Trotwaer. Jaargang 34

[p. 36]

Baas boppe baas moat bliuwe!
André Bralts

It wie de ôfrûne wiken suver in aardichheid: yn de srv-wein of by de bakker, de aldergrutste ûnwierskynlikheden út de Fryske televyzjesearje Baas boppe baas gesellich mei elkoar oereidzje en besprekke.

Frou fan noch by syn âlden ynwenjende feedokter stoart har samar yn de earms fan tafallich oanwaaiende projektûntwikkelder. Tûk fanke fan acht jier kin amper lêze en stammert as in beuker. Homohater wurdt fan de iene op de oare sekonde homofreon. Heit fertinkt syn miljeubewuste dochter fan in miljeudelikt. Asylsiker keapet milkshake foar asylsikershater dy't bretaalwei út syn pûdsje patat mei-iten hat. Nofteren mem lit glêzen wetter ynstrielje troch Jomanda. Alde krebintige man wurdt kening by keatswedstriid.

Gjin soap

Is Baas boppe baas soap? Nee: nei in desennia omspannende en yngeande stúdzje fan it ferskynsel - mei as spesjalisaasjes Peyton Place, Dallas, Dynasty, gtst en Santa Barbara - kin ik jim meidiele dat Baas boppe baas gjin soap is. Sa'n sfear hinget der absolút net.

Soap is oarloch. Boppe elke sêne hinget in sombere driging. Yn elke hoeke en herne fan de riante filla's luorket de oerhoer, de hate, de moardlust, it ferrie. Oan de oare kante is soap swier fan ivige leafde (dy't mar trije ôfleveringen duorret), de hillige famyljebân, djippe freonskip. Der wurdt in ferrekt lyts bytsje lake yn in soap searje.

Gjin drama

Is Baas boppe baas drama? De makkers hienen dye pretinsje al: gjin soap, mar Frysk drama.

Wurdt dat wiermakke? Spitigernôch, Baas boppe baas is ek gjin drama. De karakters binne absolút net konsistint en waaierje alle kanten út. Haadpersoan Beant Baas moat as kollumnist fan de doarpskrante in krityske frijtinker wêze mar hy draacht yn syn deistich libben stânpunten út dy't noch fan fier foar it Winterjûnenocht stamme. Ek syn mentale salto mortales kinne gjin kant út.

En om dan doch mar even de fergeliking mei All in the family te meitsjen, dêr't dy fan Baas boppe Baas sa graach op út wolle: it is wier dat de ierdsreaktionêr Archie Bunker faak lang om let belies jaan moast, mar hy levere dêr net syn hiele persoanlikheid foar yn! En dat docht Beant Baas alle ôfleveringen wer! Nei acht kear wite wy noch net wêr't dizze markante persoanlikheid eins foar stiet en dat wisten wy fan Archie Bunker mar al te goed.

Swiebertje!

Gjin soap, gjin drama, wat dan wol? Ik stek de noas yn de wyn, sykhelje djip en ynienen waait de rook fan alle kanten op my ta: Swiebertje! Swiebertje, miskien wol de smûkste tillevyzjesearje aller tiden. Dat wie de gerdinen ticht en mei in kop poeiermolke op de bank. In wrâldsje op himsels, net al te realistyske personaazjes, ûnwierskynlike swierrichheden dy't altyd wer goed betearden, glêshelder ûnderskie tusken goed en kwea, de keuken fan Saartje.

Dat is ek de sfear fan Baas boppe baas. Nettsjinsteande de aktuele maatskiplike issues bliuwt it doch gesellich: de tema's wurden iendiminsjonaal en tige oersichtlik behannele. Bloed sil der heechút floeie by it skearen.

[p. 37]

Sukses

In gesellige klucht mei in edukatyf sauske. Mei dizze omskriuwing haw ik de earste Fryske tillevyzjesearje Baas boppe baas neffens my wol rjocht dien. Is Baas boppe Baas no mislearre? Absolút net, it is in grut sukses.

It sukses is benammen te tankjen oan de spilers. It binne de spilers dy't Baas boppe Baas der troch skuorre. Mei har entûsjasme en talint poetse sy de swakheden út de ferhalen foar in grut part wei. En om't ik de foarige kear de oare spilers al grutte boeketten roazen taskikt ha, falle de highlights no op ien man: Rense Westra. Syn wat barokke en karikaturale spul is hjir krekt in útkomst. Hoe bryk syn tekst ek is, hoe ûnwierskynlik de sitewaasjes dêr't er yn bedarret, wat foar nuveraardige bokkesprongen it senario him ek meitsje lit, hy bliuwt oerein en hy wit altyd wer fan neat doch wat te meitsjen.

Wy kinne fansels net om de betinker fan de searje hinne: Steven de Jong, dy't yn in jiermannich mear foar elkoar krijt as de rest fan Fryslân yn in heale ieu. Wy ha hjirboppe al wat sein oer syn net altiten like subtile oanpak, mar hy jaget de Friezen wol wer de bioskoop yn en hy hâldt ús tiisdeitejûns om healwei achten fan de dyk. Steven de Jong hâldt mear minsken by de Fryske les as wa dan ek!

Kânsen

Us altiten tige betroubere korrespondinte fan Stiens, Mentha de Jong, skriuwt my: ‘Ik bin der net wei fan, mar ik sjoch alle ôfleveringen en soms de herhelling ek noch. Frjemd genôch tink ik dat ik de searje misse sil, as dy yn jannewaris ôfrûn is.’

In ferfolch dus, mar dan wol mei minder senarioskriuwers: ferhaallinen ûntwikkelje en net elke kear wer op 't nulpunt begjinne. In bettere en konsekwintere útwurking fan de karakters: Swiebertje en Bromsnor wienen wol karikatueren, mar se sieten al hecht yn elkoar. Dramatyske kânsen dy't foar 't opkrijen lizze ek gripe. It

Rense Westra wit fan neat wat te meitsjen. (foto www.omropfryslân.nl)

by inoar wenjen fan twa generaasjes is in gaadlike oplossing om ienheid fan tiid, pleats en hanneling te krijen, mar fierder wurdt der neat mei dien. Bygelyks: wylst skoanmem it fleanende drok hat, en ynwenjende skoandochter acht ôfleveringen lang noch gjin teekopke oanlanget, falt der gjin ferkeard wurd. Leit hjir gjin skatkeamer fan problemen?

Op nei Baas Boppeslach!