De Tsjerne. Jaargang 10

[p. 16]

P. Terpstra:
Tsien jier letter.

Hy kin wer min oer syn wurk gear komme. It stiet him tsjin. Fan 'e moarn fuort al. Hwat ompakke mei de post, tiid forgrieme mei it lêzen fan dingen, dy't wol wachtsje kinne. Earst de sigret opsmoke; dan sil it wêze. Mar dan ropt Styn him foar de kofje. Der wurdt net folle sein, alteast net troch Styn en him. De wurkster, dy't der Freeds altyd is, praet nammerstomear. De lytse jonge freget efkes syn omtinken. Hy triuwt him hwat oan 'e kant en nimt in krante. Styn seit: ‘Heit hat it drok, leave’. Hy sjocht efkes skean nei har. Né, it is gjin sinisme. Nei kofjedrinken fynt er in boadskip út yn de stêd. Hy hat noch hwat mei Jildert to bipraten. Hy soe ek skilje kinne, faeks, mar syn keammerke griist him oan, hy wol der út. Jildert is der net. Hy fytst noch efkes by Jellema oan; in praetsje, mear net. It miel hat ek al net folle om 'e hakken hjoed; jirpels mei reade koal en in lyts stikje fleis. In appeltsje nei. It falt him ynienen op, dat er hast neat sein wurdt. Hy sjocht efkes nei Styn. It hier hinget har hwat om 'e holle. Hja hat dy mislike giele trui oan - en hwerom draecht hja oerdei gjin goede b.h.? ‘Dy wurkster hat ek net folle dien’, seit hja, ‘hja koe boppe net iens mear kleur komme. En mei trije goune binne hja amper tofreden, tsjintwurdich.’ Hy forslûget nei iten in goed ûre boppe syn boek, smookt in sigret en lêst de krante. Thédrinke. Styn hat har hwat forklaeid en sjocht der hwat knapper út. Hy wol har efkes oanhelje, mar hja seit: ‘Tink om myn hier’. Hy is rekke - en hja swije. De lytse jonge is ûnder kommen, min bisliept en seldsum forfelend.

Nei thédrinken sil it dan wêze. It putsje foar it reklamebureau stiet him tsjin, mar it moat dochs ien kear wêze. Hy draeit in stik papier yn de skriuwmesine en bigjint. - ‘Een Sint Nicolaas-wandeling door de stad.’ De oanrin is it slimste net. Mar dan komme de adfortinsjes. De adfortinsjes, dy't neffens de strjitten en de hûsnûmers by elkoar socht wurde moatte. En oer elke adfortearder moatte trije of fjouwer rigels skreaun wurde foar de Sinteklaeskrante fan it reklamebureau, dy't hûs-oan-hûs troch de hiele stêd forspraet wurde sil. Oer de earste radiosaek kin maklik

[p. 17]

hwat skreaun wurde. ‘Wie ter gelegenheid van de St. Nicolaas een nieuw toestel wil kopen vindt hier een prachtige keus uit alle goede merken.’ By de twadde radio-saek kin it op de televisy smiten wurde. By de tredde op de elektryske apparaten. Mar der komt ek in fjirde, in fyfde, in sechde. Foar fjouwer sinten de rigele moatte de harsens pinige wurde. Hy gniist efkes. - Foar fjouwer sinten de rigele moatte de harsens pinige wurde. Heit sei eartiids, as er it oer de polityk hie: ‘Foar in pear hurde gounen binne hja fan moarns ier oant jouns let yn it spier en ear't hja âld binne, binne de measten al krepearre’. Op in forwaerme keamer sitte to skriuwen foar fjouwer sinten de rigele is noch wol hwat better. Alteast foar it lichem.

Tillefoan!

Hy bliuwt yn de sin oer de modernste televisy-tastellen stykjen en nimt de hoarn op. ‘Wiegersma’, seit er.

In fleurige frouljusstim. ‘Hwat komt dàt der koart út. Witst wol mei hwa'st praetst?’

Syn stim slacht efkes oer.

‘Ryk....’

‘Yn oarder, jong! Alles noch goed mei dy? En mei frou en bern?’

‘Ja, bêst.’ Hy wachtet efkes; it hert kloppet him yn de kiel. Hy bisiket, syn stim goed to bihearskjen as er seit: ‘Ryk.... dat is hast tsien jier lyn.’

‘Ja. Dêrom skilje ik dy op.’

‘Hwat?’

‘Dou moast in stik foar ús skriuwe; takomme maitiid is it tsien jier lyn, dat wy bifrijd waerden.’

‘Us? Hwa binne dy ús?’

‘Nou, wy, hjir op it doarp fansels. Der is in komité foarme foar de bitinking.’ In bytsje spotsk: ‘En dou krijst offisieel opdracht foar it skriuwen fan it stik. Justerjoun hawwe wy it bisletten. En nou moast ik dy freegje ofst Moandeitojoun komme kinst om mei it komité to praten.’

