De Tsjerne. Jaargang 4

[p. 156]

P.J. Terpstra:
Skientme sunder bigryp?

It sil Fedde Schurer gjin nij dwaen, dat myn bitinken oer dichters en har wurk in kromke oars is as sines. Hy sil der gjin biswier tsjin hawwe, tink, dat ik myn wize fan sjen dêroer hjir hwat neijer oantsjut. Du choc des opinions jaillit la vérité, n't wier?

Alderearst de forklearring, dat ik nea gjin oanstriid hawn ha gedichten to skriuwen. Dochs bin ik net ûngefoelich foar de skientme fan in gedicht. Ik rekkenje it ta de rykste ûren út myn libben as ik ûnder de tsjoen rekke fan it meisleepjende wurd fan in wier poêet. Mar dan moast sa'n ien my tasprekke yn in tael dy't ik bigriep. En hjir kom ik dan daliks al op in punt dêr't ik it net iens wêze kin mei Fedde Schurer. Dy wol der op út, dat it alhiel net needsakelik is de ynhâld fan in gedicht to bigripen om it to wurdearjen. Dan forliket er soks mei it priuwen fan de ferve by in skilderij of it rûken fan de klank by muzyk. Nei myn wize fan sjen der fier by troch! Ik hâld út: in gedicht dat men net bigrypt, kin men de skientme net fan oanfiele It stiet by my gelyk, as dat men my bioardielje litte woe, hwat de wearde is fan in Russysk stikje. Der hawwe dichters west, (faeks binne se der noch wol) dy't der in Bare yn stelden, as gjin ien har produkten bigriep. Nou kin it bêst wêze dat lju, dy't de toan oanjowe yn litteraire formiddens, it greate publyk de miening optwinge wolle, dat hjir hege kunst bean wurdt en it sil ek fêst wol in skoftke as sadanich oannommen wurde, mar ik neam it forlakkerij en sil der fêst net allinnich sa oer tinke.

Fuort nei de earste wrâldkriich hat der in massasuggesty west om in ûnsinnige kunstrjuchting to oanbidden, it Dada-isme. In hiel soad (Hollanners) waerden dêrtroch op 'e doele brocht. Aldergeloks - en ek tige bigripelik - hat it net lang duorre.

Gjinien sil der op tsjin wêze as in dichter tige ynnommen is mei syn wurk, al is it dan foar in oar net to bigripen en gjinien sil der biswier tsjin hawwe, dat er it op syn keammerke deklamearret mei alle mimyk der by. Mar as er hwat printsje lit en ûnder it publyk bringt, wurdt de saek oars. Dan moat er forsteanber wêze foar in oar, dan moat dy

[p. 157]

oar, de lêzer, witte: Hwat wol dy man, hwat seit er, hwat bidoelt er? Is dy alderindividueelste ekspressy fan de allerindividueelste emoasje ûnforsteanber, dan hat it foar in oar as de dichter sels, gjin wearde. Sa'n dichter paste moai by de steatslju dy't neffens Talleyrand, de jefte fan it wurd krigen hiene om har tinzen to forbergjen.

Neffens Schurer is it in faei ûndernimmen om út in gedicht de dichter kennen to learen. Is dat wier sa? Kriget men gjin goed byld fan Gezelle, Harmen Sytstra, Piter Jelles of Fedde Schurer, as men har gedichten lêst? En soene biografyske bisûnderheden fan dy dichters har wurk net in soad bigripeliker meitsje? It stiet by my fêst fan al.

By it symposion hat Fedde Schurer de stelling opset, dat in dichter him uterje mei, sa't him sels goed tinkt en dat er him oan gjin noarmen hoecht to steuren. Ik haw der tsjin ynlein, dat Schurer de konsekwinsje fan dy stelling fêst net oandoart. Ik jow daliks ta, dat men in dichter hwat mear frij jaen moat as in oar, mar der binne foar sokke lju ek biskate grinzen, dêr't se rekkenskip mei hâlde moatte. As der stikken foar de Tsjerne oanbean wurde, sil de redaksje dy dochs earst ek wol hikje èn op 'e ynhâld èn op 'e foarm. Sa goed as ik it bigryp, is dat krekt it wichtichste wurk fan 'e redaksje. Hwer bilânje wy oars?

En om nou op Jolm werom to kommen, it liket my ta, dat dizze bondel en inkelde oare út 'e lêste tiid it biwiis leverje, dat it peil fan 'e Fryske dichtkunst in stik sakke is. Hwer fynt men bisieling foar in ideael, hwer kriget men de yndruk: Hjir sprekt in man, in paedwizer foar syn folk? As it paedwizers binne, dan is it nei de bidelte en wy moatte krekt de oare kant út, omheech! Hokfor ynfloed hawwe bondels lykas Jolm op ús jongerein? En dy moat dochs gedichten lêze en de bêste foar de fûst wei deklameare kinne! Sloppens en healens moat men har nou net oanpriizgje.

As men de tiidsomstannichheden rekkent, dêr't de jonge dichters fan hjoed-de-dei yn opgroeid binne, kin men der ynkomme, dat alle idealisme har frjemd is. As tiidsspegel hat har wurk neffens my wearde. Fierder is it in mene tekel. It binne swiere wurden, dy't ik hjir delskriuw, mar siz ris earlik: Komme wy sa wol thús? En nou Jo, Fedde Schurer!

Wytgaerd, 24 April 1949.