Truwanten

C Verantwoording van de methode

De opzet van de hierna volgende kritische editie met toelichtende aantekeningen heeft ons heel wat hoofdbrekens gekost. Na lange aarzeling (en uitputtende discussies) hebben wij een aantal knopen doorgehakt, in het besef dat het onmogelijk is iedereen tevreden te stellen.

De eerste ‘knoop’ betrof de vraag op welke categorie lezers wij deze uitgave wilden afstemmen. Wij mikken op een publiek van beginnelingen-in-het-vak, dat wil zeggen: op aankomende neerlandici, studenten, bij wie in beginsel enige belangstelling voor Middelnederlandse litteratuur aanwezig verondersteld mag worden, en die, eveneens in beginsel, bereid zijn zich wat moeite te getroosten om een Middelnederlandse tekst te leren begrijpen.

In plaats van deze lezers een doorlopende kritische tekst met woordverklaringen in voetnoten voor te leggen (zoals in de meeste kritische edities gebeurt), hebben wij er de voorkeur aan gegeven hen te begeleiden bij een verkenning van het diplomatisch afschrift, een verkenning die resulteert in de vaststelling van een (voorlopige) kritische tekst. Wij nemen aan dat een onervaren lezer die het diplomatisch afschrift als tekst probeert te begrijpen, eerst een of meer regels globaal in zich opneemt, radend naar wat er ‘ongeveer’ bedoeld moet zijn. Houvast bieden daarbij de woorden die in het Middelnederlands lijken op modern-Nederlandse woorden. Op deze eerste globale indruk volgt een preciezere verificatie, waarbij de lezer probeert syntactische eenheden te isoleren, en woord voor woord een betekenis toe te kennen die in de context (waarvan hij zich geleidelijk aan een scherpere voorstelling gaat vormen) lijkt te passen.

Naar het model van dit ‘progressieve’ interpretatieproces is de volgende paragraaf opgebouwd. Eerst worden een of meer regels van het diplomatisch afschrift geciteerd, vervolgens wordt daarin naar syntactische eenheden gezocht, dan wordt de tekst waar nodig woord voor woord van een toelichting voorzien, tenslotte

[p. 42]

wordt een kritische tekst van de betrokken regels ontworpen, waaronder een vertaling is opgenomen. Bij die uiteindelijke vertaling zijn wij soms iets vrijer te werk gegaan. Naarmate de lezer verder doordringt in de tekst worden de blokjes diplomatisch afschrift wat omvangrijker, en de aantekeningen, die aanvankelijk zeer uitvoerig zijn, beknopter.

Twee zaken moeten nu nog worden verantwoord: de vormgeving van de kritische tekst, en de dosering van de toelichting. Wat het eerste betreft kunnen wij kort zijn. Gegeven het soort lezers dat wij op het oog hebben, leek het ons ongewenst, de spelling van de tekst te normaliseren of te moderniseren. Wél hebben wij, rekening houdend met een zekere onwennigheid, het gebruik van u, v en w en van i en j, evenals dat van hoofdletters, aangepast aan de moderne conventies. Ook hebben wij soms in het handschrift gescheiden woorden of woorddelen aaneengeschreven. De abbrevi-aturen zijn zonder cursivering opgelost. Ingrijpender was de beslissing, de kritische tekst van een hedendaagse interpunctie te voorzien, met alle risico's die dit meebrengt. Emendaties zijn soms wel in de kritische tekst opgenomen en soms niet, uiteraard met een verantwoording in de aantekeningen.

Wie dieper in de tekst van Truwanten probeert door te dringen, komt voor telkens nieuwe problemen te staan, en formuleert vragen waarop woordenboeken en grammatica's geen antwoord kunnen geven. Dergelijke kwesties worden in de aantekeningen die hierachter volgen wél gesignaleerd, maar niet uitvoerig besproken. In hoofdstuk III worden de voornaamste van deze problemen opnieuw aan de orde gesteld, en daar worden ook andere bronnen aangeboord die kunnen helpen Truwanten te begrijpen in de context van de tijd waarin het is ontstaan.

Onder aanroeping van de heilige Hiëronymus, schutspatroon van vertalers en filologen, gaan wij nu trachten in de tekst binnen te dringen. Wat staat er, en wat kan dat betekenen?