De Tsjerne. Jaargang 4

[p. 209]

Ria Stolk:
Dizze jonge, Edu.

Yn 'e nacht waerd Edu wekker. Siet dan yn in sucht oerein.

Mei de hannen stiIf om 'e lege bedsrânnen bleau er stil, deastil sitten. De siken hâldde er yn.

En nou tinke, tocht er, nou tinke, dat der neat kaem, dat alles goed wêze soe as er de mûle iependie. Der net oan tinke hoe't ditselde bidroch oare nachten him wer net ien kear holpen hie, mar leauwe, lèàùwe, toe nou!

Hoelang dit noch duorje koe? Trije, fjouwer tellen miskien.... Ien momint....

Yn dat iene momint naem Edu de nacht yn him op, de stilte. Seach er hoe taestber suver it ljocht fan 'e moanne troch de iepen balkondoarren foel. Hearde er hoe't bûten yn it fjild ien great koar fan imerkes oan it sjongen wie, lyk as aenst.... o, lyk as aenst syn boarst ek sjonge soe mei in leger fan fine stimkes. As fan imerkes, fyn en oanhâldend en gemìen!

O, hy wist it wol: Dêr wie it tiid. Hy koe net langer sûnder siken.

Hy helle yn, lang, djip. En swier, net to rissen.

De stimkes songen. Songen as al safolle, folle nachten tofoaren....

Edu wie near.

En de meagere, lytse hannen om 'e bedsrânnen loeken wyt wei fan 'e krêft en 'e drift hwermei't er graech yn syn grimmitigens om dizze sykte, de hiele wrâld nou forneatige hie.

De oare deis stelde de directrice fan it bernetohûs dêr't er wenne him foar oan in nije bernefaem. Edu siet oerein op bêd en biseach de bûnte printsjes fan in bledtsje as stiene der net twa minsken yn syn bywêzen oer him to praten.

- Dizze jonge, fornijde de directrice dan, - dizze jonge hat slim asthma. Hy komt út Belzelân, is trettjin jier, hat al op forskate plakken hjir yn 'e Switserske bergen betterskip socht.. mar it nea foun.

- It sil foar jo net in maklike jonge wurde, hy is tige lestich om der mei om to gean, mar Mademoiselle Louise

[p. 210]

is der ek noch. Hja ken syn streken sa fier is 't hinne wol aerdich en jo bliuwe dochs de earste tiid mei har togearre. Fierders sliepe hjir noch seis jonges op dizze keamer, dy ha jo fan 'e middei ûnder iten wol sjoen.

Saeklik wie har stim, tocht Edu en dòchs siet der hwat leafs yn, hwat ûnecht-leafs, hwat flaeijends....

As dy nije Mademoiselle dat nou mar wurdearre! Madame wie foar hàr dwaen aerdich. Lyk as altyd mei frjemde minsken earst. Mm. Mar hja wìe net leaf. Nou né, en bernefammen wiene ek net leaf. Dizze nije soe wol wer krekt lyk as de oaren wêze, wis wol, en sizze, dat er ‘fou’ wie: Gek. Fansels. Dat hiene de oaren ommers ek al sein, dy't er hjir en yn oare tohuzen kennen leard hie. Allegearre. Edu wie fou. Edu wie gek.

Hùh....

Wyld sloech er in bledside om, wie ynienen forgetters dat dy twa dêr noch stiene, oer him to praten. Hwat wied er wer near. Alles pipe en song him yn 'e kiel. Lit se dochs fuortgean! Hwat stiene se hjir noch! tocht er. Madame hie dochs neat mear to sizzen, wylst Edu de stim fan dy oare suver noch net heard hie.

En hoe seach hja der út? Hy wist it net. Hy hie net opsjoen doe't se der ynkaem. Hy woe ek net sjen. Hwat interessearre him dit frommis? Dochs.... hja kaem út in oar lân as alle oaren hjir, net safier by him wei: Hollân....

Doe skrille er op. Hja kaem nei him ta. Soe him in hân jaen.

- Ik ha ek asthma hawn, sei se. - Wy sille it wol bêst meiïnoar roaije kinne.

Edu seach yn it bûnte bledtsje mei de printsjes. Hy sei neat. Der hiene wolris mear froulju earst aerdich foar him west, tocht er. Letter dan gie dat wol oer. Dêrom swei er. Allinnich.... dat se ek asthma hawn hie, dàt bleau yn him hingjen, dat forgeat er net.

De oare deis seach er har wer. Togearre mei Mademoiselle Louise kaem se op 'e jongeskeamer. De lytse skealjens by harren.

