De Tsjerne. Jaargang 6

Krityk yn it koart.

Ljocht oer 't Fjild. Fersen fan lân en bidriuw fan A.M. Wybenga. Utjown to Assen by Van Gorcum en Comp. N.V. MCML.

De great healhûndert fersen dy't fan de yn 1948 forstoarne psalmbirimer Anders Minnes Wybenga yn dizze kein útfierde bundel gearbrocht binne, hawwe - lyk as de ûndertitel al oantsjut - mar ien ûnderwerp: de lusten en lêsten fan in boereman by it bioefenjen fan syn birop.

Sa'n groepearring fan dichtwurk om ien sintrael thema hinne kin by in lyrysk dichter dôch op in aparte sin foar komposysje en op sterke foarmkrêft wize, al is it gjin garânsje dêrfoar. Hwant likensegoed kin efter sa'n biwuste oardering en stofbigrinzing ek eat al to opsetliks stykje, kin it sels in mûklist wêze fan it liepe forstân, omdat de dichterlike wurksumheit yn oare wei stomp roun wie.

A.M. Wybenga hat, syn psalmwurk der bûten, jierren lang de warbere skriuwer west fan rymstikken, lietsjes en foardrachten mei in godstsjinstige en romantysk-nasjonale strekking. Hjirop nei syn dea tobeksjende, soe men yn 'e mandetael fan 'e oersljochtsjende biwegingsman sizze kinne: hy hat dêrmei in goed wurk foar Fryslân dien.

Dochs moat it ek oaren opfallen wêze dat Wybenga's foarmjowing, syn ‘technyk’ dêrby altyd de swakke kant neist bleaun is. Bytiden fortilde er him oan 'e tael, soms wie er net frij fan moaiskriuwerij, gauris paste er b.g. de alliteraesje sa oerfloedich ta, dat it de plastyk fan syn gedicht earder forsloppe as forsterke. (‘Dagen driuwe as dampen hinne / Wiken wurde as wazem wei’.)

Hat de dichter dat tokoart sels field? Is dêrom faeks syn natuertalint tobekfallen op it simpel bineamen fan de taestbere wurklikheit om him hinne? Is dizze weromkear nei de ienfâld him yn-jown troch it bisef fan eigen biheinde mûglikheden? Is it in soarte

[p. 192]

fan selsbiskerming út freze opnij boppe de macht to rikken? De deade dichter kin gjin antwurd mear jaen. Mar hat it miskien al dien yn in strofe as dizze:

Dêr leit hwat oer it iepen fjild
Ik wit it net to neamen;
It hat hwat yn fan bânnich wurk,
Mar ek fan rêstich dreamen.

En oars hat faeks Fedde Schurer dat antwurd jown yn it prachtige, folslein earlike en rjocht-ute in memoriam fan sines dat de bundel ynlaet:

Ien dy't hwat betters bitochte
As it libben lije woe
En al mar nei dingen sochte
Dy't er dochs net krije koe.

Yn dizze mannich rigels liket it hiele karakter fan dit dichtwurk bisletten to wêzen. Jimmeroan al hat Wybenga's talint oerhongen nei it leaflike, it idyllyske. Yn Ljocht oer 't Fjild komt dizze oanstriid jitris foargoed boppe. Mar dochs is der winst op gâns fan it foarrige wurk. Hiel hwat franje en omballingen, dy't syn earste fersen faek ûnderstek diene, hat de dichter yn dit lettere wurk oer board smiten. Oerbleaun is in tankber en krekt notearjen fan hwat de libbenseker yn it jounskoft opjoech. Mar de foarkar foar it arkadyske is bleaun. Al dy fersen oer it deistich boerebarren lyk as kijopsetten, bultbislaen, lofbaernen, noat-yn-heljen, sleatheakkeljen en skieppeknippen spilet in myld-wémoedich ljocht oer hinne. De driuw ta moralisearjen is lytser wurden. Sels de vis comica ûntbrekt net. In rigele kij, dy't op 'e pleats oan kroasket wurdt b.g. sá tekene:

Wraggeljende rêgen
Yn in lange streek,
Suver âlde beppen
Roeikjend nei de preek.

Dochs - ik kin der net foarwei it to sizzen - mis ik hwat yn dizze fersen: symbolyk. De waernimming mei skerp wêze, de biskriuwing krekt, da tael ienfâldich en idiomatysk suver, - it hat A.M. Wybenga net jown west om troch de uterlikheit fan stof en hanneling hinne in oare wurklikheit to sjen. Of to sjen faeks wol, mar it is net slagge dy to byldzjen. Hwat oare dichters oer it boerelibben, lyk as Kiestra en Postma, wòl slagge is, troch to kringen ta de symbolyk fan de dingen troch middel nèt fan de moralisaesje mar fan it symboalysk laden wurd, dat hat de skriuwer fan Ljocht oer 't Fjild net barre meijen.

De titelprint op it omslach fan myn ynnaeid eksimplaer is in masterstikje. Dy moat wol fan Johs. Mulders wêze, al kin ik dy syn namme yn it boek sels net fine.

D.A. TAMMINGA.