De Tsjerne. Jaargang 1

[p. 227]

Nyckle J. Haisma †:
Simmer

IX

De Septimbermoanne kin faek sa moai wêze, as libbe de simmer fannijs jitris yn folle gloarje op. Mar Augustus skynt dit jier to folle fan 't goede jown to hawwen en Septimber folget mei in rite ûnlijige, skrouske en reinige dagen. En dit bisterket by Aent de idé, mei Keninginnedei is de simmer ôfroun. 't Nôt is noch wol sahwat gaedlik yn 'e hûs kommen. Mar de jirpels, dy 't der nou sahwat útmoatte, en der binne noch al in pear plakken, dy 't hwat foarlik dold wurde moatte, dat is in slim krewei. Moarns yn 'e rein steane de mânlju se der út to smiten en dan bliuwe se lizzen, oant it waer ris in bytsje opklearje wol en 't spul hwat ôfsiicht. Dan yn 't middeisskoft en op 'e joun der mei mannemacht oer gear om de boel op to siikjen. Né, dêr is net de measte aerdichheit oan. Aent stekt wolris mei, mar 't jirpeldollen is foar in great part útbistege en Aent is mei de mânlju gear oer 't gersynkûljen. Keimpe komt der sa nou en dan al wer ris mei del, nou rint syn forlof nei 't ein en dat heistert mar hiele dagen op 't lân om. De minsken meije wol miene, dat er hjir de kost fortsjinje moat. En hy wol dochs ek noch wolris hwat fan 'e stêd sjen of sa? Of ris kunde yn Hollân opsiikje? Mar Aent laket: hy is hjirre kommen om de hiele simmer to sliten op 'e pleats, yn 'e âlde krite, yn 'e blaukile mei klompen oan en in pet op. Wis, hja nimme it fan him oan, mar hielendal bigripe? Né. En Aent swalket mar wer mei, in âld jas oan en op 'e wein om it gêrs op it mêdtsje njonken hûs yn 'e bult to setten. Wol gauris klearret it sa om iterstiid hinne op en och, dan hat men noch net de measte lêst fan 'e rein. Mar ek is it wolris in dei, dat men der fetsoenlikerwize net út kin. Dan hâldt men yn 'e hûs ta. Yn 'e skuorre is noch ien en oar op to rêdden, in protsje hea leit noch yn 'e trochreed en moat op 'e golle prakkesearre wurde. In stik nôt moat forstutsen wurde en ien fan 'e gollen, dat in bytsje forsakke is, kin hwat byplôke wurde. Yn it weinhûs binne hja dwaende hwat barnhout fyn to

[p. 228]

meitsjen foar de hutte. De froulju hawwe al dagen klage oer to krap, sadat hja der sels mei toset moatte. Aent dwaelt wolris hinne en wer. Graech stiet er, as de wyn net op 'e efterein is, hwat yn 'e iepen skuordoar of oars by de syddoar en sjocht hoe 't it wetter fan 'e oes lekt en de hintsjes krimmenearjende en forsutere op 'e droege plakjes noch hwat bisiikje to finen. Yn it hôf is it rûzich en der fait noch alris hwat ûnryp spul ôf. In ein mei healwoeksen piken platfuottet it hiem oer en hja formeitsje harren ûnder de drip fan 'e oes, oant hja tichte by de syddoar aksje krije mei de hoanne. Aent stiet it glimkjend en piipstopjend oan to sjen. Aeltsje komt it sydpaedtsje by de hutte wei lâns rinnen en wipt, sûnder him to sjen, it weinhûs yn. Hy hat him wolris ynbylde, hja roun mei bigûlde eagen en hat har dêr ûnder 't ôfwaskjen ris tige hoeden oer polske. Muoide it har faeks, nou 't de saek hielendal yn kalk en semint siet? Hja glimke. Né, yn 'e fierste fierte net! Mar hwat soe hja sizze, nou is 't krekt oft hja safollesto dúdliker it goede hjirre sjocht en hwat hja tokoartkommen is en oft hja net ûntankber is. Mar hja kin der ek neat oan dwaen en dêrom moat hja wolris gûle. Aent knikte en bigriep it. De problemen dy 't bigjinne as men om utens tsjocht. It bigreatet him wolris om har: wist hja mar hwat hy wist. Mar dat is it needlottige, in minske leart net út 'e ûnderfiningen fan oaren. Wylst er noch stiet to stopjen, komt hja mei in earmfol hout wer ta 't weinhûs ▵. Hja glimket tsjin him en hy knikt. Der is tusken harren in greater bigripen groeid as mei ien fan 'e oaren mûglik wêze soe. Har tiid wurdt koart: de famylje Sinningha, noch fan âld-Fryske komôf, hat skreaun oft hja heal Septimber komme koe. Mei Oktober woene hja graech in skoftsje nei Frankryk ta en dan koe hja noch efkes wenne. Dat nou sil hja mar mei de trein, hja wurdt yn 'e Haech ôfhelle. Aent woe syn plannen wol foroarje, mar hja woe der net fan hearre, hja hie it reisjild twade klasse al tastjûrd krige.