‘Ryk.... mar hwerom freegje jim my?’

‘O, wy kenne dy allegearre noch, ommers.’ En wer hwat spotsk: ‘Dou bist ommers yn dy tsien jier in forneamd skriuwer wurden?’

Hy sjocht nei de skriuwmasine. ‘...een prachtige keus uit alle goede merken.’ Binne har wurden gekoanstekerich? It iennige, dat hja witte kin is, dat er in pear midsmjittige toanielstikken skreaun hat.

[p. 18]

‘Dochst it?’ freget hja.

‘Ik kom yn alle gefallen Moandeitojoun. Hwer moat ik wêze’

‘By Blinksma. Acht ûre.’

‘Bêst. Oant sa lang dan?’

‘Ja. Oant Moandei. Rudy!’

‘Ryk!’

Hy leit de hoarn del. Ryk. Ryk mei in opdracht. Yn alle oare gefallen soe er fuort nei Styn yn de keamer gean en it har fortelle: ‘Styn, ik haw in opdracht. ‘It libben wurdt der wer efkes oars fan. Mar hy praette niis mei Ryk. Dêrom bliuwt er noch efkes sitten en smookt er in hiele sigret op, ear't er nei Styn giet.

* _* *

Hja freget it net earder as de jouns as hja togearre yn it hotel sitte omdat er in opdracht hat. It docht har goed; Styn sjocht der better út as oerdei. Hja hat har opmakke en draecht in aerdich bloeske. Hja hat hwat kleur op de wangen en de eagen glinsterje en hja wol o sa graech nòch in glês sherry. Hy hat ommers sein, dat er op syn minst fiifhûndert goune foar it stik freegje sil; hja hat it al hawn oer klean, dy't der komme moasten, binammen foar de lytse jonge, mar hja is oer hwat oars bigoun, doe't hja seach, dat er dêr argewaesje fan hie. Der is fan har kant in earnstich bisykjen om fan dizze joun, togearre hwat moais to meitsjen. In strijkje spilet swiete muzyk. Hja núndert de melodij mei en laket tsjin him boppe har glês.

Mar it seit him neat.

En dan freget hja it.

‘Dat frommis, dy't dy oan de opdracht holpen hat, hwa is dat winliken?’

Hy sjocht har efkes binijd oan. Hy hie de fraech folle earder forwachte. Noú net.

‘In koerierster. Wy hiene wolris hwat mei elkoar to meitsjen, doe't ik dêr by de L.O. wie.’

‘Is hja al troud?’

‘Ik tocht fan al. Ik haw yn dy tsien jier neat mear fan har heard.’

In leagentsje. Hy hat oaren noch wol ris nei har frege. Hja is nèt troud. Hy hat nei har frege, ja; opsocht hawwe hja elkoar nea wer. En dòchs wie it ôfpraet. Ofpraet yn ien

[p. 19]

fan de lêste spannende nachten, doe't hja togearre op post wiene, doe't hja elkoar oankrûpten en praetten oer de fredestiid, dy't nei-oan wie.

Faeks hie er hjir mei hàr sitte kinnen. By hàr sliepe kinnen, fannacht. Mei hàr prate kinnen, jouns, by de hurd. Hja is fleuriger, intelliginter, skerper as Styn. Mar mei Styn is er troud, yn de nuvere, rûzige nei-oarlochske tiid.

Mar joun, by de swiete muzyk, by it sentimentele kleijen fan de fyoele, forlanget er nei Ryk.

Hy tinkt oan Moandeitojoun. Hy sil har wer sjen.

Hwat is der allegearre noch mooglik?

Hwat is der oars nedich as in bytsje moed, fan wearskanten?

* _* *

Mei de komité-leden is wol to praten. Fiifhûndert goune; hja hiene net tocht, dat it sa heech komme soe. Mar hawar; forgees kin nimmen arbeidzje en it sil wol net tofolle wêze.

Ryk praet der net oer mei. Hja hawwe fûstke; hja wie al yn de keamer, mei de oare komitéleden, doe't er kaem. In wurdmannich. Hja hawwe elkoar amper oansjoen. Under it petear mei de foarsitter fan it komité siket er har eagen; hy moat in lytse wink jaen. Hja moatte mei elkoar prate, al is it tsien jier letter. Hy hat it him sels sûnt Freed hieltyd foarhâlden: der is oars neat nedich as in bytsje moed, fan wearskanten.

‘Ha Jo al hwat yn de holle?’ freget de foarsitter.

‘Yn de holle?’

‘Ja, oer de ynhâld fan it stik.’

Hy skodhollet.

‘Yn elk gefal noch net sà, dat ik it al sizze kin.’

Hy tinkt efkes nei.

‘Allinne de namme, faeks. Ik haw tocht fan: Tsien jier letter.’

De foarsitter knikt.

