De Tsjerne. Jaargang 6

[p. 212]

Hylkje Goinga:
Hjoed.

Doe't Jelle Bouma dy moarns wekker waerd, skynde de sinne. ‘Hjoed mei de faem de merke op’, glundere er, smiet de tekkens fan him ôf en wrotte oerein: ‘Roaske, dat is al gâns in tiid lyn’. - Efkes siet er stil, mar hy wie nóch jong! Linich roun er nei de waskbak, liet mei barstend gewelt de bak folrinne en treau syn kop yn it wetter. It dripte by it grize burd del, op syn pyamajaske en snjittere op it swilk. Spatte? 't Soe hwat: de Poppen moasten ek wurk hawwe.

Kreas oanklaeid pandere er troch de stille gong. Hjir en dêr hearde er immen hoastjen of sêfte lûden fan stimmen, mar mear net. De ytseale wie leech, de tafels net oanklaeid. Yn 'e koken wie gerattel fan itersark, in Pop, dy't song, ien dy't lake - och ja, sok moai waer ek.... Mei de hannen op 'e rêch stie er foar 't rút: swiere tûken seringen, lupinen, giele en reade blommen, dêr't er de namme sa net fan wist - it wie, as knikte alles him sa freonlik ta op dizze simmerske moarn; en hy fielde him sa jong, sa bliid, as in bern, hjoed. As hied er noch nea dizze tún sjoen: trije simmers wenne er hjir nou, fjouwer jier wie Roaske wei. Efkes waerden de eagen donker - mar né, de gedachte oan it djippe lok, dat west hie, wie machtich: hy hippele ta de serredoar út, plôke in g'reate fioel, stiek him yn 't knoopsgat en súntsjes núnderjend gong er op 'e stoepe sitten: sa'n dei dochs hie it west, doe't hja nei de merke wiene - jawis - hwant dy jouns hiene hja ûnder in seringebeamke sitten - dat rûkte ommers noch sa....

‘Moarn Bouma, dat is trije kear - sa oan 't prakkesearjen?’

Hy kaem oerein: ‘Moarn Pop - nou ja - och né - ik seach nei de blommen, mar sjoch’ - hy helle de blom út it knoopsgat - ‘mar sjoch Pop, foar dy.’

‘Hwerom dat man? Foar my? Haw ik dat fortsjinne?’

‘Nou ju, omdat it sok moai waer is - en.... sil ik dy helpe?’

Mei foarken en messen stoude de âld man om 'e tafel, lei it ark kreas to plak en tsjânsele oan ien tried troch:

‘Ja Pop, doe't ik noch fjildwachter wie, noch plysje, sette

[p. 213]

ik nea froulju op 'e bon - dy laitsje altyd sa - in warskôging wie al genôch - twa kear haw ik in frommins mar in ryksdaelder bitelje litten, mar, dat wiene dan ek dragonders, ja, dy stielen ek noch - dêrom sjoch, - nou de boarden?’

Rixt Wynja lang'e him in steapeltsje oan:

‘Net falle litte, hear - kreas delsette: by allegearre de blomkes boppe. En hjir steane mear - sil ik dan mar nei de koken gean? It is fuort healwei njoggenen’.

By de doar bleau hja stean: in krasse baes, dy Bouma, paste hjir einliks alhiel net, mar ja, in âld man, gjin wiif mear, de bern troud - ja, sa gong it yn 'e reg'el.

‘Giet it net nei 't sin, Pop? 'k Haw oars in goede learmaster hawn: Roaske wie faem by dokters; nou, en dy koe it wol. Hat hja lang west: seis jier - mar doe kaem ik - doe wie it út, ik bidoel oan; út hat it nea west; heechstens ien joun, mar dan noch net iens de hiele. Hwat siz ik? Net iens de heale’ - hy wachte in amerij, dan, earnstich: ‘Pop, astou sa lokkich wurde meist mei Gerben as ik mei Roaske wie - dan bliuwst jong, ek al bist sawntich - ja, dat bin ik! Ik f iel my lykwols achttsjin, hwant noustou nei my stiest to sjen, giet it forkeard. Hoe wie it ek al wer? Blomkes ûnder?’