It fé rint tichte by de pleats en stiet mei de kop boppe de grêft. De hynders hokje yn 'e daem gear. Allinne de eintsjes hawwe har slinger, Aent hat der syn aerdichheit oan. Hwat is him dit libben, de greiden en bouwen, it fé fan 'e bolle op 'e kamp oan 'e healwoeksen eintsjes op 'e grêftswâl, de pleats

[p. 229]

en de loften wer nei kommen to stean. Nei, as hie 't altyd eigen west. Dêr kin er him yn sokke mominten sa stil oer stean to fornuverjen. En as in bern stiet er to harkjen nei it rinnen fan 'e rein.

Op in Freed is it, dat Aeltsje ôfstekt. Hja ride fjouweresom nei Ljouwert, de âlde lju, Aeltsje en Aent oan 't stjûr. Efter op 't bagagerek in mennich koffers mei in wûnder fan in útset, kreas en deeglik, lyk as men jin hast allinne yn Fryslân yntinke kin. Aent hat it allegearre sa'n bytsje groeijen sjoen en hat der syn wille oan hawn. 't Is in moaije dei, 't waer is wer ris hwat oan 't foroarjen. It koe in aerdich reiske wêze, sa op Freed, efkes yn 'e stêd sjen en dan wer noflik op hûs oan. Ien út it formidden giet fuort, al is it dan gjin eigen. 't Is yn al dy jierren dochs tige nei wurden. It ôfskie thús wie tige gewoan, lyk as men yn Fryslân wend is. Men soe it hast forjitte hoe 't men yn Fryslân ôfskie nimt. Stil sitte muoike en nift njonken inoar op 'e efterbank. Der is hwat tragysk yn dit barren, goedwollen oan alle kanten en net kinnen fanwegens net to neamen faktoaren. Hjoed bigjinne de konsekwinsjes derfan. 't Is Aent suver, oft der in stille bea is yn syn hert, dat dit allegearre goed útlotsje mei. It kin allegear net oars. De wrâld, dy 't ropt. 't Kin bêst goed gean, fansels. Njonken him sit Keimpe syn segaer to smoken, rêstich yn 'e kjessens. Ja, seit er, en nou mei in wykmennich leverje wy de twade ôf. Ja, dêr hat Aent ek al oan tocht. It komt neijer as in driigjende wolk.

Dan is 't dien mei it Fryske lânskip, hja skouwe de stêd yn. Dochs hat Ljouwert op in Freedtomoarn foar de bûtenman folle mear eigens as op oare dagen. Op sokke dagen binne de strjitten foar it boerefolk en har froulju en har fé. - Foar 't stasjon set Aent de auto del en in drager pandert mei de nije koffers de hall yn. Keimpe en dy fiele harren hjir net bot thús, och, hja hawwe der yn har libben sa 'n bytsje mei to meitsjen hawn. Men lit jin ride of in inkelde kear mei de Lus. Aent soarget foar ien en oar en hja geane 't perron op nei de résteande trein. Friezen witte yn sokke sitewaesjes ek al net folle to sizzen, omt hja fiele, dat it dochs meast oanstellerij en toaniel is. Hwat men hie to sizzen hat thús al op 't aljemint

[p. 230]

west. Dus hja swije, allinne muoike warskôget in kear, tige oppasse en alris hwat fan har hearre litte. As de trein hast fuort sil, seit Keimpe noch: By ús is altyd wer plak foar dy, fanke, as 't dy net foldocht. Aeltsje hâldt har goed, is der dochs net eat fan helpeleazens yn har eagen? In minske dat tusken twa wrâlden yn stiet faeks? Dochs noch yn har lêste fêster groeid is, as hja tocht hie? It binne in pear greate freegjende eagen, dy 't Aent oansjogge en dy 't er nea wer forjitte sil. In hân en efkes kuche en de trein set oan. Efkes wiuwt it fanke, muoike stekt de hân op, Aent swaeit mei de bûsdoek en Keimpe stiet to smoken. Hè ju, seit Tryn. De mânlju anderje fan ja en mear wurdt der net praet. Hja ride in eintsje de stêd yn en sette dêr de auto del. Keimpe wifket. Soed er net efkes op 'e merk sjen? Mar Tryn komt der mei del, Keimpe, hast nea binne wy ris mei inoar yn 'e stêd en dan wer 't merk opbongelje? Ja, seit Keimpe, ja, 't is ek sa. Yn stilte moat Aent glimkje, 't is allegearre sa eigen en sa yngreven Frysk en it docht jin sa 'n deugd nei sa 'n lange rige fan útlânske jierren. Hja geane efkes mei Tryn in lapkewinkel yn en Tryn wol har wol in setsje skikke yn in segaresaek. Alde minskjes, op Freed efkes yn 'e stêd, alles sa rêstich en gemoedlik. Nou en dan wurde hja efternei sjoen. Aent bigrypt it wol, hy falt yn sok selskip út 'e toan: symboal faeks fan it wêzen! Fierder bikroadet hy him der ek net oer. Hja geane in saek yn en brûke hwat. Aent is bliid, dat er dizze dei mei syn eigen folk meimakket. Alles is sa wûnder en net to sizzen eigen. Mar it machtichste momint fan 'e dei, en Aeltsje is der suver troch út syn tinzen wei, is as hja tsjin 'e middei de stêd wer útride mei smokerij en snobbersguod foar de bern, it stille en ynleave Fryske gea tomjitte.

(tonei it lêste)