|
| |
| |
| |
A. Kornelis:
Oer en om it sjongspul
I. Praehistoarje.
As wy it wurd Sjongspul (of operette) hearre, tinke wy daliks oan Roaitske, it Wylgesyske of De Jonkerboer. Fan in tradysje kin jit net praten wurde, mar wol fan in skoan ûnthjit dêrta. By ús folk liket dizze kunstfoarm tige weardearring to finen.
Frjemd is dit net, hwant yn wêzen is dizze kunstfoarm sa âld as de wrâld en mannich fossyl út foarbije tiden libet jit ûnder it folk as âld folksgebrûk.
Hwat is in Sjongspul of Operette?
De namme operette is fan Latynske ôfkomst en komt fan: opera, it meartal fan opus of wurk. De operette is by uzes fan lytser foarmaet en fan in lichter genre as de opera, en ornaris minder trochwurke. In skerpe grins tusken opera en operette is der lykwols net. Mar al hat de namme in Latysk lûd, oan de Romeinen hawwe wy de saek sels net to tankjen. De Romeinen hawwe Grykske learmasters (slaven) hawn en hjirfan leard, mar tige libben hat dizze kunstfoarm yn it âlde Rome nea west, meidat de Romein folle matearialistysker fan oanliz wie as de Gryk en syn smaek en frage nei platter dingen út gie. = West Jerope hat faeks it meastepart fan syn kultuer oernommen fan de âlde Griken; is it net de ynhâld, dan wol de foarm; is it net it paed, dan wol de rjochting; is it net it liet, dan wol de melodije. Mar fier foar de Griken binne de eleminten, dêr 't drama, opera ensf. út opboud binne, al oan to wizen yn skiednis, sang en sêge fan 'e âldste folken.
De eleminten binne binammen de (rhythmyske) biweging. (De namme drama komt fan it Grykse wurd dran, dat biweging, hanneling bitsjut.) By dy rhythmyske biweging komt it rhythmyske wurd, dat de biweging stipet, en as trêdde dêrby: it rhythmyske lûd, de muzyk, dy de beide earste eleminten stipet. It rhythme, it rhythmysk biwegen is dus primair. ‘It rhythme twingt de biweging fan 'e siele, ek de siele fan 'e goaden’. Yn 'e âldste sêgen bitsjoent it rhythme
| |
| |
fan in liet de wylde bisten, de sang fan 'e sénimf lokket séfarders yn 'e dea. Hjir moat net tocht wurde oan sang, lyk as wy dy kenne. It rhythme, dêr gyng it om en de muzykynstruminten joegen in lûd, in tige primitive muzyk, dat binammen it rhythme stipe, mar gjin ‘bigelieding’ wie neffens ús opfetting.
Letter wurdt der mear om tocht, dat yntoanaesje, de lûd-kleur ensf. fan it ynstrumint passe by it lûd, de stimme, fan de persoan, dy 't in rhythmysk wurd of foarmule útsprekt. En dan wurdt de macht fan 'e foarmule jit greater! Nou trije tûzen jier forlyn hiene b.g. de Griken in fêststelde hichte foar seis soarten toanen. De iene hichte rôp de leafde wekker, de oare forjage de sykte, wer in oarenien wie tige gaedlik foar it útsprekken fan leafde ta eigen lân en folk. Yn Foar-Ynje geane dyselde forhalen, mar al folle earder. = Hjir is faeks sprake fan in earste fase yn 'e weardearring fan elk ynstrumint neffens eigen aerd en karakter. Mar ek dizze fase bliuwt yn 'e sfear fan it primitive, fan 't magyske en it soe dêrom noch in pear tûzen jier duorje, foardat elk ynstrumint alhiel neffens eigen aerd en timbre skôge en bihannele waerd. Mar dan komt de muzyk los fan biweging (wurk of douns) en los fan 't wurd (foarmule). De trije âlde eleminten komme los fan inoar to stean, de bân fan rhythme dy 't har ta ienheid boun is forbrutsen en in selsstannige ynstrumintale kunstfoarm, it konsert, komt op.
