Trotwaer. Jaargang 34

[p. 239]

Foar frisisten en frisiasten
De Ferring Stiftung op Fear
Babs Gezelle Meerburg

Op 15 maart wie op it Noardfryske eilân Fear (Föhr) de oanbieding fan it earste offisjele eksimplaar fan it Handbuch des Friesischen / Handbook of Frisian Studies. Wat letter as de bedoeling, mar wa't dit mânske boek fan 846 siden ûnder eagen krijt en neigiet hoefolle organisaasje, redaksjoneel wurk en ûndersyk dêroan foarôf gongen is, sil him realisearje dat it ferskinen überhaupt al in grut wûnder neamd wurde kin.

Yn de twatalige publikaasje, mei teksten yn it Dútsk òf it Ingelsk, stean 79 bydragen fan 45 auteurs. It ferskaat oan ûnderwerpen is grut: fan de runen oant it Frysk as Europeeske minderheidstaal, fan Fryske relikten yn Nederlânske dialekten oant Aldfryske persoansnammen. Sintraal steane de West-, East- en Noardfryske dialekten yn Nederlân en Dútslân, it Aldfrysk en de Fryske taal- en literatuerskiednis. It Handbuch foarmet it meast systematyske oersjoch fan de Frisistyk. Faklju út oare dissiplines sille dit boek gauris rieplachtsje, mar foaral foar Frisisten en Frisiasten is it in must. Max Niemeyer Verlag te Tübingen fierde de publikaasje kreas út.

Net tafallich fûn de oanbieding plak op Fear. Dêr, by in moeting yn de bibleteek fan de Ferring Stiftung te Alkersum, is nammentlik it idee fan in Frysk hânboek ûntstien, by in ploechje Frisisten, dêrûnder guon fan de redaksjeleden. De Ferring Stiftung is yn Westerlauwersk Fryslân net sa bekend en it ferskinen fan it Handbuch des Friesischen foarmet dêrom in moaie gelegenheid om wat mear te fertellen oer de organisaasje dêr't ús Noardfryske buorlju sa grutsk op binne.

Grûnlizzer Paulsen

De Ferring Stiftung is yn 1988 oprjochte troch Frederik Paulsen. Paulsen waard yn 1909 berne yn Dagebüll, op de fêstewâl fan Schleswig-Holstein. Syn âlden kamen fan Fear. Om it studearjen fan de (sân) bern mooglik te meitsjen, ferhuze de famylje nei Kiel, dêr't de jonge Frederik nei it gymnasium gong. It ferhaal giet dat er mear ferlet fan boeken hie as fan gymnastykjen. Hy bleau út en troch stikem wei fan skoalle en siet dan op in bankje yn it park te lêzen.

Alhoewol't syn belangstelling benammen útgong nei filosofy, skiednis en literatuer, begûn er yn de Nazitiid op oanrieden fan syn heit mei in stúdzje medisinen. Fanwegen syn iepenlike linkse sympatyen lykwols, waard er oppakt en finzen setten. Dêr trof er lju fan it eilân Amrum dy't Frysk meiinoar praten en dat as in soarte fan geheimtaal brûkten. Sa waard er him bewust fan syn Fryske woartels. Nei syn frijlitting emigrearre er nei Switserlân, dêr't er yn 1935 ôfstudearre en letter promovearre.

Nei de oarloch ferfear Paulsen nei Sweden, dêr't er nij bestean op. Hy troude, krige bern, gong fierder mei syn farmaseutysk ûndersyk en rjochte in eigen bedriuw op, dat er de

[p. 240]

namme Ferring ag joech. It soe útgroeie ta in ynternasjonale farmaseutyske ûndernimming mei ek yn Neder-lân in festiging. Nei syn pinsjoen droech Paul-sen de lieding fan it bedriuw oan syn soan oer. Hy teach mei syn twadde frou werom nei it ‘griene eilân’, nei it bertehûs fan syn mem yn Alkersum.

Werom op Fear koe Paulsen him noch mear ynsette foar de Fryske Beweging. Kontakten mei West- en Eastfriezen waarden útwreide, hy waard foarsitter fan it Noardfrysk Institút yn Braist en fan de Fearer Museumferiening. Yn 1988 kaam er ta de oprjochting fan de Ferring Stiftung, in wittenskiplik ynstitút dat noed stean wol foar de Noardfryske taal en kultuer. Wat Paulsen it leafste die, wie it sammeljen fan boeken, op in wize en mei in budget dêr't mannich bibleteek jaloersk op wêze soe. Frederik Paulsen stoar yn 1997 yn Alkersum, 88 jier âld.

Wittenskiplike bibleteek

De earste doelstelling fan de Ferring Stiftung is it libben op it Noardfryske Waad te ûndersykjen, de tradisjonele kultuer te bewarjen en de libbensomstannichheden te ferbetterjen. It twadde doel is it befoarderjen fan de Fryske taal en kultuer, ek fan oare lytse talen. As lêste stimulearret de Ferring Stiftung medyske projekten. Fierder wurde sympoasia en lêzingen organisearre, ûndersyksopdrachten en beurzen ferliend en wurdt in priis útrikt. De Stiftung jout ek boeken út, lykas berneboeken yn it Ferring en kertiersteaten. Wurke wurdt oan in kapteinsregister fan Fearer seelju. It neamen wurdich is it byldargyf mei foto's fan skippen en persoanen.

In wittenskiplike ynstelling kin fansels neat begjinne sûnder in bibleteek. It giet hjir om in Wissenschaftliche Spezialbibliothek mei tige spesjalisearre ynformaasje en eksklusyf materiaal op it mêd fan taalwittenskip, skiednis, geografy, minderheden, lokale argeology en seefeartskiednis. De boarnen binne Frysk, Deensk en Dútsk. Der binne kontakten mei tal fan oare ynstellings, ferienings en útjouwerijen.

Sûnt 1988 besiket de Ferring Stiftung om ‘aalern, frinjer, spriik an taarep’ (âlden, freonen, sprake en doarp) foar it neiteam te bewarjen. Dat in lyts, regionaal ynstitút soms ûnmisber is by it tastânkommen fan nijsgjirrige plannen, bewiist de publikaasje fan it krekt ferskynde Handbuch des Friesischen.

(Mei tank oan Uta Seidemann, Alkersum)