Trotwaer. Jaargang 34

[p. 24]

Dit skriuwersdeiboek wurdt hyltyd mear in iepen poadium
Joop Boomsma syn ynternet-eksperimint

Deiboeken hearre ta de meast yntime literêre dokuminten. Meastentiids is de skriuwer al lang fertein ear't der oare eagen oer geane. Wa't it ôfrûne jier ferbining socht mei de thússide fan Joop Boomsma, koe dêr lykwols alle dagen lêze yn syn Skriuwersdeiboek. Syn tinzen en observaasjes makke Boomsma dêr daliks publyk.

Joop Boomsma, betûft Frysk skriuwer, wie fan betinken dat ynternet as nij medium ek yn Fryslân folle mear brûkt wurde moast. Hy naam him dêrom foar in jier lang alles wat er betocht oer en meimakke yn de Fryske literatuer fêst te lizzen. It is him slagge. Hy hat it in jier úthâlden.

Sa as by elk goed deiboek jout dat fan Boomsma foarearst in nijsgjirrich byld fan de skriuwer sels. Wy leare Boomsma kennen as in mylde observator, dy't net daliks nei it kweade yn 'e minske siket en yn alles in lykwichtich oerdiel jaan wol. Boomsma is ek in earlik man, dy't net benaud is om syn eigen swakkens sjen te litten. Troch syn eagen folgje wy in jier lang de Fryske literêre wrâld. Faak genôch stelt er fêst dat der net folle spannends te belibje falt. In byienkomst, in presintaasje, in skriuwer dy't op de publikaasje fan syn boek wachtet. Miskien wie 2001 net in opwinend jier?

Boomsma brûkt foar syn deiboek in lakonike, heldere styl, dêr't men oan fernimme kin dat de digitale tekst yn lytse partsjes opskreaun wurdt. Sa as altyd werkent men in master oan de details. By Boomsma binne dat bygelyks syn observaasjes oer fûgels of in beskriuwing fan de iisblokjes yn syn whiskey. Sa'n publyk deiboek hat fansels in beheining. De skriuwer wit dat alles daliks lêzen wurdt. Wat er net oan ús kwyt wol, skriuwt er ek net op of bewarret er foar syn ‘geheime’ deiboek.

In jier Skriuwersdeiboek wie in nijsgjirrich eksperimint. Joop Boomsma is der yn slagge in moai tal lêzers te berikken. Ek as gewoan printe tekst is syn deiboek goed lêsber en jout it in unyk byld fan de Fryske letteren. Mooglik dat er it ek noch as boek útbringt. Hjirûnder in priuwke (mei tank oan de auteur foar syn tastimming).

Doeke Sijens

(April)

(07-04-2001) - In geheim? Yn alle gefallen: ik wit no al hokker boek fan 't hjerst de grutte ‘klapper’ fan de sutelaksje wêze sil. Hylke Speerstra sels hat it my ferteld: syn Fryske bewurking fan de roman De koude erfenis. Hy wurket noch oan de tekst, mar it boek sil yn septimber moai op 'e tiid klear wêze. Dêr is er wis fan. Sei er. Yn in advertinsjekampanje wurdt fansels in link makke nei (de skriuwer fan) It wrede paradys en de útdekroadekeaper kin der net mear omhinne: dit boek moatte wy ha! As lemmingen stoarte wy ús op dy iene titel! In foarsizzing? Fansels net. Sa wurket soks. No moat ik sizze, De koude erfenis fûn ik in goed boek. Winter, iis, reedriden as metafoaren fan in wize fan libjen. Soks opskreaun yn in Nederlâns dat o sa Frysk oanfielt. De roman waard oer 't generaal posityf resinsearre. En goed ferkocht.

[p. 25]

(07-04-2001) - In wike lyn haw ik in skoft stien te sjen nei twa markolpykjes dy 't it bertenêst noch as de wrâld beskôgen. Eigenwize reade snaffeltsjes, ûnwis op de poaten. Sûnt is it wer in nije maitiid. Foar my.

