De Tsjerne. Jaargang 10

[p. 40]

Tiny Mulder:
Ik fyts nea wer.

- Dêr! Lyn batste de fyts tsjin de muorre fan it forsekeringsgebou, dêr't juster de SD de koffers pakt hie en hjoed de staf fan de NBS siet. Dêr! En nou fyts ik fan myn libbensdagen net wer fierder as binnen de biboude kom. Ik lit my tonei ride. De oarloch sit der op.

In bêste fyts oars, in hearefyts mei avensearforsnelling, spesiael op Lyn har forsyk ‘organisearre’. Hja hie in pear moanne lyn om bettere bannen frege foar har âld ryk-rak, mar de jonges hiene sein: It is helte makliker en stel in hiele fyts as allinne bannen, hjir hast him. It sil dy wol neat skele kinne, dat it in hearefyts is. In rok hast dochs fêst net mear.

Né, in rok bisiet hja net mear. Efterbleaun op in earder ûnderdûkadres, krektlyk as suver alles oant har identiteit ta. In thús wie der ek net mear, sûnt hja op in tsjustere winterjoun krekt foar spertiid nei har âlderlik hûs glûpt wie. De snie lei withoeheech by de doarren op. Underdûkt!

It libben wie stadichwei ta syn ienfâldichste foarmen werombrocht dizze lêste oarlochswinter, mei as iennichst bisit in hearefyts, in feale jas, in Tweka-broek mei ynbreiden gat, skieppewollene trui, wanten en sokken, in pear reade klompen, en hwat bilape ûnderguod. Gjin forplichtingen om thús to sjen, gjin hoasstopjen. By hastich forfarren fanwegen oppakte kunde of ûnneigeanbere oarders fan de bazen, hoegde men neat yn to pakken, allinne mar op de fyts to stappen en ûnderweis in nije namme to bitinken foar it folgjende adres. En gjin soarch as foar eigen hachje.

Hjoed wie sels de soarch foar it hachje weifallen en teffens de plicht nea op to fallen. Krekt oarsom. De BS-earmbân stiek wol sa nij en skjin ôf by Lyn har suterich jaske.

Hja biseach harsels yn in rút. Skoarem en meager, mar hiel. Dat wie alteast mear as mannich âlde kammeraet oer to biskikken hie.

Efkes sjen oft ik ek noch oanfangskaptael haw om de nije tiid mei to bigjinnen, gnyske Lyn yn harsels. Hja taestte alle bûsen ôf. It PB fan Helena Henderika van Stralen,

[p. 41]

forpleechster, berne op It Fean, 4-2-1922, in Ausweis foar de fyts en in bûsdoek. Wrychtsjes, yn de tippe fan de broeksbûse siet noch in sinken dûbeltsje! Hja smiet it yn 'e hichte en heinde it delkanteljende ding wer op.

- Heu, Aly, hwat dochst dêr dochs?

Dat wie Peter. Yn gjin tiden sjoen. In freon út it Alytiidrek. Hy hinge boppe ta it rút út.

Doarst der noch net yn, Aly? De SD is fuort, hear. Wy hawwe allinne moaije Hanz efterhâlden as relekwy. En wy hawwe sigaretten. Echte. Hat Truus juster losweakke fan de Kanadezen by Akkrum.

- Ik haw it hjir drok, Peter. Ik nim ôfskied fan myn fyts en tel myn kaptael.

Dat hie juster dus de útsetter west fan de fytserij. De post foar Koudum, justerjoun krige, koe hja nou wol forskuorre. Hja hie al sa tsjín de reis oansoarge nei juster. In knappe útsetter wie it al. Hast deasketten troch Ingelske jagers, dy't op 'e strjitwei mar raek skeaten op in Dútske auto, doe't dy har foarbyried. Hja wie noch krekt op 'e tiid yn in mangat dûkt en hie alle manlju segene, dy't it net forpoft hiene en dol mangatten foar de moffen.

En nea wer fytse.

Net it altyd meireizgjende gefaer, net de iensumens sûnder thús by hieltyd wer oare frjemde lju yn 'e hûs, net de jounen, dat hja omswalke sûnder ûnderdak, net de ûrenlange reizen yn kâlde treinen, mei dôve skonken steande, hingjende tusken opinoarpakte reizgers, kilo's bonkaerten of prykjend sjitark ûnder in stiif korset, mar it fytsen fan de lêste seis moanne hie har knoeid.

Alle moarnen wer oan, Sneins en deis, op 'e fyts, sechtich, tachtich, hûndert kilometer. It einleas traepjen, ienentweintich kear de trapers roun op hûndert meter, it beamketellen, it skouwen yn 'e stoarm op op de keale diken fan de Súdwesthoeke, it sear fallen en muoisum oereen kommen op sjippeglêdde wegen, it sjouwen, ûren oanien soms, mei de fyts oan de hân yn sniejachten op, it altyd allinnich fytsen mei hiele frije dagen foar de tinzen, it traepjen, flokkend, biddend, gûlend omt de lea net mear koe en dochs moast, dat hie har swijsum makke, har yn harsels opteard, har in chronyske pine yn 'e mage bisoarge, har mear tognaud as de folle riskanter ûndernimmingen fan de twa-trije jier dêrfoar.

