Trotwaer. Jaargang 33

[p. 461]

Baas boppe baas (1)
André Bralts

De iennichste kear dat ik my by in sprekker op in Skriuwerswykein de bûsen útskuord ha wie by in foardracht fan Joke Keizer. It wie myn earste moeting mei dizze fermaaklike spraakwetterfal en ik rûgele fan klearebare wille in pear kear ûnder de tafel. ‘Mear fan sokke sprekkers!’ sei ik noch tsjin myn buorman Piter Terpstra. Mar dat wie mis: yn it neipetear hearden wy fan Bouke Oldenhof dat it optreden fan Joke Keizer in dissonant wie, it hie ‘te min nivo’.

Te min nivo: hie Reinder Brolsma dat ek al net? Sieten de froede Piebenga's, de Folkertsma's en Sipma's de populêrste Fryske skriuwer fan it ynterbellum net hieltiten wer oan de kop te seuren oer syn net te djip dollen? En wat hawwe Rink van der Velde, Froukje Annema en Hylke Speerstra fan de literêre wiispraters wol net oer har hinne krigen? Hawar, as treastpriis kinne ‘hegere literatuerridders’ harsels de grutte literêre prizen taskikke foar boeken dêr't gjin Fries in bek op sette wol.

Feest

Mei dizze opsternate gedachten bin ik njonkenlytsen yn de Ljouwerter Harmonie bedarre. Ik moat hurd omskeakelje want it is feest: hjoed sil ik op in grut skerm de earste ôflevering fan de dramasearje Baas boppe baas sjen. De presintaasje is yn hannen fan Geert van Tuinen dy't yn in permaninte steat fan ljocht hystearyske oerspandheid liket te ferkearen. Nukt neat, it is feest. Wy wurde trakteard op in typysk Amerikaanske opkomst fan de cast: nei in feestlike oankundiging ferskine se ien foar ien on stage, bûge en meitsje in run troch de seal. No, ja run. Rense Westra panderet oer it poadium as soed er krekt de Ljouwerter Krante út de bus helje. Wat no stardom, wy binne hjir yn Fryslân, blinder! Wy meitsje ús op foar it besjen fan the making of. As oankommend Frysk-tv-drama-watcher ha 'k dit programma fansels al earder sjoen op Omrop Fryslân.

In fenomenale aktearprestaasje.

‘Do moast foar dyn eigen shot gean!’ seit regisseur Steven de Jong tsjin syn haadrolspylster Hilly Harms. ‘Do moast egoïstysker wêze.’ De rasaktrise is it der net mei iens: sy wol de sêne ‘net technysk’ mar út har gefoel wei spylje. Net sels sa foardielich en yndrukwekkend mooglik yn byld komme, mar tegearre mei tsjinspylster Lianne Zandstra, troch in folslein ynlibjen yn de dramatyk fan de situaasje, in sa suver en natuerlik mooglik resultaat krije.

‘Wy lûke ús neat fan Steven oan’, seit se tsjin Zandstra. ‘It is ús sêne!’ It gefolch fan it ien en it oar is in fenomenale aktearprestaasje fan de twa froulju dy't ferplichte kost wurde moat op elke akteursoplieding.

[p. 462]

It is safier wy meie as earsten tsjûge wêze fan de earste ôflevering fan de earste Fryske tv-dramasearje. In better publyk hie Steven de Jong him net winskje kinnen: wy harkje mûsstil, skuorre ús de bûsen út om Rense Westra en wriuwe ús ferheftich yn de eagen by de no al klassike sêne tusken Hilly Harms en Lianne Zandstra. Jo moatte wol fan stien wêze om hjirby de eagen droech te hâlden. Fertedere sjogge wy nei it njoggenjierrige natuertalint Thirza Koopmans dy't pake op net mis te fersteane wize it leksum opseit oer syn ‘stomme’ foaroardielen oer homoseksualiteit. Wy bewûnderje de eachferblynjende skientme fan skoandochter Meriyem Manders.

It applaus is lang en waarm.

Sjampanje

Nei ôfrin binne wy it der allegearre oer iens: hjir kinne wy mei foar de kreammen lâns. Oeral blide gesichten. Hapkes. Champagne en noch twa konsumpsjebonnen yn de bûse. Joop Boomsma hat fjouwer mar hy hat dan ek oan de searje meiwurke: Baas boppe baas, jawis! Joop hat him der yngeand mei bemuoid mar is op it lêste momint ôfheakke. ‘Ik ha wol fertrouwen yn dizze searje’, seit Joop.

Akky van der Veer, dy't twa ôfleveringen oerset hat, fûn it wol moai mar wol wat te: ‘Ik hâld mear fan in bytsje subtyl.’ Koen Eekma, de altyd aimabele Afûk-direkteur, strielt der oer. ‘It komt allegear goed’, seit er optein. ‘Hjir kin se by gtst in puntsje oan sûgje’, doch ik ek in botsen yn 't pûdsje.

Op de weromreis yn de bus - dy't wer ‘as in keamer troch de nacht’ rydt - wurd ik lykwols wer oerfallen troch opsternate gedachten. De erchtinkende Drint yn my komt wer boppe: is it net in bytsje fertocht dat der yn de foarpublisiteit en ek op dizze premiêre safolle klam komt te lizzen op De Sêne? Soe dit miskien ek fierwei de bêste ôflevering wêze fan de tolve?

Spitigernôch bliek myn twivel in pear dagen letter mear as terjochte: wy binne besoademitere. De ôflevering dy't yn de foarpublisiteit en ek op de jûn sels noch as earste ôflevering oankundige wie, is hielendal net de ôflevering dy't op 13 novimber as earste útstjoerd wurdt troch Omrop Fryslân!

Ramp

Ik begryp no ek werom: de echte earste ôflevering is in ramp. It ferhaal hinget fan de ûnwierskynlikheden oan elkoar, de plot is wol hiel ‘gezocht’ en it spul is teannekromjend, ek om't de ôflevering net droegen wurdt troch Harms, Westra en Zandstra. De gastrol fan Karst Berkenbosch bygelyks, is noch net iens goed genôch foar it doarpstoaniel fan De Wylgen en dat wol wat sizze! Thys Veenstra docht it goed yn syn wat ontankbere rol as de guodlike soan, mar Meriyem Manders makket noch wer ris dúdlik dat moai wêze net itselde is as moai spylje. gtst-akteur Hilbert Dykstra schmiert neffens de beste Joop van den Ende-tradysjes.

Skoarde de promoasje-ôflevering by my noch in dikke acht (Harms 10, Zandstra 9, Westra 8½), ik kom no net fierder as in fjouwer en dan bin ik hiel myld. Sels foar ien dy't it ivige gejeuzel oer ‘nivo’ op in pypfol hat en absolút gjin snobistyske easken stelt, binne der grinzen. Lykwols wurdt de searje in grut sukses mar it sil foaral fan de âlde kanonnen Harms en Westra komme moatte. Harms is izersterk, Westra is ek sterk, mar hinget sa út en troch wer wat tefolle tsjin de karikatuer oan. Earste yndruk fan Veenstra en Zandstra: goed oant hiel goed en de lytse tongerstien Thirza Koopmans sil noch in protte herten smelte litte.

In falske start, mar de slach is noch net ferlern.

Wurdt fuortset