De Tsjerne. Jaargang 6

[p. 121]

Marten Sikkema:
Episoade.

Dizze lêste wenten liken net fordigene to wurden. Strjitte nei strjitte, hûs nei hûs hiene de oaren bisocht to hâlden, mar hja hiene bilies jaen moatten: de stêd wie woun, hwat der nei fjouwer dagen striid noch fan oer wie alteast.

Hy lei plat op it liif en kipe troch de hage: net in minske to sjen. Lykwols, men moat op jins iepenst wêze. Hy krige in hantgranaet fan 'e gurdle, sette him op skerp en slingere him deroer. De groun trille fan de slach, de moude stoude oer him hinne, mar der kaem gjin dalje op. Stiif, hwat pynlik, gie er oplêst oerein, glûpte efter de hage lâns en roun it klinkerpaed op.

Frjemd, in hûs dat noch net skansearre wie: sels de ruten net stikken. Blommen yn it tún, yn de blombakken, foar de finsters. En in stilte, as wiene men hommels yn in oare wrâld. Dat dit mooglik wie, hy koe it net fetsje. Unwis sette er op 'e syddoar ta. De doar stie los. Hy treau him mei de foet fierder op, hâldde him fansiden tsjin 'e muorre en soe wer in granaet nimme. Doe wifke er, it wie as waerd syn hân keard fan in oare, ûnsichtbere hân.

Sa'n automaet meitsje hja nou fan jin, tochte er: men forwachtet neat, der ìs gjin gefaer, en lykwols.... Hy wie der wis fan, dat it der net wie, hjìr net. Hy rôp. Der kaem gjin antwurd, hoe soe it ek? Doe stoep er hoeden oer de drompel en roun yn 'e gong op.

De doar nei de wenkeamer stie iepen. De tafel wie oanset: op it wite kleed trije boardtsjes, de bôlle snien op 'e skael, in molkkanne njonken de bekers.

Hy hie al yn safolle forlittene huzen west, dat it suver gjin yndruk mear op him makke. Biwenners, troch de opmars oerfallen, hiene alles lizze litten sa't it der lei. Hwêrom soene hja ek oprêdden hawwe? Alle sleurgong wie hommels in ein oan makke. Bytiden hie it him noflik west, dat konstatearje to kinnen: hwêrom soene sokken rêstich fierder libje? Mar hjir wie it oars, wie it as waerd er forwachte, as wie er allinnich mar efkes to gau kommen. Hy fielde him hjir folslein thús.

[p. 122]

Hy joech him del yn in noflike stoel yn 'e erker, krige in sigaret en stiek der de brân yn. Hy wachte.

* _* *

It stekje klapte. Hja kaem mei de fyts it paedtsje del. De lytse jonge yn it kuorke lake en swaeide mei de earms.

‘Wy hawwe noch efkes boadskippe,’ sei hja, en rikte him de krante oer; ‘it liket mar nuver mei de tastân optheden, seine hja yn 'e stêd.’

‘It kin ek hwat tafalle, it hinget al salang om,’ andere er.

‘Kom, ik sil de jonge mar gau syn iten jaen, hy is nedich ûnder de wrine.’

Hja fuorre him syn iten op.

‘Hy hat de hiele middei yn it tún boarte, dat nou sliept er al hast.’

Hy seach de krante troch: driigjende tastân, skerpe nota's útwiksele, ynsidinten oan 'e grins.... Né, it like net fleurich.

De jonge wie op bêd brocht. Hja giene oan 'e tafel.

‘Soestou ek noch oproppen wurde?’

‘Wol kâns op.’

‘Mar bist dochs einliks ûnmisber op 't fabryk. Soest net in frijstelling krije kinne?’

‘De bazen miskien al, mar ús soarte net, moatst rekkenje.’

‘Lit ús der mar net oer ynsitte, it komt sa't it komme moat. Sjoch, dit hat de jonge fan 'e moarn foar dy tekene.’

‘Tsjong, it fabryk, dat is it krekt, twa pipen, de poarte, sels it treintsje stiet derop. Ik sil it de mannen moarn sjen litte.’ Hy stiek it briefke yn 'e bûse.

