De Tsjerne. Jaargang 10

[p. 80]

Louise Kingma:
De tredde snein yn Oktober.

It théwetter yn it koperen tsjetteltsje op it lytse konfoarke bigoun to soarjen.

‘Mar wachtsje mei thésetten oant de healwei trijen bus troch is,’ tocht Lysbet. Hja tocht net: earst mar sjen oft Roel wol komt, allinne sahwat dizenich wei: de healwei trijen bus mar ôfwachtsje. Hja wist ek hielendal net oft Roel wol komme soe hjoed. Al yn gjin trije wike hie hja hwat fan him heard, bihalven dan in printkaert út Roermond en in brievekaertsje út Amsterdam mei in pear hastich skreaune rigels. ‘Haw it fleanend drok. Hoopje mar datstû dy ek net forfele hoechst. Oant sjen, Roel.’

Oant sjen - dat koe hjoed wêze, mar ek yn nije wike fansels.

Mei wolgefallen seach Lysbet har opkeammerke yn 't roun. De keamer wie ljocht en bihaechlik sa mei de sinne op 'e glêzen. Hja draeide de âld jeneverkrûk noch in lyts eintsje om, sà dat de moaije tûken mei dúnbeijen it ljocht heinden. Op it âld kastke dat hja as thétafel brûkte stiene twa kopkes ré, elkmis mei in grou klûntsje; de krante lei op 'e tafel, der leine sigaretten en lúsjefers njonken it jiskepantsje; alles like klear to wêzen foar bisite. Of winliken like it der mear op oft der krekt immen útroun wie, - mûlk om't er hwat to forhakstûkjen hie efterhûs - mar dy't daelk weromkomme soe.

Op 'e strjitwei hâldde in bus en sette wer oan. De âld Chausson, wist hja sûnder der fierder by to tinken. Folle folk kaem de buorren net del. Evert fan Nanne-Djoke wie de foarste. ‘Grynder,’ húnde Lys him by harsels, ‘moast wer sjen oft jimme Mem wol goed op dyn erfdiel past?’ Hja koe Evert moai goed, hja hiene yn 'e selde klasse sitten en doe't hja âlder waerden hiene hja ek wol togearre op en út west. Och, en dêr wie Rommert Heringa ek ris wer. ‘Aerdich dat hy noch altyd sa trou by Aeltsje har folk komt,’ prakkesearre Lys. Aeltsje wie grif al langer as tsien jier wei en Rommert al sûnt jierren vier troud. In eintsje efter Rommert oan kaem Roel ek noch. In nije reinjas oan like it wol. En in hoed op syn steil swart hier wrychtich!

[p. 81]

Lysbet gie Roel net yn 'e mjitte, roun sels net iens nei de doar. Roel mocht der net oer, hied er har yn 't earstoan wol fornimme litten. Hja sette gau thé en wie krekt dwaende in bakje yn to jitten doe't Roel ynkaem. Dy hie hoed en jas ûnder, op 'e kapstok hingje litten en earst de âlde minsken yn 'e koken goemiddei winske. Hy wist de wei sa njonkenlytsen, hy kaem hjir ek al trije jier.

‘Ha Lyske, thé brún? Lekker waerm hastû it hjirre. Hoe is 't dermei, fanke?’

Hy joech har gjin hân, allinne mar in flechtige tút earne by it ear, en foel del op syn biwend plak; hy helle mei gâns omhael in sigaret út it pakje, skoude rimpen de krûk mei beijen oan 'e kant en stiek syn lange skonken rjochtút. Lysbet sette syn thé njonken him op in taffeltsje en seach him ris op en del oan. Hwat hie Roel? Faeks in mislearre avontûrke mei in faem? Mar dêrta kaem er har to fleurich foar.

Oant boppen ta fol hie hja west fan alles hwat hja mei Roel biprate moast. Hja hie oars nimmen en as hy dan yn sa'n hoart net west hie.... Lys fielde wol, dêr stie him op it stuit de holle net nei, dat hja socht in hantwurkje út 'e koer njonken har stoel en joech har del, wachtsjend op hwat Roel to fortellen hawwe soe. Dat kaem al gau. Hy skaeide lûdroftich mei it leppeltsje yn syn thé om en sei ynienen, sûnder op to sjen: ‘Hwat sit it hjir dochs altyd noflik. It is hjir altyd like réstich, en dû setst sa'n lekker bakje thé. Wolst wol leauwe Lys, dat ik hjir noch wolris ûnwennich fan wurde sil?’