As wy de sindelingen praten hearre oer primitive folken, fornimme wy, dat foar it Kristendom in oare religy macht hie (en ûndergrouns noch hat) oer it folk. Dy oare religy, dêrmei wurdt dan net bidoeld de Islam, it Hindoeïsme of it Boeddhisme, mar it fetichisme en earder: it animisme. By dy folken lizze kunst en religy yn ien flak, binne in ienheit. It liet is in bea, it drama in spul fan goaden, de douns in kultus. De hanneling (dran) is hillich. Rein, wyn, sinneskyn, ûnwaer, ja ek it gewoane wurk b.g. de jacht, is hillich. Fan in weardearring neffens technyske, logyske, aesthetyske, religieuze of ethyske noarmen is gjin sprake. Efter alle barren, yn alle wurk is macht, in diel fan de Macht.
Wurk mei in fêste rhythmus b.g. siedzjen of meallen wurdt
| |
| |
stipe fan it rhythmyske wurd, it wurkliet. Yn dit rhythmysk boune wurd leit krêft, hjiryn is in macht konsintrearre, boun troch it rhythme. Troch it útsprekken fan it wurd, de foarmule, komt dy krêft frij en stipet it wurk. It binen fan dy macht is kunst. It wurkliet is in religieus-magysk ynstrumint. Der is in great ûntsach foar de macht fan 'e foarmule. Magy bistie, bistiet en sil bistean. It útroegjen fan magy is in ficty.
Alle folken en alle tiden kenne de magyske macht fan de foarmule. Wy ek. Binammen yn dagen fan forkiezingen komt elke politike partij mei syn foarmules. Yn 'e oarlochsjierren woun Dútsklân foar Jerope op alle fronten, mar Ingelân wint altyd de lêste slach.
De âlde Romein neamden it carmen, liet, it boune wurd, mar it wie in machtswurd, as biswarring, as kultyske foarmule of as wetswurd. De goede yntoanaesje, it goede rhythme, dêr kaem it op oan. De deade pharao krige de foarmules mei yn 't grêf! De âlde folken eangen de flokfoarmule en stiene der tige op, dat de seinefoarmule oer har útsprutsen waerd.
Ezau wol Jakob formoardzje om in seine. Jakob seinget Cham. = En wy winskje ‘goejoun’ en ‘it bêste’, ‘it mei jo wol bikomme’ en ‘goede reis’ mar yn al dy hjoeddeiske fatsoensfoarmen klinkt it wearlûd fan in fiere tiid, doe 't magy noch hwat oars wie as fetsoen, en oars forstien waerd.
Om de macht fan it boune wurd greater to meitsjen waerden parallellisme, refrein, rym en stêfrym tapast. Net de kunst, né de macht frege dit. Ek yn 'e biweging, de douns, wurdt de macht greater makke, troch twa groepen to nimmen dy 't yn biweging en tsjinbiweging mear macht bine kinne. De iene groep giet de oare yn 'e mjitte of út 'e wei, lokket of bistriidt. Op oare plakken is it in foardounser, dy 't him ôfskaet fan it koar. It rhythme freget en kriget andert. Giet de melodije mei it rhythme, dan ha wy sang en sjinsang, (frage en andert) recitatyf en refrein. Fan de Angel-Saksen wurdt sein, dat hja hwat de muzikale smaek oanbilanget, it primityfste binne fan alle kultuerfolken. En hjir fynt men dan ek gauris de primitive âlde foarm yn it folksliet en yn it geastlik liet (Lyk as der in mannich steane yn it sjongboek fan Johannes de Heer.) = Falt de klam net op melodije en rhythme, mar op it wurd, dan ûntstiet de dialooch. Mar op it earste plak komt de pantomime,
| |
| |
dit is de oerfoarm, al of net stipe fan maskers en/of frjemde klean.
Sûnt de âldste tiden bringt de minske it libben sa yn in dramatyske foarm. Net it ien of oare wichtich barren út it libben, né, it libben sels, yn tige bikoarte foarm, as résumé. Libben en dea, sa as dy biwege yn natuer en minskelibben, de ientoanige mar hertbiweegjende rhythmus dy 't rounom, om en yn ús, kloppet, wurdt dramatysk foarsteld as biweging en tsjinbiweging. Sa ûntstiet it kunstwurk, dat wy douns, spul, toaniel, mar ek liturgy neame kinne.