(07-04-2001) - Ik hâld net fan skriuwen. In ferhaal (of soks) betinke is wol moai, mar dat gegriem mei in tekst belibje ik selden wille oan. Earste ferzy, skrasse, feroarje, bettere wurden betinke, alinea's ferskowe, wer skrasse, hyltyd mar wer krasse. Op 'e nij begjinne: twadde ferzy. Selde gesoademiter. Noch mar ris út ein sette. Ik fyn der eins neat oan. En dochs gean ik mar troch. Dy aardige plot moat syn foarm krije. In plicht oan mysels: jo betinke sa'n ferhaal net om 'e nocht. En dan ynienen is der wol wille, foldwaning. De tekst liket op wat ik yn 't foar yn 'e holle hie, of hat skriuwendewei in foar my akseptabel risseltaat opsmiten. Mar dat gegriem! Wat in tiidfergriemerij! Wat soe 't aardich wêze en lit yn ien kear de definitive ferzy út de ‘fineliner’ rinne. Dan soe skriuwen letterlik willewurk wêze. My is dat lykwols net jûn. Al in skoft skriuw ik oan in stoarje oer in man dy't, kuierjend, op in moarntiid sjocht hoe't in jonge frou in fjurke stookt. Ut en troch smyt se wat yn it fjoer. De man observearret har, giet dan op har ta, set him swijend njonken har. De frou docht har dingen, de man sjocht allinne mar. Op in stuit hat er syn fragen, skytskoarjend komme der antwurden. De frou ferbrânt alles wat se yn moannen by elkoar swile om de poppe dy 't yn har woeks in nêst te jaan. Dy moarns betiid wie it berntsje har ûntkommen, op it húske. Se wol in streek sette. It bern hat se meinommen, leit ûnder in tekkentsje njonken har. It ferhaal wurdt hyltyd mear petear, monolooch úteinlik. De man swijt, giet úteinlik oerein en lit de jonge frou allinne.

Dêr skriuw ik oan, sa'n ferhaal. Guon stikken binne klear, oare stikken haw ik al withoefaak

Joop Boomsma op de earste side fan syn webstee http://members1.chello.nl/~j.boomsma02/

skrast en op 'e nij skreaun. It is myn striid - skriuwer - tsjin emoasjes, tsjin sentimintaliteit, tsjin falske triennen. Ik wol der in nofteren ferhaal fan meitsje. Net saaklik, mar helder. Wol net rjocht. Ik haw dus skjin myn nocht fan dat gegriem fan hyltyd mar wer op 'e nij, hyltyd mar wer trochsette, de definitive foarm sykje, de krekte toan. Dêrom hâld ik, tink, net fan skriuwen. Ik kom mysels te faak tsjin. Ik bin lui. Ik wol eins allinne mar it einrisseltaat. It proses is in griis.

(08-04-2001) - (Dizze dei is noch gjin twa oeren âld). Justerjûn hie ik it oer myn skriuwproses. As it giet om proaza, om ferhalen, in roman. Yn myn sitewaasje fan hjoed, no. Net bêst! Mar bliksem! as ik in fers besykje te skriuwen is it hielendal ellinde, in suver masogistise tamtearring. Ik bin gjin masogist, dat ik genietsje der net fan. Ik tink dat ik - hoe modern! - in bytsje depressyf bin. Wat dy ferdomde skriuwerij oanbelanget. (Posityf: dizze dei is noch gjin twa oeren jong, fol ûnthjit.)

(08-04-2001) - Sa'n bytsje de hiele dei strúnde

[p. 26]

ik hjoed yn Amsterdam om. Kuierje troch de Jordaan, fernimme (yn in kroech) dat ‘de provincie’ it fuotbaljen behearsket, hast 100 meter file foar it Anne Frankhuis sjoen, ite yn it Wilhelmina Dok yn Noord, de Dam in bouput, yn in kafee fernimme dat myn Frysk en myn Nederlâns ûnbekende talen binne, efkes njonken it byld fan Theo Thijssen sitten, in cd kocht by Virgin (Miles Davis), dreame fan in appartemint op it Prinseneiland - wy, de bern, Jenny en ik, wiene in dei meiïnoar. Myn kop is leech. Ik sil moarn fierder mei dat skript, dat fers, dat ferhaal, dat artikel.