It fine kantwurk dêr't hja mei oan it nifeljen wie, sakke yn 'e skerte, har noasters forweegden hast ûnmerkber en hja slokte. Mar har eagen liken to laitsjen en har stim forrette neat doe't hja sei: ‘Dêr soe ik nou noch mar net oer ynsitte, of.... bist miskien fan doel om net wer to kommen?’ Hja hâldde de siken yn, wylst hja wachte op it andert.

‘Fan doel om net wer to kommen? Hoe fregest dat sa Lyske?’ Hja wist net hwerom, mar dat ‘Lyske’ koe hja net forneare. ‘Roel, neam my nou sa net, ast wolst’, frege hja hast smeekjend. Binijd seach er har oan. Hwat wiene dat foar kunsten, hie Lys in sentimintele rite? Of soe se faeks dochs al heard hawwe fan syn foarnimmen? Mar hja wie oars altyd sa sportyf yn dit soarte fan dingen. In reuzefanke, gie it troch syn tinken; mar se moast nou dizze lêste middei gjin kluchten krije.

[p. 82]

Hy lei har in finger ûnder it kin en tilde sa har holle op. ‘Lys, sjochstû neat bisûnders oan my?’ frege er pleagjend. ‘Wol hwat, fansels. Ik seach fan fierren dyn nije reinjas en ek datstû in hoed op hiest.’

Hja hie dus foar it finster stien en nei him útsjoen, bitocht er en dat witten joech him in gefoel fan foldienens.

‘Oars neat....?’ hâldde er oan.

‘Né.... nou ja, it liket wol....’

‘Nou? Hwat liket it wol?’

‘Dû bist net hielendal lykas oars. It is krekt as hiest in buorrel op, sil ik mar sizze.’

Roel smiet de holle efteroer en lake lûd.

‘Lyske! Dû woest sizze dat ik in bytsje dronken lykje? Dan hast ek noch gelyk. Ik bin in bytsje dronken! Toe Lys, stek in sigaret oan en harkje nei my, ik maat dy hwat hiel bisûnders fortelle.... of kinstû it riede miskien....? Né....? Nou dan Lys, ik wol meikoarten wer trouwe....’

In bytsje ûnwis, hâldde er efkes op. Lysbet loek sa forheftich oan har sigaret, dat hja krige de triennen yn 'e eagen en hoaste. ‘Hwat in sleauwe tutte bin ik,’ sei hja en it klonk heal en heal ûntskuldigjend.

‘Hwa't net better wist soe tinke kinne dat it dyn earste sigaret wie.’ It kaem der hwat wrantelich út, mar it makke him ek nidich dat hja syn forhael sa ûnderbriek.

‘Lysbet, ik bin hjir apart hinne kommen om it dy to fortellen. Ik woe net datstû it fan oaren hearre soest. Wy hawwe sa lang goe-freonen west, dû hiest der rjocht op, miende ik, it fan mysels to hearren.’

‘Tige foreare,’ knikte Lysbet en yn har eagen wie wer dat spotske ljocht, dêr't Roel troch de jierren hinne gjin hichte fan krije kinnen hie.

‘Dû moatst tinke Lysbet, ik haw jierren troud west. Ik wit hwat it ynhâldt, in eigen thús....’

‘Dat soestû witte kinne, ja,’ andere Lysbet. Har lûd wie skerper as oars. Yn tinzen hearde hja Roel wer oer syn earste, mislearre houlik praten en lykas altyd makke it har in bytsje nitelich.

‘......as ik net sa fêst wist dat it dochs wer op 'e nûn rinne soe, dan frege ik dy om mei my to trouwen. Lyske.... myn fanke.... dû, myn frou....! Mar in houlik makket net lokkiger Lysbet. Dat haw ik ûnderfine moatten.... Wier, fanke it binne allinne dizze ûren dy't telle.... Tochstû werklik dat wy faker sokke, en miskien noch moaijer

[p. 83]

mominten bilibje soene as wy troud wiene....? Meitsje dysels neat wiis, fanke...... in minske kin better frij wêze......’

Hja hie it sa faek heard dizze trije jier, hja soe it leaud hawwe as hja net, alle dagen slimmer, har frijheit in finzenskip bifoun hie.

Hwat hâldde dy frijheit winliken yn, hie Lysbet fakentiden opstannich tocht. It hâldde yn, dat hja by Roel sliepe mocht as it him sinnige! It hâldde yn dat hja alle Sneinen weroan wachtsje mocht oft it him altomets hage to kommen! Bytiden wie it har oanflein en hie hja bisletten der in ein oan to meitsjen, mar dan wiene der wer de oantinkens út de earste tiid dat hja elkoarren koenen.

