De Tsjerne. Jaargang 4

[p. 367]

G. Koelstra:
Verbi humani minister.

‘VOX HUMANA’, gedichten fan Fedde Schurer. Fa. J. Kamminga, Dokkum, 1949.

It is in opfallend forskynsel, dat lyrici yn de regel in mar koarte snuorje fan dichterlike wurksumheit kenne; mar inkelden fan harren bliuwe langer as ornaris it gefal is produktyf. Yn it algemien sil wol slim út to meitsjen wêze hoe't it komt, dat de measte lyryske dichters sa gau oan it ein fan harren poëtysk latyn blike to wêzen; dat hinget njonken de aerd fan harren dichterskip ôf fan faktoaren, dy't wy mei de net folle sizzende sammelnamme ‘omstannichheden’ plichtsje oan to tsjutten. Der is lykwols reden foar om oan to nimmen, dat it de driuw, de djipte en de oarspronklikens fan it dichterskip binne, dy't de duer fan de wurksumens dêrfan allerearst biskiede. Feardigens, tael- foarmjend formogen, fakmanskip kinne de dichterlike oanliz net ta spanning intensivearje - earder is de wurking oars-om - al sille se in tiid lang, sa lang en sa fier as de technyske mooglikheden rikke, by it forswakjen fan de poëtyske potinsje aktivearjend wurkje kinne om de stân fan de dichter op to hâlden. Mar dizze twangposysje komt in ein oan en wy sjogge it foar ús eagen, dat it intellekt op 't lêst gaedliker uteringswegen siket as it nuodlike paed fan de poëzij, dat sûnder bisieling hoe langer hoe ûnbigeanberder blykt to wurden.

Yn Fryslân kin men de poëten mei in net to miskennen dichterlike libbenshâlding - dy't in bliuwende dichterlike potinsje ûnderstelie lit - op de fingers fan ien hân telle. Twa fan harren binne O. Postma en Fedde Schurer, dy't inoar yn artistike opfetting fier ûntrinne, mar yn hwaens fersen in elemint ta utering komt, dat faeks de trochgeande produktiviteit fan beide forklearret: it tobeksjen. It wurk fan Postma wurdt dêrtroch bihearske, hy is typysk de dichter fan it libben dat bilibbe waerd, fan de bisinning en de bispegeling. Fedde Schurer syn gedichten hawwe folle mear stien yn it teken fan it forlangen, de forwachting, de hope, al hat de ynkear der nea yn miskearre. It is dit weromskôgjen, dat nei de illúzje de désillúzje en njonken de forwachting de twivel brocht hat. Ut de subjektiviteit wei is in hegere objektiviteit groeid.

[p. 368]

Dit hat, hwat Schurer syn persoanlike dichtkunst oanbilanget, sûnder mis ek ynfloed hawn op syn útdrukkingswize. Dúdlikernôch waerd yn de lêste jierren syn stribjen rjochte op in direkter foarm, in neakener dikty. By syn natuerlike oanliz, dy't maklik nei it rhetoaryske útskaeit, moast er him dêrta ynbine ta greater concintraesje en oare, foar him allicht swierder to hantearjen stylmiddels tapasse. Mei poésie parlante, in styl dy't Postma sa eigen is en dy't Schurer ek mear as uteringswize keazen hat, is de ûnforsiere útdrukking mank, dy't oan in dichter mei dékoaratyf talint bihearsking en forienfâldiging opleit.

It liket my ta, dat Schurer yn de tapassing fan dit; modern oandwaend procédé net altyd gelokkich west hat.6 Mei de ynhâld fan it fers ‘Lytse retraite’ hied er faeks troch it pathos fan syn sjongend wurd in glânzgjender fers skreaun as der nou ûntstien is - it sljochte wurd is hjir wol ris al to sljocht, it byld to concreet, de toan to forcearre ienfâldich.

Dat nimt lykwols net wei, dat yn oare fersen just troch de simpele, ûnforblomme tael bisûndere effekten birikt binne, lyk as yn it gefoelige, sobere en suvere ‘By de dea fan in dichter’ mei de suggestive rigels

Fan it ierdapelhôf nei de palmen
Is mar in hoannetrêd -
En wy sjonge de himelske psalmen
Togearre fan 't selde blêd.