‘Tsien jier letter’, seit er. ‘Dat is net sa gek. Ja, sa'n namme wol de minsken wol oan. Tsien jier letter, ja, siz dat wol. Tsien jier - en hwat hawwe wy der fan tolânne brocht?’

Ryk seach him efkes oan, doe't er de namme neamde. Op itselde stuit tocht er: ‘Faeks haw ik hjir in motyf foar it stik.’ Hy wiisde efkes mei de holle nei de doar. Hja knikte.

* _* *

[p. 20]

Hja hâlde har petear bûtendoar. It is in stille joun.

‘It koe wol hwat frieze’, seit hja.

Der is hjir in streek nije hûzen boud. Mar fierder is der suver neat foroare. Hja rinne foarby it hûs, dêr't er ûnderdûkt wie. Der wenje nou oare minsken, seit hja. Oars hie er der faeks foar it fatsoen noch oan moatten. Hy sjocht efkes nei boppe; op it keammerke, dêr't er mear as in jier hûsmanne hat, barnt gjin ljocht. Hy kin dat keammerke noch foar him krije. Hy hat him dêr forfeeld, grouwélich, en yn noed sitten. Mar ek bliid west. En foreale.

Hja swije.

Hy soe mei har prate kinne, as hja nou yn it hotel sieten, lyk as Styn en hy, Freedtojoun. By in glês wyn en de muzyk op de eftergroun soe it o sa maklik gean. Né, der soe oars neat nedich wêze as in bytsje moed fan wearskanten.

Fan wearskanten.

Hy sjocht har efkes oan. Har profyl is him bitroud, noch like folle as doe. Hy soe mei har rinne kinne as mei syn frou.

Der lizze tsien jier tusken. Mar alles soe nòch oars kinne, op dit eigenste moment. In bytsje moed fan wearskanten.

Mar hja swije.

En dochs is dit it momint. In momint tusken twa tiidrekken. In tiidrek fan hast tsien jier sûnder har; in tiidrek fan forsinnen. Kânsen, dy't forlern gien binne. Dagen, dy't op elkoar lykje. Gjin hichtepunten en amper hwat lok. Gjin stimulans om hwat to wurden. Gjin moed om hwat to dwaen. Gjin oantrûn om to slagjen. It libben fan alle dagen en it houlik fan alle dagen mei in frou, dêr't er oan wend is. Oan àlles is er wend.

En in tiidrek mei nije kânsen, mei gefaren en slimmichheden, mei tûkelteammen, mei striid, mar ek mei hichtepunten fan lok, leafde, dy't gjin sleur wordt. Ynspiraesje foar wurk, oerwinning fan in minderweardichheitskompleks. En tusken dy beide tiidrekken leit dizze ûre mei syn kansen.

‘Hoe let giet dyn bus?’

Hy swijt efkes.

‘Healwei tolven’, seit er nei in skoftsje.

De bus. Dy bringt him werom nei it earste tiidrek. Dy forsmyt de lêste kâns. De lêste? Hy sil hjir meikoarten wol werom komme. Hwerom gjin ûtstel? Faeks komme der better kânsen as op dizze nuvere kuijer troch de buorren op in skrouske Desimberjoun.

‘Komst wolris yn Ljouwert?’ freget er. Hy sjocht yn-

[p. 21]

ienen de mooglikheit fan in ôfspraek, in elkoar moetsjen yn in oare sfear.

‘Suver nea’, seit hja. ‘En as ik der hinne moat dan bin ik altyd bliid as ik der wer út bin. Ik hâld net fan de stêd.’

En as er neat seit, nei in skoftsje: ‘Fielstou dy der thús?’

Hy wifket efkes. ‘Ja’, seit er dan, ‘ik mei der wol wenje. Dou bist hjir dus altyd hingjen bleaun?’

‘Ja’, seit hja, ‘en it muoit my neat.’

Hja rinne noch efkes troch.

‘Ik bin der’, seit hja dan. ‘Woest noch efkes mei der yn? Frou Brandsma hat faeks noch in bakje kofje.’

Hy sjocht op syn haloazje. Stiet noch efkes yn bistân. Lit er alles nou ynienen sjitte?

Is der neat, dat hàr oars as oars makket?

‘Ik doch it mar net’, siet er, ‘faeks kin ik de bus fan healwei alven noch helje.’

‘Goed’, siet hja. Stekt him de hân ta. ‘Oant de oare kear dan, Rudy. Dou komst hjir nou wol ris faker, nou mei dat stik.’

It stik.

‘Ja’, sei dy foarsitter, ‘sa'n namme wol de minsken wol oan. Tsien jier letter - en hwat hawwe wy der fan tolânne brocht?’

Neat.

Tradysje en forplichtingen. It libben fan alle dagen, sûnder hichtepunten en sûnder gefaren.

Né, dêr sit gjin kopij yn.

Ljouwert, Sinteklaes 1954.