Meta, Roel syn earste frou, wie doe noch net sa lang fuort. Mei har wie ek de lytse jonge, dêr't Roel neffens syn sizzen sa mâl mei wie, ôfset. Meta hie Roel syn lyts avontûrke mei in troud frommis net forjaen kinnen, likemin koe hja it forjitte. It wie oars net sa heech roun en it hie sa net hoegd, mar Meta koe der net wer oerhinne komme, om't hja rekke wie yn har swakste sté: it fatsoen. Hja miende sels har tige great to hâlden mei fuort to gean en dêrmei de wei to sljochtsjen foar dy oare, dy't har houlik bidoarn hie. It wie net út de greatheit fan har wêzen, - krekt oarsom, út de lytsens dêrfan - dat hja har man allinne liet.

En sikersonk allinne, hwant foar dy oare, foar Reinou, hie in Roel Wessels dy't frij man wie, gjin inkelde bikoaring. De skrandere, dryste en bihaechsuchtige Reinou mocht Meta foar har eagen net sjen en hja foun Roel in goede, bêste jonge; mar om der alle dagen wer mei oan to pielen.... né! Roel hie it him nea bot skine litten, hoe't alles byinoar him frijhwat fan it sintrom brocht hie, mar hy hie it der wol mei to krijen hawn, wist Lysbet. It wie yn dy snuorje dat hja inoar foar it earst metten.

Lysbet Meinderts wie hyn ofte nei net hwat Roel Wessels in moaije frou achte, mar hja hie hwat oer har dat him tige gefallich wie. Hja frege neat, hja oardiele net. Hja koe it nij bitinke en dêrby, hja forblikte net gau! Bywilen kaem it wer yn syn ûnthâld; dy earste kears dat er, tantsjenderwize, tsjin har sein hie dat er graech by har sliepe woe. Doe wie der net it wenstige forwar fan: it net dwaen kinnen ‘om de minsken’, freze foar de gefolgen en soksahwat, allinne mar de nofteren konstatearring dat er dan soargje

[p. 84]

moast foar in plak om to sliepen. Ienkear hie Lysbet frege hoe't hy derûnder stean soe as de gefolgen net útbliuwe soene.

‘Dan alwer dei oan rie,’ hied er andere sûnder opteinens. Dat wie genôch foar Lysbet en dat harren der nea hwat fan oerkaem wie, dat wie net - lykas Roel noch altyd tocht - it stomme lok allinne.

Roel hie sa út en troch wolris hwat gedoente hawn mei oare froulju, mar hy kaem altyd wer by Lysbet werom. By Lysbet, dy't wist dat alle ding syn tiid hawwe moast; dy't wist dat hy de iene of de oare dei wol yn 'e lijte falle soe en dy't heimlik hope dat it by har wêze mocht. Trije jier gie dat nou al sa. Trije jier forlyn, de tredde snein yn Oktober hiene hja elkoar foar it earst sjoen. Lysbet hie in seldsum ûnthâld foar sokke dagen....

Hja hearde ynienen wer dat Roel noch hieltyd optein oan it forhael wie oer de frou dêr't hy mei trouwe soe. Hwat hy sei ûntkaem har meastepart. Ut syn relaes heinde hja inkelde wurden, - wurden dy't daelk gearraenden mei hwat der opwâlle út har ûnthâld.

‘Hja is net lykas oaren.... (dû bist sa oars as oaren Lysbet....), en sa lyts en bihindich....! (dû bist sa hearlik great en sterk....), en ek oanhanklik.... (dû, ûnôfhanklike, Lysbet....),’

‘Siz Lys,’ sei er, doe't er murk dat hja amper nei him harke, ‘soestû my nou netris lokwinskje?’

‘Hèn....? Ja, fansels.... fan herten Roel jonge. Ik hoopje datstû it bigearde lok fine silst.’

‘Ik bin bliid datstû it hoopje wolst, al bin ik der wol wis fan,’ die er oerdwealsk.

Lysbet dôve mei stúdzje har sigaret út, skroefde it stoofke dal bigoun wie to stomen hwat del en sei doe rêstich: ‘It is dus sà, datstû hjir hjoed foar it lêst biste’.

Har dreamen leine oan diggels, mar earne djip yn har wie ek in gefoel fan bifrijing. Hja wie der ynienen mei formoedsoene dat it sa wíe.

Har evenredigens kaem Roel oer it mad; hy hie der tsjinoan sjoen om it Lysbet to fortellen. Winlik fielde er him in bytsje skuldich, hie er it bisef dat hy net hielendal frijút gie. Mar, hied er him sels susse, hy hie Lysbet neat ûnthjitten. Hied er net altyd sein dat er net wer trouwe woe? Dat der tusken harren oars net wêze koe as hwat der nou wie? Lys koe him neat forwite, foun er. Dat hja it sa

[p. 85]

opnimme soe, hied er net forwachte. Soe hja faeks neat om him jown hawwe, frege er himsels forbjustere ôf. Hy wie dêroer rekke.

