

Alteast...