De Tsjerne. Jaargang 4

Op it harspit.
Luzich forwar fan libertinage.

Yn ús Maert-nûmer haw ik yn in Harspitsje mines sein oer de publikaesje fan trije sonnetten (lit ús se de ‘luze-sonnetten’ neame) fan Andreas Dèr Mouw yn it tydskrift ‘Libertinage’, tsjin it sin fan de forstoarne dichter.

Yn it Maeije-Juny-nûmer fan ‘Libertinage’ komt de redacteur H.A. Gomperts op dizze saek werom.

Hy seit û.o.:

‘Wij lieten aan de lezer over uit het feit der publicatie in Libertinage op te maken, dat wij die verzen, evenals Van Vriesland klaarblijkelijk, voortreffelijk vonden.’ ‘In een land met een adequate literaire cultuur zou een dergelijke publicatie als een belangrijke aanwinst zijn begroet. Maar in Holland (het begon in dit geval in Friesland......) heeft men andere maatstaven. Het tijdschrift De Tsjerne, een in locsal bargoens geschreven blaadje uit Dokkum, ontboezemt zich als volgt’. (Dan folget de haedynhâld fan ús artikeltsje.) De hear Gomperts giet dan fierder:
‘Ons wordt verweten, dat wij ons als grêfskeinders gedragen hebben: dizze rotten slepe alles nei bûten. En hoe mear it stjonkt, hoe leaver.
Men voelt, dat de verontwaardiging over grafschennis zou zijn uitgebleven, als het dierbare versjes geweest waren, die wij naar buiten gesleept hadden, inplaats van deze, die ‘stjonken’ volgens de Friese reukzenuwen, die gewend zijn aan naar lavendel geurende mest, zoals iedereen weet.
Ter zake van onze grafschennis lijkt deze brief van Van Vriesland wel afdoende:
Ik heb, voorzover ik het begrijpen kan, het pathetische stukje van Fedde Schurer geamuseerd gelezen, maar moet erkennen, dat ik liever zijn poëzie over Fergonet lees. Ik zend u het nummer hierbij in dank retour, omdat ik zelf niet

[p. 286]

ambiëer hem te antwoorden. Ik ben te lui om mij te oriënteren over hetgeen ik in het stukje niet begrijp en heb een, misschien onredelijk vooroordeel tegen mensen, die ongevraagd de spelfout uit mijn naam halen. U kunt natuurlijk gerust zelf met een kort stukje er op terugkomen.
Schurer schrijft enkele onjuistheden, die insinuaties zijn. Dèr Mouw heeft niet eens het tweede deel van zijn bundel Brahman zelf persklaar kunnen maken. Ook bijv. van de bij Nijgh en van Ditmar verschenen bundel ‘Nagelaten Verzen’ zou men dus kunnen zeggen, dat hij ze noch in tijdschrift, noch in een bundel wilde publiceren. Dat betekent alleen, dat hij nooit aan een selectie uit zijn verder werk is toegekomen, omdat hij vóór het verschijnen van zijn samenhangend hoofdwerk is gestorven. Vast staat, dat hij publicatie van de drie sonnetten nooit verboden heeft. Het is laster te zeggen, dat hij zich niet meer ‘forwarre’ kan. Immers, hij heeft mij bij zijn leven als zijn literaire executeur aangewezen, met de uitdrukkelijke opdracht, na zijn dood met zijn literaire nalatenschap precies al datgene te doen wat mij goeddacht.
Te zeggen, dat wij de eerbied voor de wil van een gestorvene omtrent zijn eigen werk uit het oog verliezen, is dus een smadelijke leugen, die niet op een vergissing berust, want had dit heer de waarheid willen schrijven, dan had hij eerst naar onze morele rechten kunnen informeren.
De goedkope pathetiek van dit opgeblazen geval geeft weinig vertrouwen in de ernst van de hele beweging van deze heren.’

Oant safier Libertinage. ‘So, myn piepe, det gong swiet’ koe Sjolle Kreamer derta sizze. Ik sil der lykwols noch in inkeld wurd oan tafoegje moatte.

Ut útlittings as ‘locaal bargoens’, ‘naar lavendel geurende mest’, ‘insinuaties’, ‘laster’ en ‘smadelijke leugen’ soe men hast opmeitsje dat dizze hearen lulk binne op ‘dit heer’. Ik haw neat op dit biwiis fan bilangstelling tsjin, mar meitsje biswier tsjin de kwalificaesje fan ‘locaal bargoens’ foar de tael fan myn folk. Oannommen it ûntinkbere gefal dat ik de hear Gomperts in lompert achte, dan soe soks foar my noch gjin reden wêze meije om kwea to sprekken fan de tael dêr't op it lêst ek J.C. Bloem syn gedichten yn skreau. Lit my ta gerêststelling fan de hear Gomperts forklearje, dat ik bij ‘dierbare versjes’, dy't tsjin de wil fan de skriuwer iepenbier makke wiene, ek biswier makke hie, hoe slij ik fierders nei dit genre wêze mei.

Ik bin bliid dat ik Van Vriesland yn syn somber bistean hwat amusemint bisoarge haw. Dêr binne wy foar. Mar ik moat my ûntskuldigje oer de misse stavering fan syn namme. Ik hie him goed skreaun; de setter hat de ‘V’ nei de korreksje yn in ‘F’ foroare. Dit mei tafallich lykje, elk dy't hwat bigryp oer psychology hat, sil fiele dat hjir mear efter sit. De setter hat ûnbiwust fansels field, dat er hjir to dwaen hie mei de ‘Victor’ (oerwinder) fan Fryslân, en liet dat yn syn stavering útkomme. Hie de hear Van Vriesland dêr yndied mei in geastichheit op anderje wollen, dan hie er better myn namme mei in ‘V’, as dy fan Vergonet met in ‘F’ skriuwe kinnen.

