Trotwaer. Jaargang 34

[p. 109]

Biten en brokken
Jan Pieter Janzen

Frysk en Frij...

Utjouwerij Frysk en Frij is it nije jier goed begongen. Op in lette mar och sa libbene ‘nijjiersborrel’ waarden op 27 jannewaarje mar even seis nije útjeften presintearre. Goed foar 1070 siden en gâns fariaasje: twa oersettingen fan Midsieuske literatuer troch Klaas Bruinsma, ynteraktive fersen fan Jelle Bangma en Tsjits Peanstra, Aggie van der Meer har twadde dichtbondel en twa debuten, ferhalen fan Willem Schoorstra en in ferhaleroman fan Bouke van der Hem (dy't yn it novimbernûmer fan Trotwaer foar it earste sûnt it jongereinnûmer fan De Tsjerne út 1967 literêr wer fan him hearre liet).

En der komt folle mear, liet de útjouwer Goasse Brouwer, earder haadredakteur fan it eardere moanneblêd Frysk en Frij, witte. Foar de rest fan it jier steane noch alve, meast Frysktalige útjeften op it programma: eroatysk proaza fan Eric Hoekstra, de twadde roman fan de ein foarich jier ferstoarne Libbe Leistra, in blomlêzing út de poëzy fan Willem Abma en ien út de ferhalen fan Froukje Annema, it sammele wurk fan Hylkje Goïnga, it romandebút fan Aggie van der Meer, in nije roman fan Margryt Poortstra, in tinkboek oer fjirtich jier fnp fan Tony Feitsma en Kerst Huisman en in histoaryske fytsrûte troch Menameradiel fan Brouwer sels. Foar 2003, at de fjouwerhûndertste bertedei fan Gysbert Japicx betocht wurdt, stiet in werprintinge op priemmen fan Piter Terpstra syn romantrilogy oer it libben fan de Boalserter dichter.

Dêrmei liket Frysk en Frij de meast produktive útjouwer fan Frysktalich wurk te wurden. Neist it relatyf grutte tal debuten falt op dat nochal wat earder bij de Friese Pers Boekerij ferskynd wurk (de measte boeken fan Annema en Goïnga en ek Terpstra syn Gysberttrilogy) no bij Brouwer in nije kâns krijt. Piter Terpstra hat dêr sels it inisjatyf ta nommen. Bij de Boekerij kealle it te swier, wylst Frysk en Frij samar út 'e rie wie. Dat sadwaande. Of, mei de wurden fan ien fan de resepsjegongers: ‘Sa sjochst mar wer, tsjin idealisme kin de kommersy net op.’

Ien belangrike skaadkant hat it ferskinen bij dy warbere ‘lytse’ útjouwerij spitich genôch al: de promoasje is minimaal. Foaral om't Frysk en Frij, om redenen dy't noait goed dúdlik makke binne, net mear meidocht oan de kollektive propaganda fan It Fryske Boek. Gjin stikjes dus yn Boekenijs en ek gjin Frysk-en-Frije boeken yn de Sutelaksje. En dat is foar skriuwers en lêzers èn dus foar it Fryske boekeklimaat in minne saak.

...en de oare útjouwers

It jannewaarje-offinsyf fan Frysk en Frij rôp fansels de fraach op wêr't de kollega's mei komme. Dat ha 'k even neifrege.

Op it útjefteplan fan Utjouwerij Bornmeer steane twa Nijntje-boekjes, in cd mei foarlêsferhalen fan Lida Dykstra, De suertsjeplysje ek fan Lida Dykstra, it proazadebút fan Jaap Krol, it poëzydebút fan Abe de Vries (dy't yn it foarige Trotwaernûmer syn entree yn de Fryske literatuer makke), essays fan Jabik Veenbaas en twa fersebondels mei oersettingen út de wrâldliteratuer.

