Trotwaer. Jaargang 34

[p. 259]

De fleanende bal
André Bralts

Ik rekke yn 1958 ferslingere oan it hurdfytsen. It wie op himelfeartsdei by de Ronde van Coevorden. Eins wie it hielendal gjin echt hurdfytswaar: gjin sigentsje wyn, droege strjitten en in strieljend blauwe loft. It iennichste focht op it parkoers wie in him hieltiten útwreidzjend brún plaske deun foar my, mei fêste lippen dêr delkwitst troch twa betûfte prûmkers. En doe kaam ynienen de strange stim fan de speaker: ‘De renner met het rugnummer één, Bert Boom uit Markelo, wordt verzocht niet meer te vloeken en zijn tegenstanders in het gezicht te spugen.’

‘Cool!’ soene Beavis en Butthead sein ha.

Moed en bedroch

De paradoks fan it hurdfytsen is dat eale heldemoed lykop rint mei lytsheid en nearzichheid. Salang't it hurdfytsen bestiet wurde fenomenale atletyske prestaasjes, ûnfoarstelber lijen, linich fermongen mei list, leagen en bedroch. Sa seach de earste winner fan de Tour de France, Maurice Garin, der neat ferkeards yn om de dreechste einen mei de trein ôf te lizzen en yn 1999 hearde ik yn in brt-reportaazje dat santich persint fan de Belgyske amateurkoersen ferkocht wiene.

Michel Pollentiers, in hiel grut koereur, levere de urine fan syn skoansuster yn en waard út reden fan swangerskip diskwalifisearre. De legindaryske Wim van Est hat yn de neidagen fan syn prachtige karriêre in ûnnoazele nijkommer noch ris goed mei de fytspompe neisjoen: de sûch woe him de oerwinning net om 'e nocht kado jaan. As earbetoan foar dit suver hâlden fan de hurdfytssport is Wim van Est leanne mei in stânbyld, in strjitnamme en ferheffing yn de adelstân.

Nearne binne ferhâldings feodaler as hjir: al desennia regeare like izeren as ûntrochsichtige wetten it peloton. Wa't him der net oan hâldt, tekent syn sportive deafonnis lykas de earme, jonge en talintearre Benonie Beheyt ûnderfûn, doe't er him yn de finale fan it wrâldkampioenskip net ynhâlde koe en samar syn ‘patron’ Rik van Looy foarby ried. Ferspijd en útkotst, noait wer in wedstriid riden.

List en bedroch, trochstutsen kaart, doping - en dochs rûkt it swit nearne earliker as yn de ‘wielersport’. Dat komt troch de gigantyske ynspannings dy't dermei anneks binne, de ûnminslike swierte fan de parkoersen, de lingte fan de etappes, de steile Alpen en Pyreneeën, de hel fan de wrede en sjippeglêde kasseien.

Utrûpele koppen

Eins is it de sport fan it ferline; men sjocht yn de tramtearre, ferlutsen en útrûpele koppen fan de âlde helden it leed fan de wurkjende klasse wjerspegele. De fyts wie foar benammen de Flaamske proletariër in soarte fan flecht út de fabryk of de minen. Al hiene de minder bejeftigen it yn it peloton wier net folle better, it joech doch in foarm fan frijheid en in bytsje status as lokale folksheld: yn it skaad fan de almachtige kampioenen wrakselen de knechten foar in pear botsen yn de gleone sinne of de barre snie, op leadswiere rykrakfytsen en fyf reservebannen om 'e nekke fanwege de strieminne diken.

Allinnich stokâlde Flaamske mannen kinne har nammen noch yn 't sin bringe: Kamiel van de Casteele, Stef van Slembroek, Tuur de Kabooter en dan ha 'k it oer Polleke Vandeneuc-

[p. 260]

ker en Jefke Denul noch net iens hân!

Wat ha 'k in ferlet fan âlde tiden as ik it roazige gesicht fan sa'n Boogerd sjoch. Ik nim it him en syn geliken net iens sa botte kwea ôf: hokker sporter siket de grinzen fan syn kinnen noch op at er op syn tweintichste al binnen is? Mar dêrmei binne tagelyk de angel, it murch, de siel út de sport helle. En as der ien sport net sûnder siel kin, is 't it hurdfytsen wol.

Hjoed de dei begjint myn bloed allinnich noch in bytsje te sieden as ik sa'n lange mar kânsleaze flecht sjoch fan in folsleine anonimus út sa'n earmlêstige Spaanske ploech dy't yn trije wiken Tour de France op gjin stikken nei it minimumlean fertsjinnet. Der rint ommers in streekrjochte line fan har nei de ‘dwangarbeiders van de weg’ út de oertiid.

Linkebal

Keare wy ta beslút werom nei de ôfdieling list en bedroch, mar no yn syn fleurichste foarm. Dêr stiet der yn al syn grutske ienlikens de ‘linkebal’ foar ús. De linkebal is in tsjiltsjesûger, in profiteur dy't oaren it wurk dwaan lit, noait ien meter kop docht en sa fris as in bij yn de lêste meters taslacht. Hy is de meast ferachte figuer yn it peloton mar hy is ûnfersetlik yn al syn sabeare ferachtlikheid. De linkebal is alle ferwinskingen en ferflokkingen treast en bliuwt oerenlang konsekwint yn it leste tsjil sitten, lit him útskelle, yn de smoarge wyn sette.

Tim Krabbé hat in tige suksesfolle linkebal ris frege oft er him mei in wat minder kompromisleaze hâlding net in soad ellinde besparje soe: hy hie ommers klasse genôch. It antwurd wie ferbjusterend ienfaldich: ‘In kwestje fan prinsipe.’ En der is neat mis mei dat prinsipe, want definiearre sels de drege bodder Hennie Kuiper it hurdfytsen net as ‘earst it boerd fan de tsjinstanner leech ite en dan oan it eigen boerd begjinne’?

De Kraanlannen by de Feanhoop binne simmerdeis prachtich moai, mar net at jo yn 'e wyn op moatte. No ha myn âldemanljustochtsjes al jierren lang gjin oar doel as dat ik mysels wat wiismeitsje, mar der binne grinzen. Okkerdeis siet der samar in oare trimmer yn myn tsjil te profitearen fan myn bealgjen. Alhiel konfoarm de wet fan Kuiper liet ik myn tempo noch fierder sakje sadat de klúnhakke my wol foarby moast. Byneed hie 'k it op in surplace oankomme litten! Noflik liet ik my kilometers lang op sleeptou nimme om him letter hiel maklik te lossen. ‘Kloatsek!’ miende ik noch yn de fierte te hearren. Dat hie ‘Linkebal!’ wêze moatten.