(09-04-2001) - Begjin santiger jierren (fan de twintichste ieu moatte jo der tsjintwurdich by sizze - wat in ûnsin: hokker oare santiger jierren soene dat wêze moatte?) haw ik in rige ynterviews opset mei manlju dy't myn ynteresse hiene. Om allerlei redenen. Benammen, tink ik, om't ik fan har leare koe oangeande Fryske fermiddens en sa fan eartiids en fan doe, fermiddens dêr't sy in aktive rol yn spilen of spile hiene. Ik wist fan neat doe, ik wie gewoan in nijsgjirrige snotjonge. Fan elk petear makke ik in ferslach dat - op fersyk fan Lykele Jansma - yn it literêre tydskrift Alternatyf publisearre waard. In hûd fol sneupwurk, elke kear wer, want (nochris) ik hie út noch yn gjin kennis fan de Frysk-kulturele wrâld fan nei de oarloch (fan dy dêrfoar likemin trouwens). Ik learde in soad. En lang net alles wat ik fernaam yn dy petearen wie publikabel: ‘off the record’, ‘sub rosa’, ‘dit is net foar publikaasje’ - ik hearde it faak, mei reade earen meast. Frjemde wrâld fol aparte minsken, fûn ik. Ik wie ‘braaf’, ik naam sokke ynformaasje net op yn myn stikken. Ik wie ommers noch in snotjonge. En dy manlju sa wichtich, heechleard, âld - kwetsber dus.

Seine guon.

Mar goed.

Redakteur/útjouwer/opmakker/regelneef/tiran Lykele Jansma liet op in stuit myn stikken mear as in jier lizze, dat de Alternatyf-lol wie der foar my sa stadichoan ou. Mar ik gong wol troch mei de petearen. Fansels. Ik woe ynformaasje, leare. Acht ynterviews binne yn 1976 bondele en publisearre as Peteareboek (ku, Ljouwert). Dien wurk doe. Ik wie noch lang net útleard uteraard, mar it waard tiid foar wat oars. Mear as trije jier sneupe, petearje, reizgje, skriuwwrotte, it wie wol goed sa.

(10-04-2001) - Op dit stuit - jûns let - freegje ik my ynienen ou: wêrom skreau ik juster dat stikje oer dy ‘petearen’? Ik wit it wer. It kaam troch dat telefoantsje oerdei. Alle manlju dêr't ik mei prate binne yntusken ferstoarn. Op E.S. de Jong nei. Ik fernaam juster dat er (noch) libbet. Mar ek de lêste fan de Peteareboek-mohikanen sil tige meikoarten ‘dizze wrâld ferlitte’. Ik sil it ferslach fan ús petear meikoarten wer lêze. Nei mear as 25 jier.

(10-04-2001) - Noch letter, goed healwei tolven. Ik haw in skoft nei it boekeprogramma fan Michaël Zeeman sjoen. Op de televyzje. Dit is dramatys! Yn 't foarste plak ferstean ik de presintator net. Twads haw ik gjin idee oer hokker boek it giet. En treds tink ik dat elkenien it ‘in the end’ mei de presintator iens wêze moat. Hy is de saakkundige, dus hy hat gelyk. Stiet yn it kontrakt. Ik bin dus útnaaid. Wylst ik Zeeman tige wurdearje. Michaël is in aardige, earlike (eins wat ferlegen) jonge dy't allemachtich erudyt is. Ek wat it Frysk oanbelanget. Neam wat en Michaël wit it. Hat der in miening oer. Mar wat ik in goed kertier oansjoen haw, jûn, is in opfokte presintator mei as gefolch in ferfelend programma.