Hy socht syn noflike stoel op en sette de radio oan. Marsmuzyk skettere troch de keamer. Doe kaem it ekstrabirjocht: folsleine mobilisaesje! Moarn soe er fuort moatte.

Wurch en forslein wie hja op bêd g'ien. Mar hy bleau noch oan it tastel, woe mear hearre. Itselde birjocht waerd noch in pear kear omroppen. Hy sette it tastel ôf en treau de túndoarren iepen. Yn 'e beam kwettere in nachtlike fûgel, krekt as wie der alhiel neat to rêdden. It wie ek net to fetsjen: dit libben hie noch mar sa koart duorre, hja hiene der jit mar amperoan fan genietsje kind. It hie like oft it lok net op koe, dizze jiermannich. En oft neat it forneatigje kind hie. Hiene hja it sels net boud, net fortsjinne? Tryst loek er de doarren ta.

* _* *

[p. 123]

Kjel en biswit waerd er wekker, skeat oerein: der waerd sketten. It wie dus safier. In witich ljocht hong boppe de beammen, sette it hiele tún yn gloede. Mar dit soe djûr forkoft wurde. Hy taestte om him hinne, foun it wapen. Hy snuorre de helm om it kin, treau de túndoarren iepen en kroep nei foaren. De hel wie losbaernd: droanen, floitsjen, koarte doffe knallen, it stjitten fan mitrailjeurs. De beammen stiene to triljen tsjin in loft, dy't nou fjûrread wie. De wrede rook fan 'e striid krong him yn 'e noasters op. Automatysk naem er it slútstik ôf, fielde oft de patroanbân goed troch de lieder roun. Ja, hja hiene in automaet fan jin makke, in bist, hja hiene jin opjage as in houn tsjin oare hounen; twa jier hied er der nou al opsitten: twa jier hied er yn selsdolde kûlen en fuorgen lein, wied er troch grippels en sleatten krûpt, weromnommen, nei foaren stjûrd, weromnommen.... Hy hie gelok hawn, oant nou ta.

Der waerd sketten, tichteby nou, fiifhûndert meter, skatte er. Freon of fijân? Hy joech fjûr. De tsjinstanner wie yn 'e oanfal, dat wie wis. Moast de stêd yn oare hannen? Hwat doel hie dit allegearre noch? Mar alles wiisde derop: de fijân hie farske troepen nei foaren stjûrd. Mar freon of fijân, hwat makke it út? Dit wie syn plak, dit soe fordigene wurde oan it lêst ta, tsjin hwa ek mar.

It gounze yn 'e loft: der wiene fleanmasinen kommen, foar it earst sûnt wiken. Hja strieken leech oer, mar hy seach har net, de loft wie dizich wurden. De earste bommen foelen, hy hearde it amperoan, mar syn liif registrearre de trillings. It sjitten kaem tichterby. Hy sette in nije bân op en fjurre wer, biret, grimmitich. Doe ynienen loek him in skerpe pine by de rêch lâns nei boppen, it wie as waerd him in swiere hân yn 'e nekke lein, dy't him de holle deltreau yn 'e groun, as wie er in bist, in houn....

* _* *

‘Hwat haw ik jim sein, hy rêdt it ek noch,’ hearde er sizzen. Hy bisocht fansiden to sjen. De maten stiene om him hinne. ‘Dat wie wer knikkert op 'e kant, heite, mar hja binne ôfslein.’

‘Hwêrom hawwe jim my hjir brocht?’

‘Wurdst aenst nei it hospitael riden. 't Is mar in skerfke yn 'e rêch, in forlofpaske, mear net. Bist better ôf as de kaptein, dy is fan 'e kaert. Lit in widdou en in bern efter.

[p. 124]

Hwat dat oanbilanget hie it better oarsom kind, dou stiest oplêst allinnich sûnt dat bombardemint twa jier lyn. Mar ik g'un it dy leaver, sa net!’ It wiene wrede praters.

‘Hja hawwe bisten fan ús makke,’ lústere er. ‘Mar it hûs?’

‘Hwat hûs?, Mienst dat hjir noch ien hûs oerein stiet?’

‘Us hûs, hja, de lytse jonge.’ Krampeftich taestte er yn 'e bûse. De tekening wie der noch. Hy glimke: alles wie in binaude dream.

‘Dy dwilet wer,’ seine de maten.