En dêrom swarde Lyn: nea wer op 'e fyts as foar lokael

[p. 42]

forkear. Trije moanne fakânsje thús, tsien poun groeije, in jurk oan en hoazzen en in pear knappe skuon.

Ik keapje mysels in hoed, ien mei blomkes derop, bitocht Lyn ynienen. As der nou net in huoddeforkeaper is, dy't my as tank foar de tsjinst oan 't faderlân foar myn dûbeltsje in beeldich huodtsje jowt, is de hiele bifrijing my ek net in stûr wurdich.

Hja lake om har mâlle bitinksels. In bytsje gek hat de bifrijing my al makke. De huodden kostje aenst foar elk wer itselde.

De klokken bigounen to lieden. It galme en droane oer de stêd, drôf en bliid tagelyk, markearjend de grins tusken twa tiidrekken. En Lyn mocht beide bilibje, hie der sels net ien fan misse wold. De klokken liede en ik libje, jandoarje, ik libje. Godtank, ik libje. De triennen spatten har út de eagen. Wim en Bertus, Jaep, Theo, Pytsje, Geart, Anne en hwa allegearre mear fan har âlde freonen mochten de cascade fan klokkeklanken net mear hearre. Heare, hwerom ikke? Hwerom rêdde ik it altyd wer, gauris op in pear tellen, in inkeld saneamd tafaltsje ôf, en rounen dy oaren krekt al yn 'e fûke?

Lyn stapte it greate gebou yn. Rounom folk, bikenden en ûnbikenden, kammeraten fan de âlde KP, yn tiden net sjoen, guon krekt út de finzenis, bleek en meager, swaeijend op har skonken as hja de reek fan har earste Sweet Caporal djip ynsûgden. Rounom waerd der fûstke en tute, kofje en broggen omdield.

- Heu, Aly. Ha, dy Diny. Libbestou ek noch, Annemary?

Lyn andere op al har âlde nammen, lyk as hja har jierrenlang oanpast hie by alle identiteiten en formommingen.

Op ien fan de keamers boppe brutsen se de keet ôf, sa't it hearde. Doe't Lyn dêr de doar iependie, stie hja each yn each mei de bifrijing. Yn in greate rounte, trije, fjouwer rigen breed, dounsen of sieren yn unifoarm, jonges yn overalls, koeriersters, earm yn earm. Guon dounsen swijend en swittend, oaren rôpen der withwat by. Hja dounsen suver ekstatysk, de flier skodde. In stampede, skeat it troch Lyn hinne, doe't hja meitroaid waerd yn 'e rounte en meidounse, alles forjittend lyk as de oaren, alle illinde, alle ûntbearingen, alle fisioenen fan sellen en forhoaren, yn in roes, in útwei yn it massael biwegen, wylst de toerklokken letten, letten.

[p. 43]

Oant der guon fan ûnderen kamen en boppe it gestamp en gerop út raesden: - As jimme wiis binne mei dit haedkertier, moatte jimme nou ophâlde, oars is it oer fiif minuten in ruïne!

Ynienen stie de kleaune stil. De kommandant fage him it swit fan de holle en lake, dat it davere.

It dounsjen, de stampede, hie harren allegearre oer it Nimmenslân tusken juster en hjoed hinneholpen.

- Jonges, elk nei syn seksjekommandant en oarders helje. Oan it wurk as de wearlich!

Lyn meldde har by seksje Forbiningen. It buordtsje mei ‘Seksje Renstâl’ derop, dat de lêste wiken oan it bedskut fan de sintrale post sitten hie, hinge nou kreas oan de keamersdoar.

- Lyn, dou bist frij. Gean sitten en helje ús kofje. Sa gau't de ofsieren fan Civil Affairs hjir binne, bistou tolk. En komme fan 'e middei. Ast der nocht oan hast meist opbrochte NSBsters fouilleare op it plysjebureau.

O God, né. Hjoed frij en foaral gjin gedoch mei in nije kategory finzenen. Lyn stapte by de hege stoepe del, de wacht foarby. Dêr stie de fyts. Mei in linige swaei sloech hja de skonk oer de stange.

Soa, dus gjin fakânsje, mar arbeidzje. Foar Lyn gjin lins.

It wie as floeide alle krêft ynienen út har wei, as bleau der in swangrêd stean, dat jierren oanien trochdraeid hie. Stjerkes giselen hinne en wer foar har eagen.

Hja trape fikser oan. Dit net, net dizze leechte fan binnen. Trocharbeidzje, Lyn. Gewoan trocharbeidzje. Aenst, fan 'e middei wer bigjinne. As hja mar net wer hoegde to fytsen yn alle waer.

- Ald rotfyts! skold hja. Dêr giest my al wer hurder as ik wol, âld rotfyts.

Hja liet de trapers efkes los en fytste de kradige Aprilmoarn yn, oerstadich en sûnder boadskip.