It ramt fan dit ‘drama’, dat yn great foarmforskaet by de primitive folken, yn it âlde folksgebrûk en by de kultuerfolken to finen is, is gauris sa:
fan in raei fan jongfolk (soms inkeld fammen, soms inkeld feinten) giet ien apart, de foardounser. Hy (of hja) spilet hoe langer hwat mear de rol fan 'e hiele jeugd, fan 'e sibbe, de stamme of it doarp. Hy is symboal, libbensdrager, bringer fan nij libben. Hy wurdt yn triomf rounlaet, mar komt ek wolris (sabeare) mâl oan 'e ein, wurdt fuortjage, fordronken of forbarnd. Dit is dan it nije libben, dat âld waerd en forstoar. Like faek giet it om it âlde libben, dat forstoar mar wer libben wurdt. De libbensdrager, opklaeid as âld minske wurdt útlake, hune, mishannele en deamakke, mar komt efkes letter wer as libben jong minske. =
Der binne fansels folle mear fariaesjes. B.g. twa spilers, de iene is it stjerrende-, de oare it opgaende libben. In opstanning is dan net nedich en it drama nimt de foarm pan fan in striid tusken twa goaden: Simmer en Winter, Libben en Dea. It komt hjir altyd wer op del: de oergong libben-dea en dealibben en út dy spanning binne al dizze spullen berne. By mannich âld folksgebrûk hiet de haedpersoan: kening, (ek by de Antiken en gauris by de primitiven) meidat de kening in symboal is, oansjoen wurdt as de libbensdrager fan syn folk. De leuze, bisletten yn it grountipe fan dit drama is: le roi est mort, vive le roi. =
Ek foar it komyske is plak as b.g. de Winter forslein is en hune wurdt. Of as de Maeijekeninginne har plak forwikselt mei in âld wiif, sadat efkes letter de Maijekening raer op sjocht. Sa binne de prototipen, de Hanswoarsten en Spot- | |
| |
keningen der kommen. Yn dit ramt heart ek it hillich houlik, dat man en frou forbynt as libbendragers. Maeijekening en keninginne binne de klassike foarbylden. Yn oerfoarm is sprake fan ien forbân, dat liturgy, klucht en drama omfiemet.
Yn letter tiden libje de minsken minder primityf, minder út ynstincten, mear biwust. (Neffens Nietzsche it Sokratesmomint, it momint fan de pervertearring.) Der komme weardemjitters en de ienheit liturgy-klucht-drama wurdt forbrutsen.
Dan is it houlik hillich yn 'e mystearje-liturgy, mar op it folkstoaniel is it in ordinaire grap. It profane-vulgus sjocht noch de libbensienheit, laket om it hillige en knibbelt foar libbensmacht. =
Ienris wie it feest fan 'e Maeijekening en keninginne yn Ingelân tige yn eare. Foar it komyske soargen de byfiguren Robin Hood en Maid Marion.
Mar der wiene ek tiden, dat it by de feesten mâl om hear gyng, en dêrom moasten de biskoppen yn 1250 dit feest forbiede. En in pear ieuwen letter skriuwt in Puritein: ‘Ik haw heard fan tsien fammen dy 't it Maeijefeest fierd ha en njoggen hjirfan forwachtsje nou in bern.’ Hjir lizze de woartels fan striid tusken toaniel en seedlik bisef, (in striid dy 't net útbliuwe koe, doe 't de primitive ienheit fan it libben forbrutsen waerd,) en fan it seedlik mistrouwen fan it toaniel, dat wy foarstean kinne en dat historysk alhiel rjochtfeardige is.
De Grykse stilearring.
Bij de Griken is der lykwicht tusken de primitive tiid en de moderne tiid.
Hjir wurde de trije eleminten: beweging, (douns) wurd (liet) en lûd (muzyk) stilearre ta kunstfoarmen, dy 't foarbylden fan styl bliuwe, dêr 't mannige moderne bisinning op weromgiet, en dy 't sûnt de Renaissance it klassike útgongspunt bleaun binne. It primitive, de âldste tiid, is foarbijgien.
Mei de opgong fan in kultuer is der in delgong fan de âlde skôging, fan it religieus-magyske libbensgefoel. Alle libbensutering wurdt net mear as ienheid skôge. Alle macht is net mear diel fan de Macht. Der komme weardemjitters foar goed en kwea, moai en raer, ensf.
| |
| |
A. Eartiids wie de douns in religieuze utering. It rhythme bihearske de minske alhiel en meidat rhythme krêft (Macht!) hie, dy troch it rhythmysk douns jen losmakke waerd, hie hy sa diel oan 'e Macht. By inkelde folken is dit noch sa. De dounsjende Derwysk b.g. bidounset in extase. As syn krêft oan 'e ein is en hy him bijowt, is hy himsels kwyt. En hwa 't frij is fan himsels kin fol wurde fan God, fan de Macht. By oare primitiven wurdt der net bidden foar de siel fan in deade, mar dounse.
