De Tsjerne. Jaargang 1

[p. 209]

Anne Wadman:
Dichterlik amtnerdom

Oan 'e Hollânske dichters fan hjoed de dei.

Hwa 't sa hwat rounnoasket op 'e litteraire merke fan tsjintwurdich kin mar min mear loskomme fan in fielen fan eschatologyske binearing. It is biëangstigjend om oan to sjen, hoe 't hiele dichterklibers de sânbulte Parnassus bistoarmje. En hwa 't mient dat er yn dizze hjithollige stoarmrin de ien of oare methoade, it iene of oare systeem ûntdekke sil, forsint him raer. Der is gjin formule to finen foar in passende karakteristyk. Alles is langer mooglik wurden, der hearsket allinnich chaos. De kunst is wurden ta in systeemleaze yndustry, as moast men it tokoart oan sygretten en auto's goedmeitsje troch in oerdiedige fabrikage fan litteraire rym-produkten. De hjoeddeiske dichtkunst yn Hollân (oer Fryslân prate wy diskear net) moat it ha fan konsintrearre jeuzeljen, fan kiampeftich skarreljen en sneupen om nije wurden op in âlde wize of in nije wize op âlde wurden to finen. De alderfynste nuances dogge fortuten, om 't de greatens ûntbrekt. Alles is al cliché wurden ear 't in oar de tiid hawn hat om it nei to folgjen. It elemintaire is yn tûzen glânzgjende, mar ynhâldsleaze facetten útinoarfallen, nearne is mear hwat fan it geniale to ûntdekken, it bêste is ‘knap’, op syn bêsten. Tûzen brillen binne yn 't plak fan de stjerrekiker kaem. De poëzij hat syn widens, syn universelens, syn iepenens, syn earlikens forlern, is wurden ta in yntensyf, mar húslik boartsjen mei poëtyske trucjes, dêr 't elk oan meidwaen kin dy't op in bytsje yntelligente wize wurden oan elkoar riuwe kin en deagewoane dingen sizze op ûngewoane wize, sa slim dat de dichter op 't lêst de lêzer frij jaen moat yn syn ynterpretaesje fan it gefal, of hy moat der f rede by ha dat syn geast to ‘fyn’ is foar it groubonkich publyk. Men hat hoe langer hoe mear it biskamsum fielen dat alle rangen, rigen en sitplakken útforkoft binne en dat men tusken de klapstuollen of op oarmans skouder sitten gean moat, wol men syn rol yn dit wrimmeljend amfitheater meispylje. It is yn 'e groun fan 'e saek in deka-

[p. 210]

dinsjeforskynsel, miskien net ienris sasear fan de dichters (dizzen binne nammers meast noch to boargerlik om ek noch dekadint to wêzen), mar mear fan de tael. It liket der op, as is it Nederlânsk dichterlik folslein útbaggele, der binne gjin nije mooglikheden mear, allinne mar nije gûchelkunstkes. Alles is ûndersocht, experimintearre, pervertearre, fan it stammerjen en de dierlike skreau ôf, lâns de wei fan it teare, it mimerjende, boartlike, lichtfuottige ont de folsleine klassike folsin ta mei syn steatlik pathos. Elke âlde dichter is nij ûntdutsen en neifolge, elke nije dichter bisiket wanmoedich der dochs noch hwat eigens en persoanliks oan ta to foegjen; mei syn geast yn de nuverste bochten to wringen. Alle wurden binne dichterlik gongber jild wurden, fan hert en smert ôf ont skriuwmasjine en Limousine ta. Alles hwat der noch komt hat der al west. De tael is sa bûgsum en oansjitsk, sa meigeande en sa leaf wurden, dat elk ûntwikkele mins mei in bytsje gefoel foar it dichterlik jargon en in bytsje handichheit yn it útstallen fan fynsten, sûnder dat er him hoecht to skamjen meidwaen kin oan dat boartsjen op 'e grins fan boartsjen en earnst, dat men ‘kunst’ plichtet to neamen.

Hwat ienris stienbikjen wie is glêsblazen wurden. It dichtsjen is in perverse selsbifrediging yn pleats fan in machtsgebearte. De dichter is gjin profeet, gjin keardel, net ienris in bohémien mear. Hy is in meager mantsje mei in bril op en in sympathike Hollywoodglim om syn mûle, dat eartiids boekhâlder of fortsjintwurdiger waerd en nou dichter, d.i. reizger yn kulturele produkten. Hy jachtet sightseeing alle wierheden bylâns en bilânnet, de stim fan syn dichterlik gewisse ûntflechtsjend, yn in dekadint, rôzich-kartonearre dichtbondeltsje mei in protte lege siden en in machtich kolophon.

De Nederlânske groun wurdt fan in universele dichtersvegetaesje kealfretten en útsûgd. De dichterlike massamins bismoart de Nederlânske kultuer. Men soe suver tankber wêze foar it bistean fan ynternasjonale fuotbalsneinen. Wis, dat is goedkeape sensaesje foar it rosmos en stiet net op it hege yntellektuële peil fan litteraire pencongressen en noch litterairder soirées. Mar it is dan dochs souner, omt it altyd noch in krûm elementairder is, noch ôfsjoen fan de greater spanning dy 't der mei anneks giet. De revolúsje fan it fuot-

[p. 211]

balproletariaet sil tsienris sympathiker wêze as dy fan it dichterlik proletariaet dat nou nei de macht grypt. Sa fier is it hjir dan, tsien jier nei Slauerhoff en fiif jier nei Marsman. Wy sille yn poëzij smoare en fordwine. Of it moast wêze....

Of it moast wêze dat dizze dichters oan 'e rinnende bân sels ynseagen, fan Bertus Aafjes ont Bertus Voeten ta, allegear, foar safier 't se noch net plechtich en offysjeel byset binne yn it Hânboek fan de Echte Dichtkunst, dat it foar harren tiid wurdt om har yn 'e selsbihearsking to oefenjen en ôfstân to dwaen fan in heap dichterlike earsuchten en idelheden om lytse triomfkes, dat it souner is om oan sport to dwaen, as om to pielen mei dizze troch ende wer troch yntelligente harsengymnastyk dy 't men tsjintwurdich poëzij neamt, en fral: dat hja ynsjogge, dat wy mear ha kinne oan fiif deade dichters as oan hûndert libjende ynfolders fan poëtyske bilêstingbiljetten.

Der sit wol hwat yn, sei de heal-Hollânske freon dy 't ik dit stikje lêze liet, foardat it ôf wie, mar dou slachst troch, fansels. Ikke: Soest tinke? Hy: Dou slachst troch, mar der sit dêrom wol hwat yn. Siz, om ris oer hwat oars to praten, ik haw in ferske makke, soe dat net hjir as dêr yn kinne, dou hast wol konneksjes en men wol der wolris tusken....

Ik lies. It gyng oer in sliepkeamer en oer it gelok, en as 't my net mist kamen der ek boarsten oan to pas. En it wie net iens sa min.