‘Dat nou hast wer alle tiid foar al dyn oare freonen,’ lake er hwat smeulsk.

Dêr kaem hwat forwezens oer Lysbet. De hannen leine warleas yn 'e skoat, hja knippere mei de eachslidden, krekt as baernden der triennen efter. Oare freonen! Dat hie sa west.... Eartiids koe der gjin kat strûpt wurde of Lysbet wie der by to poathâlden. Doe wie de tiid kaem dat hja by elke ôfspraek it bitingst makke: as Roel net komt tominsten. Letter waerd dat: né, Roel sil wol komme. En as hy dan ris in hiel set weibleaun wie en hja hie plannen makke, hoe faek wie it dan net bard dat hja op it lêste stuit ôfskilje moast mei it boadskip: ‘It muoit my, mar ik kin net komme. Roel kaem krekt unforwacht....’ Linkenlytsen bigounen oaren minder op har to tidigjen en nou wie it safier hinne dat hja hielendal net mear teld waerd.

‘Roel....,’ bigoun hja hwat wifeljend, ‘Roel, ik forwyt dy neat, mar dû witst likegoed as iksels dat yn myn libben oars net oerbleaun is as dû. Fansels, ik wist dat dit ier of let barre koe.... Ik miende ek dat ik my dat altyd dúdlik foar eagen hâlden hie en dochs.... ik kin it net helpe Roel, it komt my hwat oer it mad.’

Roel syn antlit ljochte op. It liet har dus net hielendal kâld, hja hie dus wol om him jown. Hy kaem oerein, lei syn greate hannen om har skouders en mei syn waerm wang tsjin har koele hals lústere hy: ‘Lys.... Lyske ik sil dy misse. Wier!’

Oan syn lûd wist hja dat syn oars grize eagen nou blau wiene en dat by de mûlshoeken dat lytse glimke ré lei om foar it ljocht to springen, mar hja woe net omsjen. Hja koe net. Bisparje my dit, bea it yn har.

‘Lys, dû wolst dochs net sizze dat dyn doar tonei foar my ticht wêze sil?’

‘Dû silst it ommers net oan tiid hawwe om hjir hinne, Roel. Boppedat, hwatstû hjir sochste, dat silst tonei thús fine kinne. Hoechst my neat wiis to meitsjen, Roel.’

‘Lyske, dû mienst net hwatst seiste.’

‘Dû wist wol, Roel, datstû altyd wolkom bliuwe silst, mar dû silst net komme.’

‘Ik sil wól komme. Dat silst sjen. Ik sil hjir samar foar dy stean op in Sneintomiddei. Ik kom dan, lykas wenst

[p. 86]

wie, mei de healwei trijen bus. En ik hoech net oan 'e skille to lûken, ik mei samar trochrinne hjir nei dyn keamer. It sil wêze sa as it altyd west hat hjir by dy.... rêstich.... noflik.... en om healwei seizen set ik wer ôf. Tusken heakjes, dy bus woe ik joun ek mar nimme.’

‘Dan sil ik mar gau risselwaesje meitsje en dyn ark ris hwat byinoar swylje,’ sei hja en bigoun hjir en dêr yn 'e keamer dingen op to fandeljen dy't winlik him tabihearden, mar dy't hjir suver hast nuet wend wiene. Biret pakte hja it yn syn tas lykas hja dat oare sneinen dien hie mei boeken en kranten.

‘Sa Roel, dat is leau 'k alles. Sil ik ek noch eefkes mei dy nei ûnderen rinne? Dû silst de âlde lju wol dach sizze wolle, tink.’

Hy loek har tsjin him oan. ‘Lys, moat dit nou sa ophâlde? Toe, Lyske, siz dat alles goed is, siz datstû nei my útsjen silst....’

De rêstige, bidaerde Lysbet wie ynienen lyts en forslein.

‘Roel,’ snokkere hja, ‘dû witst ommers dat ik altyd nei dy útsjen sil. Dû witst dat ik altyd wer de healwei trijen bus hearre sil.... mar gean nou....! Lit my allinne.’

Roel stie efkes yn bistân: oan 'e iene kant de langst om har oan to heljen, to treastgjen; oan 'e oare kant de eangst dat er aenst net op 'e tiid by de bus wêze soe. Dat lêste krige de oerhân en hy gyng der stiltsjes út en nei ûnderen.

Goed healwei seizen hearde Lysbet, heal yn 'e sûs, it hâlden en it wer oansetten fan de bus. De greate Renault wist hja en hja tocht: de bus is let joun. En: it is hjoed de tredde Snein yn Oktober....

(Wurdt fuortset.)