[p. 287]

Mar nou bliuwt de frage oer: hoe koe ik, dêr't Victor E. van Vriesland sa dúdlik to biskikken hie oer alle wurk fan Dèr Mouw, komme ta de grouwélige leagen, dat de trije sonnetten yn kwesje net foar publikaesje ornearre wiene? Ik haw it mysels ek ôffrege en bin ta it einbislút kommen: Immen moat it my forteld hawwe, of ik moat it earne lêzen hawwe. Lykwols bliuwt it dan noch ûnforantwurdlik om op alle praetsjes ôf to gean; der wurdt langer safolle rabbe. It hinget der fan ôf fan hwa men it heard of hwêr't men it lêzen hat.

Nou, ik haw it wer opsocht en útfoun. Dit haw ik lêzen:

‘Deze drie sonnetten, die nooit bestemd zijn geweest voor publicatie in of buiten de twee delen van de bundel ‘Brahman’ en waarvan de tijd van ontstaan niet meer is vast te stellen, zijn ons door Victor E. van Vriesland afgestaan uit Dèr Mouws nalatenschap.’

It stie yn it Desimbernûmer fan...... Libertinage, en is dúdlikerwize skreaun troch de hear Gomperts. Dêr ha wy dus de libbene by de deade.

Elkenien dy't hwat mei printwurk út to stean hat wit, dat de útdrukking ‘niet voor publicatie bestemd’, bitsjut dat de bitreffende tekst net publisearre wurde mei. Allinne as men dit der mei bidoelt, hat de meidieling sin. Myn ‘insinuaties’, myn ‘laster’, myn ‘smadelijke leugen’ wiene dus in gefolch fan it feit, dat ik de meidielingen fan de hear Gomperts yn Libertinage foar wier oannommen en trochdien hie. Hoe't men al oppasse moat!

Mar loaijens is in net minder great kwea; it wurdt net om 'e nocht duvels earkjessen neamd. Hwant dat Victor E. van Vriesland my sa útheuvele hat, komt blykber hjirút fuort, dat er net allinne to loai wie om him to oriëntearjen op hwat er yn it ‘locaal bargoens’ fan De Tsjerne net bigriep, mar ek to loai om to lêzen hwat H.A. Gomperts ûnder dy trije sonnetten skreaun hie.

De ‘wormen uit Dokkum’, sa't H.A. Gomperts ús neamt, forwachtsje hjir fansels gjin andert op. Hja sizze inkeld mei in fariant op it bikende wurd fan Alexander tsjin Diogenes: As ik de Tsjerne net wie, soe ik Libertinage wêze wolle. Hwa wurdt net oergunstich op sokke ‘frije’ opfettings?

Oerstallich to sizzen, dat ik fan myn stikje yn ús Maertnûmer gjin letter werom nim, útsein dy ‘F’. En elk dy't him net forswarre lit en bihalven syn goede smaek ek noch it Libertinage-nûmer fan Desimber biwarre hat, sil it dúdlik wêze dat dit forwar by de sonnetten alhiel yn styl bleaun is: it is luzich.

F.S.

De Fryske mythe.

‘In Friesland houdt men vertelmiddagen van sprookjes voor de jeugd, opdat de kostelijke volksvertellingen, die vroeger van vader op zoon werden overgeleverd, in deze nuchtere, zakelijke tijd voor het volk zullen blijven leven.’

Boppesteande bijdrage ta de kennisse fan it Hollânske boargerdom oangeande de grime herne en syn biwenners is to finen - né, net yn ‘De Spiegel’ of ‘Panorama’ mei foto's fan in klasselokael mei harkjende bern en fan it plak dêr't it pealtsje fan Easterlittens stie - yn it ‘Handelsblad’ fan Sneon 13 Augustus

[p. 288]

l.l. It wurdt skreaun (troch in J. de R.) yn de rubryk ‘Op de boekenplank’ nei oanlieding fan it forskinen fan J.P. Wiersma syn samling ‘Friese volkssprookjes’.

Wij kenne it boek fan Wiersma net (it Hbld. rikkemandearret it oan foar dyjingen dy't bilang stelle yn Fryslâns histoarje en kultuer), mar wij ha wol safolle bitrouwen yn de samler en de ynlieder, dr. P. Sipma, dat wij de nonsens dy't de recensent yn it hjirboppe oanhelle sitaet der útbraut, net oan harren taskriuwe doare.

It wurdt wol heech tiid, dat soartgelikense mystifikaesjes ris rounút wjerlein wurde as mislieding fan it Hollânske lêzerspublyk en as in bispotting fan de Friezen. De lêsten bikroadzje harren in bidroefden bytsje om harren kultuer, lit stean dat se de karakterkes fan bern greatbringe wolle mei mearkes, dy't nammers mar foar in lyts part suver-Frysk binne. Dy lytse category dy't it om Fryslâns kultuer to rêdden is, wit dat de bern forlet ha fan hwat oars: twatalich ûnderwiis op 'e legere skoallen. Misskien dat it ‘Handelsblad’ dêr syn ljocht ris oer skine litte kin?

FREARK DAM.