Hjir komt it sljochte wurd út syn rationele, sels út syn biwende oerdrachtlike bitsjutting wei en kriget it symbolyske glâns.

Ta de djipste en ynlikste dichtkunst fan Schurer rekkenje ik de fersen ‘Forlieding’ en ‘Forantwurding’. Binammen tsjin de ynhâld fan it lêste oer foeget in noli tangere en ik soe der - tankber - it swijen ta dwaen as Anne Wadman nei oanlieding fan de einstrofe

Ja in minsk wurdt yn himsels toloarsteld
En de rekken dy't de tiid my foartelt
dylgje ik net mei snare of stim -
'k Skôgje út dit kamp fan kleur'ge tinten
op 'e stêd mei founeminten
op Jeruzalim

it yn ‘Frieslands Dichters’ net pawn hie oer in hwat guodkeap dilemma, hwannear't de dichter him hjirre fan it wurd Jeruzalim as fan in ‘feilloos tovermiddel’ liket to bitsjinjen. Yn dit oardiel wurde - faeks ûnbidoeld - gehalte en ynderlike wierheit fan it fers miskend, mar skûlet ek mis-

[p. 369]

forstean fan de bibelske symbolyk (Hebreën 11: 9 en 10), dêr't de djippe bitsjutting fan oan wizen en forstannig'en forburgen is (Mattheus 11: 25).

De wearde fan ‘Vox Humana’, dy't ik tige heech set, wurdt biskaet troch de persoanlike gedichten derút. Schurer birikt hjir misskien net de poëtyske hichte as yn syn bondel ‘Utflecht’ (‘Ierdeljocht’ en ‘Hope’), mar de gefoelsynhâld is intenser, riper. Hy wurdt yn al syn wurk dreaun troch Caritas - dy't him folle freonskip werom bisoarget - mar ik leau, dat dy nearne sa sterk ta utering komd is as yn dizze bondel, binammen yn it prachtige fers ‘Peaske’, mar ek yn ‘Deadebitinking’ en de gedichten by it forstjerren fan Jan Masaryk en Folke Bernadotte.

De yn allen dichterlike libbenshâlding fan Fedde Schurer komt op in klearsten ta utering yn de sonnettekrâns ‘Fjirde dimensy’, dêr't er de polemyk yn ‘De Tsjerne’ - oer syn stelling, dat de dichter ôfskaet fan de minske skôge wurde moat, yn hokker polemyk er matearieel net sterk stie - op charmante wize mei bisljochtet. Dizze fersen, mei in forbjusterjende virtuositeit skreaun, ûntwapenje jin troch de enthousiaste, oertsjûgjende forhearliking fan de bifrijing en de suvering, dy't fan alle wiere poëzij útg'eane.

Hwat Schurer yn concintrearre foarm kin biwize syn Strofen en Kwatrinen, intellektualistysker fan allure as syn oare dichtwurk, puntich en faken briljant.

Al hoe't it wurk fan oare dichters ek Schurer biynfloede hawwe mei - sa docht de lêste strofe fan ‘Lytse ballade’ bygelyks oan Jac. Schreurs tinken - alle neifolging is him frjemd, al hat ûnder de wikseling fan it litteraire klimaet syn uteringsfoarm him yn somlike genres wizige. In oarspronkelik dichter hat ús mei ‘Vox Humana’ in sublime samling fan syn lêste lyryske wurk oanbean.

Rounút spitich fyn ik it, dat der ek folkslieten en kampsangen yn opnommen binne. Al hoe't dizze fersen fan it wol gloedfolle, mar rhetoaryske en faek lichte genre yn harren soarte ek to weardearjen binne, yn in bondel lyryk hearre hja net thús.

Kamminga, om de artistike útfiering fan hwat by him fan de parse komt bikend, hat by de typografyske forsoarging fan dit boekje in stek falle litten: de ûngelikense spatiearing en de ynhâldsopjefte njonken it lêste fers skeine dit oars sa goede stik printwurk.