‘Boppe hear - mar it giet goed.’ De doar gong ticht. Efkes harke er nei de rêdde stappen - en de âld man gong wer fierder: blomkes boppe. Der wie post foar Bouma: trije brieven noch wol, fan 'e bern. Hjir moast in sigaer by! Smokend lies er de bikende skriften: hwat makken hja it goed: Grytsje in nij hûs, in hoekhûs: ‘altyd sinne, heit!’, Pier opslach op it kantoar, en Anneke, de jongste, soe har tredde berntsje krije. Hy lies de brieven jitris oer en siet doe lang to tinken: as Roaske dit ek noch ris bilibje kind hie.... Mar in minske woe nou altyd mear as koe, as mocht - men hie der jin ûnder del to jaen. Togearre hiene hja âld wurde wold, nou ja, nou hie hy nóch hwat âlder wurde wold....

Hy krige de inketpot, socht in pinne en papier, daliks woed er werom skriuwe. Hy forgeat de kofje, hearde de belle net iens, hwant hy woe kreas skriuwe, sûnder fouten en álles fortelle.

Om healwei tolven waerd der kloppe, hy hearde it net. Hy waerd suver kjel, doe't Rixt foar him stie mei in pântsjefol kofje:

‘Mar Pop, al sá let?’

[p. 214]

‘Al folle letter, hast iterstiid! Jo wiene der net en ik tocht: ik moat mar ris sjen: feintsjes fan achttsjin jier moat men hwat op passe, net wier?’

Syn burd rekke har earm: feintsjes fan achttsjin jier!

‘Wy dogg'e fan 'e middei jou keamer. Wyp en Klaske binne der net - en Bouma, hjir is einliks to min persoaniel, dat sadwaende.’

‘Hwer binne de Poppen?’

‘To brulloftsjen. Mar hwat dogge jo? Skriuwe oan 'e bern?’

‘Ja, en is it net kreas? Lês mar, gjin fout yn to finen!’

‘Jo hawwe gelyk: kreas skreaun, mar ik moat wer fuort - noch in ûre, dan ite. Wy krije hjoed sop en dêr binne jo sa sljocht op, net?’

‘Ja -’ de pinne gong wer yn 'e inketpot.

Bouma kaem wol to let by de iterstafel. De direktrice, ien en al guodlikens tsjin ‘dy leave âldtsjes’, moast der dochs hwat fan sizze. Trouwens, fan him hie hja altyd hwat to sizzen, lyk as fan 'e fammen: moast men har kettermintsjen hearre yn 'e koken, minsken, hearren en sjen forgong jin. Tsjin de âlde mantsjes en wyfkes wie hja oars. Guon fan har ‘bern’ forwûnderen har der oer, dat hja nea troud wie: sa'n kein frommins, suver in griis, dat jagers sok wyld rinne lieten. Mar de mânljusherten sprieken in oare tael: it wie in hynder en lokkich de man, dy't him nochris bitocht hie foardat hy by har yn 't boatsje stapte....

‘Saken direktrice, saken, mânljussaken, net foar froulju to bigripen.’

Gau leppele er syn sop op en wie noch earder klear as dy senile bargen dêrjinsen.

Hwat smakke him it iten goed! Toe mar, twa kear jirpels, lepfollen griente en as de klap op 'e fjûrpylk: twa grouwe panfollen sûpenbrij-fan-'e-karre; yn tiden net sa'n soad iten, man! Hy moast earst efkes bikomme. Mei in pear âlde keardeltjes siet er op in bank yn 't skaed, de eagen in bytsje ticht. Der waerd net praet. Syn gedachten wiene fier fuort: merke, in draeimoune, sa'n ding mei stuoltsjes yn 'e loft, in touter, oaljekoeken, famkes yn simmerklean, man, sa fleurich! Hoe'n jurk hie hja ek al wer oan, ja, in readen ien mei wite stipkes en blomkes. Heare ja, lang lyn, sa'n dei as hjoed, sa waerm, sok moai waer....

Kom, hy soe nei de post. Hied er noch wol postsegels? Hy sette oerein en gong nei syn keamer. De stuollen kamen

[p. 215]

him sahwat al tomjitte: op 'e gong stiene se alle seis, kreas op in rigeltsje. Doe't er de doar iependie, seach er yn in hoeke fan 'e keamer it reade hier fan Jantsje Postma.

‘Mar Pop, moat dat nou sa?’