Om bar moasten de jonges woegen wurde en waerd it risseltaet yn in boekje skreaun. Tsjin Edu sei Mademoiselle: - Ast hwat groeid biste, hat Madame sein, mochtst wer fan 't bêd. Mochtst wer yn it tún sitte.

Unforskillich sa't like, gie Edu op 'e skealjens stean. Mar doe't er mei in skean eachje seach dat it mis wie,

[p. 211]

mis, dat er minder wie yn pleats fan.... doe spatte drift yn him heech op! Mei ien taest hie. er it glês fan 'e wasktafel yn 'e hannen en smiet it mei in bats op it glês dat oer de wizerplaet fan 'e skealjens lei. - Dêrre! sei er.

De klinkende klets fan Mademoiselle' hân op syn wang, dy't folge, fielde er efkes letter gleonread.... Mar it die him net sa'n sear as de manear hwerop twa hiele blauwe, hiele leave eagen him oanseagen doe't er, brutael, omheechseach om to witten hoe't de réaksje wêze soe.

- Hy is soms gek, folslein gek, sei Mademoiselle Louise.

Mar dy oare, dy oare sei neat. Dy seach him oan en dat wie Edu genôch om to witten dat hja oars wie as de oaren. En it makke him senuweftich yn pleats dat er bliid wie.

Hja moast in kear mei him nei dokter ta. Op in moarntiid. De wachtkeamer siet fol mei minsken. Edu wist dat Mademoiselle Louise dêr faek bliid om west hie as se mei him by de dokter kaem: In ûnforwacht bûtenkânske! In moarntiid fan rêstich lêzen yn 'e wachtkeamerslektuer, of yn in boek fan harsels dat se stikem meinaem hie, bitsjutte dat foar har. As er dan yn dy tiid ris in oanfal krige, hie se him frege bûten sitten to gean. Dan hiene de minsken der net sa'n lêst fan....

Nou't Edu mei dy ‘Hollândaise’ by de dokter wie, gie dat hwat oars. Hwant doe't er nou in oanfal krige en deroer bigoun to tinken om mar bûten sitten to gean, doe frege hja de frjemde minsken yn 'e wachtkeamer oft hja soms wol efkes fòàrgean mocht, dan koe dizze jonge miskien in spuitsje krije dat him hwat hole. Hy wie wer sa near.

Dat fornuvere Edu. En: Hwat wie se hiel, hiel oars as de oaren! tocht er.

Efkes letter, doe't er langút op 'e tafel yn 'e sprekkeamer lei, wylst syn hertsje wyld bounze fan it spuitsje dat dokter him joech en er nou efkes bikomme moast, hearde er har mei dokter praten. Oer him. En oer harsels. Oer foarhinne doe't hja ek asthma hawn hie, slim asthma. Fjirtsjin jier hie hja doe west. Doe't hja forfearn wie nei.... en dêr better wurden. Yn Switserlân hie hja it ek net fine kinnen.

Edu die al syn bêst om to hearren hwat hja allegear; sei, mar hy koe it net. Hja lústere sa sêft.

Mar dòe de dokter, hwat lûder. Edu hâldde de siken yn:

- Dizze jonge, sei er, wy ha alles al mei him bisocht. Ik sjoch gjin kâns mear. En as er net gau hwat better wurdt..

- Mar dat wùrdt er wol! foel ynienen hàr stim yn!

[p. 212]

Krekt as soe hjá it better witte as de dokter sels, tocht Edu bitter. Mar doe't se nei de bus rounen om wer nei hûs ta, doe joech er har stil en skruten in hân.

Lykwols, om him fierder skine to litten, hy koe der min ta komme. Hwant yn de nachten dat hja by him kaem as se him heard hie, yn de nachten dat se stil en geduldich op 'e rânne fan syn bêd siet, wylst hy fjochtsje moast, wylst er stried faek om 'e siken, yn dy nachten joech er mei On krûmke ta oan it langstme dat yn him woechs leaf de weròm to jaen dy't hja him sa gol en soarchsum tagelyk joech. Hwant it wie him as libbe syn Mem yn har, syn Mem, dy't alweroan minstens likefolle, né noch méar, om syn sykte lit hie as hysels, mar dy't nou al lang dea wie, al langer as in jier....

En dat oantinken makke him weak en warleas. Dêrom kaem der in nacht dat it him to folle waerd, dit meilibjen yn syn striid, dizze leaf de, dat er har frege fuort to gean, nei har eigen keammerke en him allinnich to litten en net wèr to kommen nachts!

Doe't hja frege, sêft, hweròm, hie er allinnich mar in teken mei de hân nei de doar: - Vas maintenant! Gean nou!

Stil die hja de doar efter har ta. De oare jonges op syn keamer sliepten rêstich troch. Hja wiene soun.