(11-04-2001) - Okee. E.S. (ek wol neamd ‘Kop Sop’ - wat flau eins om soks te skriuwen yn dat

[p. 27]

lc-berjocht) is dea. E.S. de Jong - Eelke Simens - sil him yn dizze rol ek wol goed fiele. Hy is efkes in haadfiguer. Efkes.

(11-04-2001) - Apart fûn ik dat, justerjûn. Hearrenfean-psv. Foar de wedstriid sjonge jo yn it stadion manmachtich it Frysk folksliet, tidens it spul balte jo ‘Come on Heerenveen’. Taalbetizing?

(12-04-2001) - It wurdt ûngelyk ferdield yn de Fryske skriuwerij. Ik haw it oer jild. Jo wrotte in moai skoft oan in roman, guon binne der jierren mei dwaande. It boek komt út. Oplage 1000 eksimplaren. Ferkeapspriis 26 gûne. As dat boek útferkocht rekket (en soks bart mar inkeld yn ien jier, às it al bart), hâlde jo dêr f2600 oan oer. Dit by wize fan foarbyld dus. Oar foarbyld. Jo skriuwe in skript fan ien oulevering fan de Fryske televyzjeseary Baas boppe Baas. Dat skript wurdt akseptearre en sil ferfilme wurde. Dan wurdt der trijetûzen gûne op jo rekken oermakke. Noch in skript leveret itselde bedrach op. Ensafuorthinne. As jo skript net gaadlik is (om ferfilme te wurden) smyt it noch altyd 500 gûne op. As jo in boek fan de útjouwerij werom krije, is de iennichste rispinge in hûd fol frustraasjes.

(12-04-2001) - Ik bin Omrop Fryslân-harker. Ik bin ek in of-sjogger. Op syn minst in kear as trije yn 'e wike folgje ik de bylden. Dat ferskaat, prachtich! Ferslaavjend! Dat haw ik ek as ik by ien fan de bern yn Amsterdam bin. Se moatte my elke kear wer withoefaak losskuorre fan at5. By freonen yn oare provinsjes haw ik itselde: Gelderlân, West-safolle, Brabân... Dat ferskaat oan bylden, berjochten - fan lyts oant noch lytser. Skitterend. Der giet neat boppe regionale televyzje! Mar no bin ik oerfuorre. Yn myn eigen provinsje. Tongblier. Slim fansels, ougryslik slim. Ekstra útstjoerings, bêst genôch. Ik fret it allegear. Mar bliksem: der wurdt ek noch libbe yn Fryslân! Mei ik asjeblyft dat ferskaat werom? Berjochten oer oare saken? Want jo kinne it ek oerdriuwe. Overkill. Twa dagen. Mar kin dy tongblier fan moarn ou wer gewoan in (wichtich, fansels) ûnderdiel fan it nijs wêze? It Fryske nijs?

(13-04-2001) - Dit skriuwersdeiboek wurdt hyltyd mear in iepen poadium, sjoen de e-mail-reaksjes. Dêrom in pear antwurden op opmerkings/fragen. Nee, ik haw gjin muoite mei freed de trettjinde, likemin as mei goedfreed of peaske of de betinking by Warns. Ja, ik oardiele hurd oer E.S. Dom fan my: ik lies myn petear mei him wer en ja: in bysûnder minske. Sûnder mis. Omrop Fryslân is op dit stuit hielendal yn De Hear (tongblier). En ja: te ienkennich, tefolle the leading lady wêze wolle, tefolle werom wolle nei de tiid fan sniebulten. Mar ik kin my ek foarstelle dat oaren har folsûge mei wat ‘delset’ wurdt. It is wol knap wat der dien wurdt! Nee, ik bin gjin opskepper: myn boeken binne allegear útjûn, mar ik moat noch mar ouwachtsje oft der in skript fan my ferfilme wurdt (Baas boppe baas). Ja, ik hâld fan Amsterdam, mar ik haw gjin inkele emoasje by Ajax.