‘Ja, Bouma, it is Freed - dan moat alles der út en jo kinne ommers moai bûten sitte?’

‘Nou, ik sil efkes nei de brievebus - hwer binne de brieven nou?’

‘Op 'e kast, boppe op 'e kast’.

Hja koe der net by. Hy ek net.

‘Wachtsje, ik sil dy optille, bist mar bihindich - einliks neat wurdich!’

It foel him ôf, dat it him net better ôfgong: hy woe jong bliuwe! It swit briek him oan alle kanten út, doe't er hearde:

‘Ik kin der nóch net by! Heger! Ik stie strak op dy hege stoel.’

Hy die syn uterste bêst en it slagge him; segels der op en hy gong op reis. Blinders, dat dat sa'n dreech karwei wie: sa'n jong faem op to tillen, en sa'n lyts ding ek noch.

It wie waerm yn 'e stêd; hy switte as in oandrager.

Brune yskomannen sieten yn 't skaed fan har karren to smoken, bern hongen der by om: ‘Meije wy ien, forgees?’ - boadskiprinnende froulju mei manteltsjes oer 'e earm dangelen by de winkels lâns: alles sjen wolle, net keapje kinne. Hy roun de stêd troch, in park, dêr't breidzjende memmen sieten njonken berneweinen; lytse jonges by de fiver. Alles naem de âldman op; hy fielde him as in protter sa bliid en yn himsels song er ferskes fan doe, ommers, ek op in Freed? Dat er dêr iderkear oan tinke moast, hjoed, fan 'e moarn daliks al. Mar as er nou sa neigong: hast eltse dei hied er sa eat fan har, Roaske.

Ek it park lei efter him en Bouma teach mar fierder.

De boeren mei greate, brune gesichten, wiene drok oan 't ûngetiidzjen en jonges, readforbarnd - sa sterk hie hy ek west....

Yn it lân dernjonken wiene bern oan 't blomsykjen, lytse bern yn fleurige jurkjes. Hjir en dêr lei in heapke blommen. Hy moast der nei sjen, efkes sitte yn 'e berm. Hja diene grif hwa't de measten hie; hwat in iver, hwat in striid - sa hie hy ek west....

Syn dreamen sweven wer fuort; dit wie Fryslân: lânnen mei hea, lânnen mei blommen, mei fé - it die syn hert sa

[p. 216]

goed.... Earne lette in klok. Hoe let? Hy helle it horloazje ta de bûse út: fiif ûre. Dan waerd it heech tiid om wer op to stappen, heech tiid! Hy koe hast net oerein komme. Hy wie wurch. Wurch? Hwat nou? As men âld is, wie men wurch!

Hymjend en pûstend kaem Bouma de ytseal yn, wer to let. ‘Ik ha nei de post west’, forûntskuldige er him, ‘en in lyts eintsje omroun’.

‘In lyts eintsje?’ - de direktrice har boaze eagen efterfolgen him.

‘Né, in great eintsje’ - hy fage him it swit fan 'e foarholle: ‘sa fier hawwe jo noch nea roun!’

Rounom waerden sterke forhalen dien: de ien hie al fierder roun as de oare - faeks liigden hja, mar dat is net foar wier to sizzen. Bouma siet yn syn skjinne keamer, smookte in sigaer. De sinne sakke wei yn 'e kime, read as fjûr, read as Roaske jurk, dy dei fan 'e merke. Hy hie de skuon útdien. Keardel, hwat wied er wurch! Hied er to fier roun? To hurd? Kom, op sa'n dei as hjoed koe men alles. Fuort wie de sinne, in reade glâns forrette hwer't er ûndergien wie. Hy woe ynienen op bêd - it wie dochs hwat to bot oankomd? Doe't er oerein kaem, dûzele it him, hy lei de sigaer yn 't jiskepântsje; de reek gong kearsrjocht omheech, sa rjocht as it stal fan Jelle Bouma west hie: roungear socht de man syn bêd op, mei klean en al foel er del - langút....

De hannen leine gear op it boarst, de eagen gongen ticht, de weake lippen preuvelen hwat.

‘Roaske, leafste, Roaske, moatst mei my - ik ha de bineamming as plysje oannomd yn dat greate dorp - moatst mei - as plysjefrou....’

En alles waerd stil - bleau stil - de sigaer wie útrikke.