De Tsjerne. Jaargang 4

[p. 280]

Joazep Witteveen:
Ut it deiboek fan in jongkeardel.
Freed 14 Des. 1947.

Grouwe wite flokken jeije efterinoar oan, dounsjend op 'e úthalen fan 'e wyn. Ik lûk de jas oan, set de hoed op en gean nei bûten. Wyld slagge de flokken snie my yn it gesicht; it is kâld en ik dûk djipper wei yn de wide jas, de wyn skuort oan myn hoed. Hastich rin ik yn 'e wyn op, in hiel ein wol ik rinne omdat it sok min waer is. Ik fiel my yn myn elemint, kjeld lije, kâld wurde en ûnder de snie. Soms glyd ik út, mar hieltyd kin ik it op fuotten hâlde. Foel ik mar, skeaten myn fuotten nou mar út, mei in smak soe ik op 'e groun delkomme, it leafst mei de efterholle op 'e rânne fan it trottoir, dan soe 'k in harsenskodding krije en it biwuste libben soe dan ophâlde foar in skoft. Ik soe dan net tinke kinne, hoe noflik krige ik it dan wol net. Mar fansels fal ik net, en wurd ek net oerriden fan in auto. It is altyd sa, hwat men graech ha wol bart dochs net.

Ik stean yn it libben as in Don Quichotte, ik fjochtsje tsjin wynmounen, mar hieltyd krij ik weroan in tik mei de wjokken. Ik fiel my allinne, der is nimmen dy't om my jowt, nimmen net. De mounen moat ik allinne bifjochtsje, der is nimmen dy tsjin my seit fan tink om 'e wjokken en....

Der leit al in fiks pak snie en it rint swier. Ik ha kâlde fuotten krige; aenst mar efkes oanrinne by Ton. Noch twa strjitten fierder dêr wennet er; de earen prykje my.

Yn it portyk skodzje ik de snie fan my ôf en skilje dan oan. ‘A.v.d. Goede 3 x skilje’, stiet op it nammeplaetsje. Trijeris giet de skille en mei in klik springt de doar iepen.

‘Hwa dêr?’ ropt in manljuslûd. Ik sjoch in pear toffels mei giele sokken deryn boppe oan 'e trep stean. It is Ton. ‘Hast de kachel oan boppe? ik stjer fan 'e kjeld’. ‘Kom der yn en net sa forgemys flokke. Ik wie krekt oan 't skearen, ik sil daliks dien meitsje en dan kom ik by dy’.

Ik fal yn in stoel del by de kachel, lit myn eagen oer de muorren weidzje en foar de safolleste kear sjoch ik de batikken doek mei de kris der oerhinne spikere.

Der stiet shag op 'e tafel en bigearlik rôlje ik my in sigaret.

‘Hwat fiert dy hjir alhiel nei Roazestrjitte 37?’ freget

[p. 281]

Ton. ‘Neat, ik wie hwat oan 't rinnen, ik tochte ik wol ris sjen hoe't it mei dyn knyn giet, dêrom skille ik oan’.

Ton swijt.

‘Dou wurdst meager, Ton, de ribben stekke dy troch it boesgroentsje hinne, gean sa noch in skoftke troch en dan komme der manlju dy't dy yn in kiste lizze sille, dou witst wol, dou op 'e rêch lizze, in wyt kleed mei mouwen oer dy hinne, dyn earmen oerinoar en sa wurdst in pear dagen to pronk set. Minsken sille der komme en sizze ‘in moaije deade, hy is noch neat foroare, sûnde fan sa'n skoander jong libben’ en op in middei komme der yn it swart klaeide manlju dy't dy as frachtguod forstjûre nei Driehuis-Westerveld en mei it Largo fan Händel sust forbarnd wurde. Dyn âldelju krije dan in potsje in skoftke letter en sille dat op 'e skoarstienmantel sette. ‘Dat is nou ús Ton’, sil jimme mem sizze en in omke sil de urn brûke ta jiskebakje. Dat wurdt dyn lot, jonge, astou sa meager wurdste.’

‘Ton, it is seis ûre, ik gean nei hûs, it is iterstiid’. Ik jow de knyn in aei en gean de kreakjende treppen del. De lantearnen barne, it snijt noch, mar de wyn is lizzen gien.