Yn âldste tiden dounse it hiele folk. De tiid fan de kollektive utering. As it religieuze elemint fordwynt en in kultuer opkomt hawwe soms earotyske, frivole dounsen tofolle it omtinken fan in part fan it folk. Dan komt der spanning, dy 't útgroeit ta striid tusken de douns en it seedlik bisef.
Wurdt de kultuer moderner, dan fordwynt it kollektivisme. Kunstneressen dounsje dan de balletten en de lêste phase (foar it kollektive oer) is in tige yndividuele kunstfoarm b.g. ‘de stjerrende swan’ dounse fan Anna Pawlova.
B. Eartiids wie it rhythmyske wurd in religieus ynstrumint.
De dichter wie in foarman fan syn folk. Hy wie profeet, bilêzer, hy koe it heimsinnich magyske ‘oare’, hy wie kontaktfiguer tusken it folk en de Macht. It dichters wurd, it rhythmyske wurd, de foarmule, it liet is it machtwurd, dat de Romein ken as carmen, de Gryk as paiaan en de Hindoe as Brahman. In dichter hat eat godliks, hwant de goaden sprekke troch syn mûle. Ek sprekt hy (wolris) út, hwat libbet yn it hiele folk en dit wurdt dan forstien as vox populi-vox deï. Hwa de âldste dichters west hawwe is net (altyd) bikend. En dat let ek neat. Wy kenne net de man, mar wol de macht, en syn wurd, dat libben bleau ûnder it folk. It wurd wie folksbisit, folkskunst yn de âlde tiid fan it kollektivisme. By de Griken is de namme fan de dichter wol bikend en (faeks mei troch de neiwurking fan syn magiër-foargonger) heech yn oansjen. En net allinnich by de Griken wie dit sa. As b.g. de greate Chineeske lyrikus Litaipo de deftige omgongsfoarmen gjin achtslaen wol, wurdt hy net ophongen, lyk as oaren oerkomt dy 't dit kwea dogge, mar hy wurdt sparre, omdat hy dichter is. Hoe moderner en dekadinter de kultuer wurdt,
| |
| |
hwat minder it oansjen fan de dichter. It folk bistiet dan út boargers en boargers wurde biskerme fan boargerlike wetten. Hwa 't bûten de fêststelde paedtsjes komt, wurdt oppakt. Sa kaem Oscar Wilde yn it tichthûs. En Verlaine ek. En Drylst wie nea al to goed to sprekken oer Teatse Holtrop. Mar mannich boek b.g. oer Verlaine ‘l'homme tel qu'il fût’, skôget him, net as minske, as boarger, mar binammen as kunstner. Net as goed fakman, as folslein taelfirtuoos, né oars, mear, heger, om it geniale yn him, de godlike fûnk. Dit is dan in oare, in moderner weardearring fan 'e macht fan 'e magiër. Yn 'e moderne kultuer is de dichter net mear de foarman fan syn folk. Syn folk ken him gauris net iens. Mar der wenne ek gauris in dichter yn in toer fan ifoar en syn wurd, ienris it folkswurd, is wurden ta ‘de allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie.’ =
C. Eartiids stipe de muzyk it rhythmyske wurd en de douns, en fordjippe hjirtroch it religieuze momint. Us muzyk bistiet út trije dingen: rhythme, melodije en harmonije. Wy kinne dit ek trije fasen yn 'e ûntjowing neame. It rhythme is it primityfste en fan melodije, lit stean harmonije, wie eartiids gjin sprake. De âldste ynstuminten binne slachwurken lyk as trommen. Letter komme hjirby blaes- en tokkelynstruminten. De muzyk hie mar ien funksje: de douns of it wurd stypje. En de muzyk bliuwt troch de bân fan it rhythme boun oan ien fan beiden. Fan 'e histoarje fan it wurd witte wy mear as fan 'e histoarje fan douns en muzyk. Ek al meidat der fan it wurd safolle biwarre bleaun is, en de douns min fêst to lizzen wie, wylst der fan in muzyknoataesje alhiel neat bikend is. Mar dit witte wy wol, der kaem net in selsstannige muzikale foarm. Fan ynstrumentale konserten b.g. is gjin sprake. Bernard Shaw, dy 't yn syn jonge jierren muzyk studearre, lit yn in stúdzje útkomme, dat alle âlde muzyk, (en hjir doelt hy b.g. op Bach syn Suites en Partita's) boun is oan 'e dounsfoarm. En sa lang is de muzyk net alhiel selsstannich. Beethoven, de revolutionnair, is om 1800 hinne de man fan ‘de doorbraak’. Hy brekt mei it âlde patroan, syn vitalisme moat mear romte hawwe en brûkt frijer foarmen. En yn it earstoan is dit in forjonging, mar as de romantyk ûndergean wol yn