Utjouwerij Fryslân (de Afûkpoat foar folwoeksenen) komt mei twa boeken fan Itty Sluis: it boekewikegeskink en in histoaryske

[p. 110]

roman, en fierders noch mei in fersebondel fan Harmen Wind, in roman fan Wilco Berga, in klassiker fan Waling Dykstra en in blomlêzing fan roufersen út de Fryske literatuer, fersoarge troch Tineke Steenmeijer en Baukje Wytsma.

Boekeklub kffb bringt - yn de gebrûklike hege oplagen fan mear as trijtûzen - romans fan Lieuwe Pietersen, Willem Tjerkstra en Anders Minnes Rozendal. It trochgean fan ‘in pear oare projekten hinget fan de subsydzje ôf’.

De Friese Pers Boekerij hie foar febrewaarje twa debuten op it program: Loes van der Til mei in troch harsels yllustrearre berneboek en Henk de Haan mei in roman ‘foar in breed lêzerspublyk’. Letter fan 't jier komt Koos Riemersma mei in ‘literêre roman’, ek al in debút. Fierders woe Jelma Knol, dy't bij de Boekerij oer it Frysk giet, net folle kwyt: ‘Wij binne dêr wat hoeden mei en litte oaren leaver net yn 'e keuken sjen. Fan guon boeken is it noch twivelachtich oft se wol útkomme kinne, ek al om't de subsydzjes oer de earste helte fan 2002 noch net bekend binne.’

De Koperative Utjowerij koe oer de kommende útjeften noch net folle sizze. Hanneke de Jong, dy't om utens sa'n ferrassend sukses hat mei de oersetting fan De lêste brief, komt miskien mei in nije jeugdroman. Mar fierders?

Koartsein: sa te sjen liket it net in al te ryk boekejier te wurden.

De jongerein (fan doe)

Yn de foarlêste jiergong (1967) bestege it literêre tydskrift De Tsjerne in spesjaal nûmer oan oankommend talint fan tusken de 19 en 29 jier. Yn in no wat ‘âld’ oandwaand foaropwurd skreaunen de gastredakteuren û.o.:

It forsyk fan de redaksje om in bisûnder nûmer fan ‘De Tsjerne’, forsoarge troch de jongste generaesje fryske skriuwers, redigearje te wollen, bin wy yn tank op yngien. [...] Yn hoefier't it hjir giet om fryske skriuwers sil de tiid útwize moatte. Guon hawwe nea earder publisearre, hja jeije harsels hjirmei de bosk yn. Oaren binne al earder bydragen yn dit tydskrift fan forskynd, men moat fan har it bêste mar hoopje. [...] Achteryn dit nûmer stelle wy de meiwurkers oan jim foar; hjasels dogge dat mei in pripper by wize fan motto.

Tsien fan de fyftjin jonge meiwurkers ha yn de Fryske skriuwerij ek letter noch fan har hearre litten: Meindert Bylsma (mei as motto: It bern boartet syn kansen), Daniël Daen (pseudonym fan Willem Abma), Sikke Doele (Nou ris dit, dan wer dat, der is altyd wol hwat), Berber van der Geest (Swem mei in frijheitsslach de oséanen oer), Barthle Laverman (Jo kinne my net fange, ek net yn myn wurden), Geart van der Meer, Leo Popma, Pyt Jan Sikkema (Bê), Oene Spoelstra (Libben is: laitsjend stean yn 'e rein en wachtsje, wachtsje) en Tsjerk Veenstra.

Ien op 'e trije jonge talinten fan 1967 hat literêr net trochset: Hedman Bylsma hat him ûntjûn as sifermjittich kronikeur fan it reedriden; Gosse Jansma (Nous verrons) hat as Lammert Jansma de wittenskip socht en fûn bij de Fryske Akademy; Jan Post is de histoarje yn dûkt; Sikke Harings Piebenga (Ik sykje myn paed) hat syn famylje net yn 't paad sitte wollen. En dan wie der noch Bouke van der Hem, de jurist út Grins dy't 34 jier nei dato ynienen wer foar it ljocht kaam mei in ferhaal en in roman en dy't dêrmei foar ien fan dy lette debuten soarge dêr't de Fryske skriuwerij sa ryk oan is.