As ik it iten opha, g'ean ik op 'e divan lizzen en set de radio oan, de hiele middelweachlingte sykje ik ôf, mar der is neat gaedliks to finen. Dan de lange weach mar ris ôfsneupe. De knop klikt en dan streame de toanen fan in pittige mars de keamer yn. Myn teannen klepperje de mjitte op 'e flier. Ik sykje fierder, 1200-1400-1500 meter, allegear neat. Ik set de radio ôf en pak in boek út 'e kast en gean noflik lizzen, de knibbels omheech en it boek der tsjin oan. De kachel barnt as in liere en nimmen is der thús, gjinien kin my steure. De klok tikket de tijd stikken oan sekonden.

Dêr giet de foardoar op, fansels! Mei in slach falt er wer yn it slot, stil is it wer. Dan klinke der fuotstappen yn 'e gong, hja komme de treppen op. De fjirde trime fan boppen kreaket. Foar myn doar hâldt it rinnen op. Ik bin oerein sitten gien. ‘Hwa is dêr?’ Nimmen is thús, hoe kin der nou ien wêze! Ik doar net oerein om to sjen, hwerom wit ik net. Der wurdt kloppe. Ik jow gjin andert, der wol my gjin lûd oer de lippen komme. Jitris wurdt der kloppe, nou fûlder. ‘Ja’, siz ik. Mei in draei giet de doar op en hy komt deryn. Hy hat in wite doktersjas oan en in kofferke yn 'e hân. ‘Goejoun, freon’ seit de frjemde. Ik sjoch him oan, sjoch nei syn eagen. Hwat....? Hy hat gjin eagen,

[p. 282]

gijn hier, hy hat in deadskop. Myn eag'en glide by syn lichem lâns. Hy hat gjin broek oan, syn fuotten binne inkeld bonke. It is de bare Dea sels. Efkes forsjit ik fan kleur, mar dan wurd ik bliid. Soe er my helje wolle? Dat soe de ein bitsjutte fan dit sinleaze, ôfgryslike libben. ‘Dea, ik bin bliid dat Jo by my komme. Wolle Jo in stoel, nim dy noflike dan, of Jo meije ek nêst my komme to sitten op 'e divan.’

Hy nimt plak flak oer my yn de loaije stoel. Ik fiskje myn shagpûde út ien fan myn bûsen en freegje oan 'e Dea oft hy ek smoke wol. ‘Tankje, ik smook net’. Ik rôlje mysels stadich in sigaret, set de radio oan en sykje dan om lúsjefers.

‘Freon’, seit de Dea, ‘ik bin hjir by dy kaem út freonskip. Dou bist ien fan dy pear minsken dy't wol ris oan my tinke, net mei skrik of út binaudens, mar mei hwat fan bihagen. Dou hast my nea sjoen as in fijân, mar as in goede help, as immen dy't it goed foarhat mei in oar. Soks mei ik graech fan jonge minsken’. Ik sjoch de Dea oan mei in myld each, ik bin alhiel net bang fan him, hy hat ek neat gjin ôfstjittends, allinne kin ik him net yn 'e eagen sjen, dat muoit my in bytsje, mar syn stimme is sêft en meilydsum.

Efkes is it stil en dan hear ik mysels sizzen: ‘Mynhear Dea, binne Jo hjir kaem om my to heljen? Dat soe my tige forplichtsje’. ‘Jong'e freon, dat is net it gefal. Fan myn Baes ha 'k de opjefte krige allinne dy jong'e minsken mei to nimmen dy't nea oan my tinke of dy't my forbalje wolle út har tinzen. Myn freonen mei ik earst helje, as hja miene dat ik har forjit.’

‘Mynhear Dea, meitsje foar my in útstûndering. As Jo my ta Jins freonen rekkenje, dan soe it in freonedied wêze en nim my mei. Jo witte dochs dat myn libben hjir doel noch sin hat; hwerom moat ik hjir dan bliuwe, mysels en oaren ta lêst? Toe, Mynhear Dea, nim my dochs mei, ik smeek Jo derom’. Hwat.... de stoel oer my is leech, de dea is fuort. ‘Mynhear Dea! Mynhear Dea! Hwer binne Jo? Nim my mei!’

Hoe let is it einliken? Kertier foar njoggenen. Ik pak de shagpûde en draei in sigaret. Dan klaei ik my út, sykje in skjirre en bigjin my de neilen to knippen en de smoargens tusken de teannen wei to heljen. As ik klear bin, strûp ik de pyama oan, set de radio ôf en gean op bêd lizzen to lêzen.