| |
| |
sentimentelens, wurdt de frije foarm fan 'e sterken in slappe foarm by de dekadinte salonminsken. De rook en de smaek fan de oerboarnen fordwynt alhiel út dit soarte fan muzyk, dat gjin Muzyk mear is: It regressyforskynsel lit him jilde. Net yn de fûle rhythmen fan ‘Le Sacre du printemps’ fan de Rus Stravinsky allinnich, mar frâl as yn 1917 de earste Jazzband yn West-Jerope komt. Yn âldste foarm is dit wer de muzyk fan twa partijen, dy 't wy al by it primitive drama as foardounser en koar metten ha. It is biweging en tsjinbiweging, libben-dea, it ivige rhythme. De iene neger ymprovisearret in ‘wyske’, hwat lûdflarden, in frage, dan swijt hy en de oare jowt andert, ek ymprovisearjend. It ynstrumint is nou modern, de saxofoan, mar hjir klinkt it wearlûd, né it lûd, it rhythme fan de religieusk-magyske praehistoarje en de hillige earnst en tagedienens fan de beide negermuzikanten is as it bidden fan 'e primitive minske.
De Gryk makket de rhythmyske bân tusken douns, liet en muzyk los.
De douns is net mear boun oan it religieuze allinnich. Wol bliuwt de douns in essentieel diel fan de âlde mystearjes, mar de douns wurdt ek brûkt as gimnastyk, foar de lichemskultuer. Binammen by de opfieding fan 'e famkes wurdt gâns dounse, hwant dit is in skoan ding foar in harmoanyske ûntjowing. Der wurde aparte dounsen bitocht, mei in ekonomysk-aesthetysk doel. Sa is de douns in selsstannige kunstfoarm wurden. =
Allyksa giet it mei it liet, dat net mear allinnich wurkliet bliuwt. It komt los fan b.g. de douns, en dêrmei is der sprake fan in selstannige kunstfoarm; it litteraire liet. Ek de famkes komme by har opfieding yn 'e kunde mei dizze kunstfoarm, lieten sûnder, mar meastal, mei bigelieding (fan b.g. it snaerynstrumint de lyra,) wurde leard. En dat ek de Grykse frou yn dizze kunstfoarm har wist út to sprekken biwiist in Sappho.
Hwat groeit der nou by de Griken út douns, wurd en muzyk?
As de Maitiid komt fiere hja (lyk as folle folken) it Maitiidsfeest, ta de eare fan Dionysos, de god fan de groei en it nije libben. (By de folken om Israël hinne it Astarte- of
| |
| |
Astarothfeest, op Rhodos it Asteriafeest, by de Germanen it Ostarafeest of Osternfest.) Dan klinke de dithyrambos, de koarsangen, wijd oan 'e eare tsjinst fan Dionysos. En dizze primitive koarliryk wurdt de grounslach ta it drama, dat kollektyf is, lyk as de epyk. Sûnt 1000 foar Kristus wurde de Olympyske dagen holden ek foar de kunstners, dy 't fersen foardrage ûnder bigelieding fan kithara (snaerynstrumint) en aulos (hoarn). Fansels, de krêftpatsers en akrobaten ymponearje de greate massa fan it folk en hja krije in greate priis, wylst de winner fan it sjong- en muzyktournooi in lytser priis kriget. Mar stadichoan komme dizze lêsten ek mear yn eare en de stêd of it doarp kriget gâns mear namme, as ien fan 'e ynwenners mei in priis fan it Olympysk sjong- en muzyktournoai thúskomd is.
Sa groeit der, via de Olympyske dagen by it folk in weardearring foar dizze kunstfoarm en dit is foar de dichters in oantrún om mei dit wurk fuort to farren. De muzyk is by de Griken nea foar fol oansjoen en hat it altyd mei in twaddeof tredderangs plak dwaen moatten, mar dochs komt der nou ek hwat mear weardearring foar de muzyk en fan Terpandros, de legindaryske grounlizzer fan de Grykse muzyk, giet nou it forhael, dat hy in learling fan Orpheus, de god fan dizze kunst, wêze soe.