Sa bleau Edu allinnich en knypte de fûsten yninoar en biet op syn knokkels, biet, biet, biet....

Hwant by wòè net gûle, hy, jonge mei syn meager lyfke, mei syn krûmwoechsen rêchje, Hwant gûle, waerd men wol earne sa near fan as fan gûlen? tocht er. En it holp jin dochs net.

Op in kear, nei't er krekt wer in pear wike hwat better west hie, krige er ûnder it boartsjen mei de bern yn it tún op 'en nij in oanfal. It wie moai waer, it wie waerm en fier klonken de blide stimmen fan 'e bern. Mar Edu.... Hy hie it al efkes oankommen field, it prikkele him sa; by hie al ris efkes kochele. Mar bang dat immen it hearre soe bisocht er him goed to hâlden en bigoun lûdroftich to roppen en to razen ûnder it boartsjen. Krekt as woe er ek himsels forrifelje. Mar it holp net. Mademoiselle Louise, dy't siet to naeijen, hie it wol heard. Eangst foar op 'en nij wer dat lijen: In rite fan slimme asthma-oanfallen, makke har opmerksum.

- Edu! rôp se.

[p. 213]

Hy die earst krekt as hearde er neat, mar nei't hja nochris roppen hie, kaem er der oan, stadich rinnend ynienen, mei krûmlutsen skouders. It wie mis. Hy wist it. Hja wist it. En hy moast nei boppen, op bêd. Hwat hie er him ek wer sa drok makke! forwiet hja him. Soe er dan nea better op himsels leare to passen?

- Och, mar Mademoiselle Louise, hwerom binne der dan einliks bèrnefammen?

- Edu.

Boppe siet er, op bêd. Wêzenleas suver en telde de kearen dat er de siken ynhelle, swier. Nou yn, nou út, nou yn, en.... nou út! Hwat wie it wer slim! Hûnderten imerkes songen yn syn kiel. Fyn en oanhâldend en gemien.

Doe, ynienen, fleach it him oan!

Hy woe net! Hy woe net langer sa! En net altyd op 'en nij wer! Hy moast hwat dwaen, hwat ôfgrysliks dwaen, dêr't er him mei forsette! Hy sprong fan 't bêd. Hwat koe it him skele. Hy woe, hy woe.... oh, protestearje!

Op it balkon stie er to sjen. Swier giene syn siken. Under yn it tún boarten de bern. Hja koene wol sûnder him, hja koene wol sûnder him, fielde er skerp. En tòchten se der faeks wol om dat hy hjir nou sate moast en fjochtsje, fjochtsje om hwat azem? Hja misten him net fens. Hja wiene al ta syn sykte wend.

Doe krige Edu it yn 'e holle en klim op it dak en gean yn 'e goatte mei in heas lûd stean to roppen:

- Hé, sjoch hjir ris, sjoch hjir ris! Mesdames, mesdemoiselles, messieurs! Maintenant je vais, je vais...... Nou gean ik, nou sil ik......

Mei de hannen tsjin it boarst oan stiet er dêrre, de lytse jonge, machteleas yn syn lijen, mar triomfearjend yn syn twingen om de bilangstelling. De bern sjogge mei iepen mûlen nei boppen en wize inoarren: - Sjoch Edu! Hja binne it boartsjen forgetten. Om him. En dat wie syn doel.

Mar dan stean, yn inkelde seconden, Mademoiselle Louise yn it tún en de directrice op it balkon to razen en to skellen dat er der ôf komme moat. Derôf! Dwaes!

Gek, dyste biste! Tu es fou. Dou bist gek. Kom derôf, kom derôf! roppe se yn koar, dy beide.

Mar Edu is it net fan doel. Hy laket. Hy laket! En hy hoastet.

Wurdt er echt wier gek? freegje de froulju harren triljend ôf. Soed er echt wier?

[p. 214]

En as in deade sa wyt komt nou ek de Hollânske faem it balkon op. Sil hja ek sizze, dat Edu gek is? tinkt er. Ha ha! En hy laket, laket! Hja ek? bounzet syn hertsje......

Mar hja ropt: - Vous! Vous êtes folle! Jò binne gek! tsjin de directrice: - Jo, mei altyd to sizzen dat dit bern net wiis is!

En yn har eagen barnt hwat wylds-opstânnichs dêr't Edu yn weromken, weromken syn machteleazens en syn forwar......

O, en dàn bart it dat er nei ûnderen komt op it balkon en syn earms nei har útstekt: - Mamàn! neamt er har dan.

Al syn opkroppe leaf de en al syn làngstme nei leaf de uteret er yn dat iene wurd: Mem!

En hja draecht him, sêft en hoeden yn har sterke earms nei syn bedtsje......