Yn 530 foar Kristus komt Thepsis mei in drama dat der by it folk tige ynfalt en dat de grounfoarm bliuwt foar lettere drama's.
Yn de gouden ieuw fan Pericles (± 450 foar Kristus) stiet it drama yn hege bloei.
It is yn fjouweren yndield. De prolooch giet foarôf. Hjiryn wurdt forteld, hwat der komme sil. (By uzes giet de ouverture foarôf en dan is de muzyk de ynlieding ta hwat der komt.) It twadde diel is de parodos, it koar, dat sjongend opkomt. It tredde is dan de hanneling, de kearn fan it stik, wylst it fjirde de exodos, it slútkoor foarmet. Diel ien, twa en fjouwer binne winlik omballingen fan trije en jowe dit mear relief.
De greate kunstners út de gouden ieuw fan Pericles hawwe west: Aischylos, Sophokles, Euripides en letter Aristophanes.
Aischylos liet twa man it hiele stik opfiere. Eartiids moast ien alles sizze en dwaen, mei it koar. (It primitive patroan:
| |
| |
foarman of symboal en folk.) It koar song of dounse, al nei 't de sprekker of de dialooch dit frege. Fan Aischylos syn njoggentich drama's binne sawn biwarre bleaun.
Sophokles liet it stik troch trije spylders opfiere. It koar moat it folk bitsjutte, mar it koarliet is prachtich fan foarm en sil altyd in foarbyld bliuwe. It koar is net oan ien wei yn aksje, mar allinnich op 'e hichtepunten sjongt it in lyrysk liet, dat it foarôfgeande stylfol ôfslût en forsterket. Sophokles syn stikken rinne der út, hja binne prachtich opset en trochwurke. Yn alle dielen is in folslein lykwicht en de ôfwikseling: spylders (epysk) en koar (lyrysk) is stilearre ta geve hege kunst, dy troch it mark fan tiidleazens libben bliuwe sil. Fan syn 123 stikken, dêr 't hy tweintich kear in priis mei woun, binne sawn biwarre bleaun.
Op him folget Euripides, dy 't minder klassyk en mear romantysk skreau. Fan syn 92 stikken binne tweintich biwarre bleaun. Syn beide greate foargongers skreaune de stikken (mei douns en muzyk) alhiel sels. Euripides wol him net ynlitte mei muzyk en lit dy troch in oar der by meitsje.
As lêste skriuwer moat Aristophanes neamd wurde. Hy skreau blijspullen mei humoaristyske koaren. Hy is in foarman op it fjild fan de operette.
Lettere komponisten ha by it wurk fan dizze fjouwer Griken noch alris muzyk skreaun, b.g. Gluck, Mendelssohn, Stravinsky, Strauss, Honegger, Schillings, Diepenbrock en Pijper. =
Nei it niisneamde hichtepunt komt it Grykse drama yn forfal.
Skriuwers mei to min forantwurdlikens skriuwe neffens de smaek fan it publyk en sa giet it de wei fan de koartste wearstân. It warskôgjen fan Plato en Aristoteles is omdoch en op in rappe delgong folget de ûndergong.
Wie dit spitich, hwat de muzikale kant oanbilanget? Né.
De Grykse kultuer hat jimmer in stienmoer foar de muzyk west. De muzyk bleau boun oan douns en liet. It bleau by rhythme en kaem komselden oan melodije ta. It bleau ienstimmich, mearstimmigens waerd net goed, net artistyk achte. It bliuwen yn it primitive stadium komt frâl op rekken fan de tradysje, dêr 't de Gryk hjir tige oan fêst siet. Dêrby kamen
| |
| |
de ynfloed fan de wysgearen en de boargerlike wetten, dy 't de muzyk yn sa'n binypt hoekje hâldden, dat ûntjaen ûnmooglik wie. En sa is de âldgryske muzyk as bern stoarn. As bern, dat dochs nea folwoechsen wurde kinnen hie. As forskynsel hat it nijsgjirrich west, mar de wearde is net mear as kultuer-histoarysk en dan kultur to nimmen as primityf. Né, de ûndergong hjirfan bitsjut foar ús gjin forlies.
|
|
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd